Katalog

KIS A KIS A TIP VE YAŞAM Felcin ana nedeni Migren, damar iltihabı ve otoimmün hastalıkların payı ise sadece yüzde 4. elce çok ceşıtlı hastalıklar neden olabılır Uygun bır tedavı başlatabılmek ıcın de nedeni saptamak onemlı Beyın damarlarının rontgenını cekmek gıbı rısklı onlemlere ancak elde edılen bulgulardan terapı ıçın somut sonuclar beklendıgınde başvurulmalı Çoğu durumda daha az rısksız hastaya artı bır yuk getırmeyen ve nıspeten basıt araştırmaların doğru tedavıyı bulnıak ıçın yeteılı olduğu belırtılıyor Bır njfus grubu ıcınde felcin nedenlerının dağılımı ılk kez analız edıldı Ingıltere'dekı Oxfordshire kentının 104 000'ı bulan nufusu ıçınde 1981 1983 yılları arasın da toplam 244 felç olayı gozlendı Bu felc olaylarına beylndeki kan damarlarının anıden tıkanması yol açmıştı Edinburg ve Oxford dan doktorların belırttığıne go re felçlerın yuzde 9O'ı beyın damarlarının tıkanmasına neden olan damar hastalıklarından ve bellı kalp hastalıklarından kaynaklanıyor Orneğın kalp kapakçıkları hastalıkları ve kalp rıtm bozukluklarının bellı cesıtlerı kalp ıçınde kan pıhtılaşması oluştugunda ve bu kan akımı ıle bırlıkte beyne ulaştıgında beyın enfarktusune yol acıyor Beyın enfarktuslerının yalnızca yuzde 4'u orneğın migren damar iltihabı ve otoımmun hastalıklarından kaynaklanıyor Çok seyrek rastlanan bu olaylar ıçın ceşıtlı tedavı ımkânları var Beyın enfarktu sune yol açan hastalıklar tedavı edılerek, felç semptomları buyuk çapta ortadan kaldırılabılır Ayrıca yuzde 52 sıkhkla yuksek tansiyonun, felcin ortaya çıkmasının en onemlı rısk faktoru olduğu belırlendı Beyın enfarktusune ışaret olarak nıtelendırılen beyınde geçıcı kan dolasım bozuklukları kısa vadelı felc dıl ve gorme bozuklukları gıbı semptomlar yuzde 14 oranıyla tahmın edılenden daha duşuk bır rısk oluşturuyor (sn) Demir adamlar! Doktorları sık sık yanıltan bir hastalık güncelleşti. Vücutları demir tutanlar, kesin teşhis konmazsa, iktidarsızlık, diyabet, siroz ve kalp hastalıkları illetlerine yakalanıyor. Çeviri: Ayşegül Akgün F C anı sıkkın bır hasta tabancasını çekıp bır doktoru, bır de hemşıreyı vurduğundan berı, Amerıka'da bazı hastanelerın gırış kapılarına metal tarayıcıları yerleştırıldı Bu hastanelerden bırınde, kan hastalıkları uzmanı doktor, hastasıyla bır deneme yapar 47 yaşındakı hasta ceplerını boçaltır, kemerını çıkarır ve elektronık cıhazın altından geçer Geçmesıyle bırlıkte alarm zllleri çalmaya başlar, fakat uzerınde metalık hıçbır şey yoktur Daha sonra adamda gerçekten tehlıkelı bır metal bulunduğu ortaya çıkar, fakat bunun tehlıkesı yalnız kendınedır Normalde ınsan vucudunda topu topu uçdort gram demir bulunmasına karşılık, bu adamın vucudunda tam 30 gram, yanı bır avuç dolusu çıvı kadar demir vardır Asıl onemlı olan da, bu demırın onu yavaş yavaş oldurmekte olduğudur Hangi hastalıklar? Ince bağırsaklarda demir emılımının aşırı derecede artmasıyla tanınan bu hastalık, yanı hemokromatoz, metabolızmanın doğuştan bır hatası sonucu oluşuyor Vucutta bırıken metal sınsıce, tuttuğu her çeşıt dokuyu ve organı harap edıyor insulın salgılayan pankreas hucrelerını tuttuğunda, halk arasında şeker hastalığı denılen diyabet, karacığer hucrelerının harabıyetıyle slroz, demırle dolan eklemlerde lltıhap oluşturuyor Kalp hastalıkları ve iktidarsızlığa kadar gıdebılmektedır Hemokromatoz kurbanlarına, neden belırlenemedığı durumlarda, genelde diyabet, sıroz veya artrıt tanısı konmakta Işte böyle gözden kaçan bır hastalık olduğu ıçın, hastalığın kesın olarak ne kadar ınsanı öldürduğu bılınemıyor Ancak geçen yıl yayımlanan ve hemokromatozun en yaygın genetık hastalık olduğunu one suren bır çalışma dıkkatı çektı Demir mıktar bakımından yeryuzunde en çok bulunan dörduncu element Hemen hemen tum canlıların bır mıktar demıre gereksınımı var Yedıklerımızden gunde normal olarak bır mılıgram kadar demir emılır Bu demırın yarısı, kırmızı kan hucrelen ve kasların yapısında bulunan proteınlerden hemoglobın ve mıyoglobının yapımında kullanılır Ihtıyaç fazlası da karacığerde depolanır Saf demir vucudumuz ıçın zehır demektır, kanda demir yalnız başına dolaşamaz İnce bağırsaklardan emılır emılmez transferrin denılen bır proteıne bağlanır ve vucut böylece zararlı etkılerınden korunur Normalde transferrın molekullerımızın yalnız uçte bırı demir bağlar Hemokromatozlu hastalarda ıse, transferrınlerın hepsl doludur. Erkeklerde hastalık genelde kırk yaşla rından sonra belırtılerıyle ortaya çıkar, âdet kanamalarıyla bır ölçude korunan kadınlarda ıse daha geç Hastalık teşhis edıldığınde vucuttakı demir mıktarı 50 grama ulaşmıştır bıle Fazla demırden kurtulmanın en lyı yolu kan vermektır Ne kadar basıt görunse de, gıdıp haftada yarım lıtre kan vermek, er ya da geç ışe yarıyor Diyabet veya sıroz gelışmeden tedavı edılen hastalar yaşıyorlar, buna karşılık bır kez hastalık belırtılerı ortaya çıkmışsa maalesef aynı şey soylenemıyor Hastalığın adı, geçen yuzyılda, organların paslı rengınden esınlenen bır Alman patoloğu tarafından kondu (anlamı, boyalı kan) Uzun bır sure bronz diyabet dıye de anıldı, çunku fazla demir vucutta melanın pıgmentının yapımını arttırmakta Hemokromatoz otozomal resesıf geçışlı genetık bır hastalıktır, yanı hatalı gen hem annede hem de babada vardır. Ne yazık kı bu gen henuz tanımlanamadı Çok yakın zamana kadar hastalığın adı nadır raslanan hastalıklar arasında geçerdı Fakat geçen sene New England Journal of Mediclne adlı tıp dergısınde yayımlanan bır çalışmada, aslında hemokromatozun ne kadar yaygın bır hastalık olduğu gosterıldı Gorunuıde hıçbır hastalığı olmayan, rasgele seçılmış 11065 kışıden kan örneğı alındı ve standart bır testle bu ınsanların vucutlarındakı transfemnın ne kadarının demıre bağlı olduğu ölçuldu Proteın tıka basa demırle doluysa, kışının hemokromatoz genı taşıdığı kabul edıldı (Aşırı demir depolanmasına neden olabılecek dığer tum olasılıklar ortadan kaldırıldıktan sonra) Sonuç olarak, her 200 kışıden bırınde transferrının tamamen dolu olduğu ortaya çıktı Bu sayıyla dunya nufusu arasında bır doğru orantı kurulursa en sık raslanan genetık hastalık ortaya çıkar Kıstık fıbrozdan da çok (2000 doğumda bır raslanıyor çunku), Duchenne kas dıstrofısınden de çok (3500 doğumda bır) Salgın gıbı bır şeyl Yanlış teşhis ve ilaç! Araştırn.acılar genlerle DNA'larla uğraşa dursun, bızım söylemeye çalıştığımız bu hastalıkla öyle yuksek teknolojılere gerek olmadan da buyuk ölçude başa çıkılabıleceğı Doktorlar rutın fızık muayenede transferrınsaturasyon testı de ıstemeye başlasa, rısklı bır suru hasta henuz daha vakıt geçmeden kurtarılabılınır Oysa bırçok doktor bu hastalığın ılle de çok nadır raslanan bır hastalık olduğuna ınanmakta ısrar edıyor Aşırı demir bırıkmesının de erken belırtılerı olan halsızlık ve yorgunluk hıssı şıkâyetlerıyle gelen bır hastaya, demir eksıklığı anemısı teşhısı konması pek az raslanan durumlardan değıl, bu hastalara bir de demir Içeren llaçlar yazıldığında hastalık daha da şıddetlendırılmış oluyor (Amerıka'da ıkı hasta, hemokromatoz tanısını atlayan doktorlarına karşı açtıkları tazmınat davasını kazanmış) Çalışmalaıdan çıkan sonuçlara göre, populasyonun yuzde 17'sı demir ıçeren ilaçlar kullanmakta Yarar umarak bu ılaçları alan kışıler aslında, kendılerıne bılmeden zarar verıyor olabılırler Çunku aşırı demir depolanmasına sebep olan genler, demir eksıklığınden ıkı kat daha sık göruluyor Bu şu demek Demir takvıyesı yapan ılaçlardan fayda gören her bır kışıye karşılık, ne yazık kı, hatalı gene sahıp olduğu ıçın zarar gören ıkı kışı var (Discover) İlk kalıtım haritası rabıdopsıs thalıana adında gosterışsız bır bıtkı, muhte Lmelen kalıtımı tumuyle desıf re edılecek ılk organızma olacak Cold Sprıng Habour dakı Amerıkan "Natıonal Scıence Foundatıon'ın toplantısında bu nu gerceklestırmek ıcın bır proje sunuldu Turpgıllerden olan bu bıtkı son yıllarda gen uzmanlarının laboratuvarlarır.da bu yuk bır karıyer ' yaptı Bunun nedenle rınden bırı de soz konusu bıtkının hıcbır ozene ıhtıyac duymaması ve hızla cogalması Bıtkı yalnızca 70 mılyon yapı taşından oluşuyor Planlanan genom analızı acısından bır baska avantaj da bu bıtkı ko nusunda gen harıtalarının mevcut olma sı Bu harıta genom hakkında kaba bır bıl gı verıyor Henuz onaylanmamış olan projenın malıyetının 35 mılyon dolar olacağı tahmın edılıyor 3 mılyar yapı tasına sahıp ınsan genomunun desıfre edılmesının malıyetı ıse çok daha yuksek (sn) II Usffe (solda) Normal mıktarda demir ıçeren karacığerın pembe renklı sağlıklı hücrelerı Sağda Hemokromatozlu bır hastanın karacığerınde mavı lekeler halınde görunen demırle dolmuş hucrBİer