Katalog

BİLİM KÜLTÜR "Gemiyî indir, gemiyı kaldır" evend'den Tunel'e kadarkı caddenınnehırolduğunuduşunelım Derıncebırnehır Uzerındeduzdıplıgemılerle mal taşınıyor Tunele kadar geien gemılerı Halıç'e, oradan da Boğaz'a nasıl ındırırsınız? Şöyle GemılerTunel'de 1520 metre boyunda su dolu kazanlara gırıyor Tabıı suyun buyuk kısmı taşıp dışarı çıkıyor Arşımed Yasası gereğınce, cısımler, taşırdıkları suyun ağırlığı kadar kendı ağırlıklarından kaybetmıyorlar mı? Böylece, gemıyı sadece su ıçınde tutacak mıktarda su kalıyor kazanda Şımdı.Halıç'tekıbırgemınınde Tunel'e çıkması gerektığını duşunelım Bu gemı ıçın de Karakoy'de aynı ışlem uygulanıyor Sonra bır duğmeye basılıyor Ve usttekı gemının ağırlığı alttakı gemiyı yukarı çekıyor indırme, kaldırma ıçın enerjı sarf lyatı böylece en aza ınıyor L Eski yazıyı öğrenmek Eski yazıyı öğrenmek güç mü? Kolay mı? Değer mi? Vehbi Belgil O Dikkati çek, ölme G ece karanlığında, tunel karanlığında motosıkletle, bısıkletle, arabaları ıle gıden özurluler ıçın tehlıke, arabaçarpmasıdır Petrolvesutankerlen, TIR kamyonları kentler arası otobusler, buyuk yuk kamyonları, hatta "sadrazama kelle yetıştınrcesıne" nızlı gıden bınek arabaları kuçuk taşıtların amansızduşmanlarıdır Bunların.karanlıktadıkkatçekmelerınıkolaylaştırmak ıçın ışıkta parlayan alın ve omuz şerıtlerı yapılmış kurlardan aldığım mektuplarda hep şunlar soruluyor 1) Eskı yazı öğrenmek ıstıyoruz, sız ne dersınız? 2) Kımısı çok guç, kımısı çok kolay olduğunu, kımısl de öğrenmeye değmez olduğunu söyluyor, hangısı doğru? Guçse neden? Kolaysa neden? Oeğersızse neden? Bu yazımda bu soruları yanıtlamaya çalışacağım, tabıı kendı qöruşlerıme gore çağdaş eğıtımın kubbe anahtarı öğrenme ıstegıdır Böyle Dir ıstek olmayınca hıçbır şey oğrenılmez Hoca, bu ısteğı ne kadar canlı tutarsa, o kadar tyı oğrencı yetıştırır Kısaca, laf olsun dıye, dostlar alışverışte gorsun dıye oğrenılen şeyden hayır gelmez Eskı yazı öğrenmede de bu ıstek çok önemlıdır Tarıhe meraklısınız Oın bılgını olmak ıstıyorsunuz Turk kultur tarıhı uzerınde çalışmak, Turkıyatçı olmak ıstıyorsunuz Edebıyat tarıhçısı olmak ıstıyorsunuz Eskı yazıyı kesınlıkle oğrenmenız gerekır Güç mü? Kolay mı? Değer mi? Bunları tek tek yanıtlayalım Konuya ıkıncı sorudan gırelım Son ellı yıl ıçınde "Bır ayda bılmem nece, ıkı ayda, uç ayda, altı ayda yabancı dıl" adlı kıtapların sadece lıstesını yapsanız sayfalar tutar Bu sozler başka dıllerde de var "Zahmetsızce Fransızca, Almanca " gıbı Burada amaç, bu kıtapları yazanlann kışısel çıkarı Okura ışı kolay gösterıp para kazanmak Yanı, kıtabı sıze aldırıp koşeyı kendısının dönmesı Ancak bu bılmem kaç ayda dıl konusu yalan da değıl Her şeyı amacınız, daha doğrusu sızın gereksınmenız belırler Gezmeğe gıttığınız ulkenın dilını ekmek su ısteyecek yol soracak kadar bır ayda öğrenebılırsınız Daha uzun sureler ıçın 46 ay yeterlıdır Ama bılım yapacak, yapıt okuyacak kadar bır bılgı ıçın yeterlı ceğıldır bu Amaç bu ıse kolları sıvamak, cıddı uğraşlara gırışmek gerekır Çunku hıçbır dıl kolay değıldır Okuma guçluğu, yazma guçluğu, telaffuz guçlüğu, anlama guçluğu her dılde var Eskı yazı, önce bır okuma sorunu bıçımınde karşımıza çıkıyor Oysa tam bır dıl sorunudur bu Çunku eskı yazıyı, konuşmak ıçın değıl, okumak ıçın öğreneceksınız Okumada Osmanlıca dıye bır dıl sorunu ıle karşılaşırsınız "Arapça + Farsça + Turkçe" gıbı uç dılden alınmış sozcuklerın oluşturduğu bır dıl Konuşamazsınız bu dılı, sadece yapıt okumada kullanabılırsınız Tarıhçı, Turkıyatçı, dın adamı, edebıyat ve kultur tarıhçısı olmak ısteyenlerden söz edışım bundan Bu açıklamalarımdan çıkacak sonuç şudur Eskı yazıyı, eskı dılı öğrenmek kolay değıldır Neden? Eskı yazıda seslı harf yoktur Sessız harflerın hemen her bıri ıçın de uç harf var dır Seslı harf yerıne geçmek uzere kullanılan "ustun, esre, ötre " gıbı ışaretler ıse ışı kolaylaştırmaz, daha da guçleştırır Kaldı kı bu ışaretler gundelık yazılarda değıl, Kurân yazılarında kullanılır Buna rağmen, Kurân'ı bu ışaretlere gore doğru okuyamazsınız Bu aşamada kulak alıştırması araya gırer Miknatıs süpürgesi Sesli harf sorunu Turkçede, bıldığımız gıbı, aouı eouı bıçımınde 8 seslı harf bulunur Okuma ve telaffuz bunlarla kesınlık kazanır" Tartışma, karasevda, odlek, kalın kafa " gıbı sozcuklerın tek bır okunuşu, tek bır yazılışı vardır Yanlışlık soz konusu olamaz MNVR sözcuğunde seslı harf yoktur Nasıl okursunuz? "Munevver" okunur MBARK sözcuğunu "mubarek" okursunuz Demınkı "M" burada u ıle okunur MHASN (mehasın) de "M" ıle okunur M Macar'da a, Mustafa'da u okunur M ıknatısın ış hayatındakı bırgörevı de yere dokulmuş yuzlerce küçuk demır parçasını toplayıp bırakması Aracın kutu açacağına benzeyen kolunu ındırınce bır miknatıs aşağı ıner, gözun goremedığı ığnelerı, demırtalaşlarını toplar Sonra, bu toplanantanelerı atmak ıçın kol yukarı çekılınce miknatıs yukarı çıkar, çekme gucu azalır Böylece, araca yapışmış demır parçalarını tek tek ayıklamaderdınden kurtulur ınsan Sessizler Eskı yazıda 2 tane "t" (te, tı), 3 tane "h" (ha, hı, hemze), 3 tane "s" (se, sın, sad), 2 tane "d" (d, zı), 3 tane "z" (ze, zıl, zı) vardır Arap, bunların her bırını ayrı telaffuz eder Turk ıçın bır tek ses vardır bunların her bırı ıçın Yukardakı sıraya gore ornekler verelım Tevık "te" ıle, tantana "tı" ıle yazılır Hasılat "h" ıle, hızmet "hı" ıle, hıcv "hemze" ıle yazılır Sânıye "se" ıle, sıyaset "sın" ıle, sulh "sad" ıle yazılır Başka orneğe gerek görmuyorum Gazeteler, kıtaplar hep bu harflerle yazılıdır Okutma ışaretı, deının dedığım gıbı sadece Kurân'da vardır Onu da Arapça bılen bırının yardımı olmadan okuyamazsınız Şımdı, butun bu guçluklerı aşarak eskı yazıyı öğrendınız dıyelım Okuyacaklarınızı anlayabılecek mısınız? işte dıl meselesı burada karşınıza çıkar Bu satırların eskı Tatarcığın kanat gucu T atarcıkdedığımızbırsınekvar Görülmesı bıle guç Ingılızcede chıronomıd (kıronomıd)denenbıraıleden Kelıme eskı Yunancadan gelıyor Cheıronomos1dan, ellerı ıle ışaret yapan, anlamına Hayvanın en büyuközellığı kanatlarını (ıkı kanadı var), dakıkada 133 000 kez çarpabılmesı Insan,yarım sanıyeıçındegözkapaklarını 100 kez açıp kapar Bu ne guç'' denecek Ancakşunu unutmamalı Herorgan, sahıbının gereksınımlerıne göre görev yapar Dakıkada 133 000 kez kapanıp açılacak bır gözkapağı neye yarar? yazı olduğunu duşununuz ve Huseyın Rahmı'nın, 1920'de yayımladığı 'Kadınlar Vâızı" adlı öyku kıtabının ılk oykusunun başından şu cumleyı okuyunuz "Şeyh Kuçuk Efendı Enseden topuklara kadar cesîm, yekpâre bır ustuvane dolgunluğunda canlı bır sutuna benzer, kallavî bır zattı Bu buyuk çapta adama neden Kuçuk Efendı denıyordu? Bu âlemde, musemma bızzat garabetı yalnız Şeyh Efendı namındakı bu kalın vâızde görulmuş bır cılve'ı talı' olsa ıdı buna bır sebeb taharrısını duşunur ıdık " Bu, gene az çok anlaşılıyor Fakat 1915'te ölen Fıkret'ın "Kânun'u evvel"ınden şu parçayı okuduğunuzu duşunelım " Bırkaç nazîr'ı tayf'ı adem zâg'ı bednıgâh/ Teşkıl eder bu sahnede bır tude'ı sıyah / Bunlar kışın numune'ı râz'ı derunudur" Şımdı, başta soyledığım bır söze donuyorum "Her dılın kendıne gore guçluklerı var" Evet, oyle Hatta bana sorarsanız Fransızcadan daha guç bır dılın bulunacağını duşunemıyorum Ama buna rağmen bu dılı oğrenıyoruz Çunku çekılen zahmetlerın karşılığını kat kat çıkarıyorsunuz Ingılızce, Almanca, Japonca, Italyanca ıçın aynı şey söylenebılır Eskı yazıyı ve Osmanlıcayı oğreneceksınız de ne kazanacaksınız? Eskı kulturumuzu mu öğrenmek ıstıyorsunuz? Eskı kıtapların hemen hepst "1 000 Temel Eser" "Tercuman 1001 Temel Eser" gıbı dızılerde ve dızı dışı bırçok kıtaplarda gunumuz dılıne çevrıldı Guzel çevırıler bunlar Peçevî, Nâıma, Cevdet tarıhlerı, ılmıhaller, Gazâlının yapıtları, Kısas'ı Enbıya (peygamberler tarıhı), Bâkî, Fuzulî, Nedım dıvanları hep çevrıldı Kurân'ın pek çok çevırısı var Evet Yukarıda sozunu ettığım ozel maksatlar ıçın eskı yazıyı oğreneceksenız önce Arapça, Farsça oğrenmenız gerekır Yanı, Osmanlıca öğrenmek ıçın ıkı dıJ daha öğrenmek zorundasınız Bu dıllerı öğrenıp de ne yapacaksınız? Hangı sorunlarınızı çözeceksınız bunlarla7 Batı dıllennde ıse her konuda, kıtaplık dolduracak çoklukta yapıt var Amaç bunları okumak olmalı Bu nedenle, ben, özel amaçla eskı yazı öğrenmek ısteyenlerın dışındakılere Fransızca, Almanca, Italyanca, Japonca, hatta Isveççe, Hollandaca öğrenmelerını onerıyorum Bu dıllerden çevrılenler bın tane ıse çevnlmeyenler ve her gun yayımlananlar yuzbınlerce Açıklık her gun artıyor Matbaanın ulkemıze gelışınden yenı yazının kabulune (1928) kadarkı 200 yıllık dönemde 25000 yapıt yayımlandı bızde Bu surede, Batı'da, her yıl, hatta her ay 25000 yapıt yayımlanıyordu Unıversıtelerımızde, lıselerımızde yabancı dılle oğretım yapılmasına şıddetle karşıyım Ama buna, bır dereceye kadar mecburuz Hatta Eskı Yunanca ve Latınce öğrenmek, eskı yazı ve Osmanlıca oğrenmekten yeğdır Hasan Alı Yucel'ın bakanlığı zamanında bu yola gıdılmıştı Sonradan vazgeçıldı Ulkemıze Batı bılım ve felsefesı, Batı teknolojısı gereklı Geometrık dızıye (4163?6() gore artan sorunlarımızı bunlarla çözebılırız 13