Katalog

ması dumanın içindeki kurum miktarına çok bağhdır. Duman bulutlarının, büyük volkan patlamalarından daha fazla havanın soğumasına yol açmasının nedeni bu bulutlarda bulunan kurumdur. Buna karşın, geçmişteki büyük yanardağ patlamalarında dünya atmosterinin cıddı bıçimde etkilendiği görülmüştür. Örneğin Doğu Hint Adaları'ndaki Krakatoa Adası'nda 1883'te meydana gelen patlama aylarca Fransa'da güneş ışığının şiddetınde %20 azalmaya yol açmıştır. 1783'te izlanda'daki Laki Yanardağı'nın patlaması, Paris'ten yazan Benjamin Franklin tarafından şöyle anlatılmıştı: "Bütün Avrupa ve Kuzey Amerika'nın büyük kısmı üzerinde hiç kalkmayan bir sis tabakası var." Bunun ardından dünyanın pek çok bölgesinde o kış çok sen geçti. Petrol kuyuları yangını, büyük ormanların yangınına daha çok benzetilebilir 1915'te, Sibirya'dakı yangında 2040 mılyon ton duman oluşmuştu. Bu, Sibırya1 nın büyük bölümünde sıcaklığın gündüz 25 °C azalmasına yol açtı. Başka bir unsur da atmosferde kalacak olan duman miktarıdır. llıman iklımlerde duman ya kendiliğınden, ya da yağmurla yere inmektedir. Ama Turco'nun çalışmasına göre, kuru bir çöl atmosferinde duman zerreciklerinin kendiliklerınden yere inmesi çok zordur. Üstüne üstlük çölde yağmur yağmayacağından böyle bir iklimde duman zerreciklerini yağmurun aşağı indirmesi de söz konusu olamaz. Turco1 ya göre çölün durgun havası, hızlı soğuma için çok uygun. Bunu çölde geceleyin sıcaklığın diğer ortamlarda göre çok daha fazla duşmesınde görebılırız. I 1 Eski olayların söyledikleri Harekete geçmek ve durmak B azı maddeler vardır ki hareket ettiremezsiniz. Bazılarını ise durdurmak mümkün değildir. Bir maddenin hareketli ya da sabit durma eğilimi "atalet" (inertia) olarak tanımlanır. Bir maddeyi harekete geçirmek ya dadurdurmak için, onun ataletıni kırmanız gerekir. Bunu da o maddeyi ıterek ya da çekerek gerçekleştirebilırsınız. Işte bu itme ve çekmeler "güç" olarak bilinirler. Bir madde ne kadar ağır ıse, onu durdurmak ya da hareketlendirmek o kadar güçtür. rak öngörülerde bulunmamn anlamılduğunu ileri sürüyor. Scorer, Körtez'e DI dökülmesinin deniz yaşamına olumetkilerinden endişeleniyor. ramsar tablo yanlış mı? azı bilimadamları konuya çok olumlu aşıyor. Manchester Üniversitesi'nden ır Jonas, petrol kuyularının yanmasılükleer kış modelleriyle yaklaşılması ımunda, bu tür karamsar tablolara manın doğal olduğunu söylüyor ve ı değişkenlerle olayın incelenmesi dujnda bu tablonun tamamen anlamsız ıleceğini eklıyor. Dumanın içeriği, atferde ne kadar yükseldiği, atmosfere kadar hızlı hareket edeceği, ne sü> ortadan kaybolacağı gıbı değişkenele alınmasıyla çok farklı sonuçlara ılabilir jman ya da kurum, atmosferin alt düsrinde kalırsa, sıcaklığa etkisi az olur rafosferin üst bölümlerine ya da stra>re yükselecek dumandan çok daha sürede dağılır. Amerikan Pacificra araştırma firmasından Richard ıll, yangın şiddetinin dumanla doğru ıtılı olduğunu belirtiyor. Hidrokarbon bileşimler içeren daha şiddetli alevlumanın üst atmosfere yükselmesini ayacak güçlü akımlar yaratır. Ayrıca, tların altındaki soğuma düzeyini be«n başlıca etkenlerden biri de kurum. şiddetli bır alev çok daha fazla kurum turur. Bunun güneş ışınımını emme ıi daha yüksek olacaktır. Bir gram ku, 810 m2'ye düşen tşığın üçte ikisini alleyebilir j arada nükleer kış durumunun oluş Maddeleri harekete geçirmek Bir maddeyi daha hızlı ya da daha yavaş hareket ettirmek kolay mıdır? Deneyerek görelim: 1) İki ağır kitap bulun ve bunları bir ip iie çevresinden geçırerek bağlayın. 2) İki boş kavanoz ya da teneke kutunun üzerine ince düz birtahta koyun, kitapları da bunun üzerine yerleştırın. 3) İpi hafifçe çekin. Kıtapların çok kolay hareket ettiğini gözlemleyeceksiniz. 4) Daha sonra ise, ipi gevşek tutun ve hızla çekin. İp koptu değil mi? Bu, kitapların hızla çekilmesıne ayak uyduramayacak kadar ağır olmalarından kaynaklanacaktır. Bir maddeyi hareketlendirmek ya da hareket halınde tutmak için daha çok çekme gücüne mi gerek var? Bunun yanıtını, aynı deneyde bir oyuncak kamyon ve lastik ip kullanarak bulabılırsınız. Önce lastik ıpı germeyı deneyin. Ne kadar gersenız, o kadar esniyor, değil mi? Aynı lastik ipi oyuncak kamyonun ön kısmına bağlayın ve çekin. Kamyonu harekete geçırırken zorlandığınızı, onu hareketli tutmak için ıse daha az enerji harcadığınızı fark edeceksiniz. Kuleyi yıkalım mı? Bu deney için tavla pullarından ya da benzeri maddelerden yararlanabilirsiniz. Pullara dokunmadan bir tanesini kuleden ayırabilir misiniz? Cetveli pullardan yaptığınız kulenin dibine yanınayerleştirin. Cetvelin diğer ucu masanın dışına taşsın. Sonra cetveli, hızla en alttaki pula çarptırarak kaydırın. Cetvel hızla çarparken alttaki pul yana kayacak, kuleyi oluşturan diğer pullar ise yerlerınde kalacak. Teker teker her birini yerinden oynatmak ister misiniz? Kulenin ataleti çok büyüktür. En alttaki pula kısa ve sert bir vuruş, bu ataleti kırmaya yetmez. Dolayısıyla kuleniz de devrilmez. 2029 Nasıl oluyor? Düne kadar bır atom savaşı tehlikesi, dünya ıklımiıçınden tehlıkelıbulunmuyordu. Fotoğrafta bir atom testi vepatlamada yükselen bulutlar.