Katalog

TIP T E K N O L O J İ S İ Olur olmaz kesip biçmelere son!.. Kan tahlilleri, hastanın başucunda hemen yapılabiliyor. Vücudu kesmeden cerrahi müdahaleler başladı. Tıkanan damarlar açılıyor. Baştarafı 1. Sayfada me ışlemlerını aynı mudahaleyle yapabıleceklerdır Tanı ve tedavıde kullanılan fıber optık ışlemlerın çoğu anestezı gerektırmedığınden bır doktor muayenehanesınde bıle kolaylıkla uygulanabılırler Bu nedenle, gıderek gelışen teknıkler, tıbbi bakımın rlsk ve mallyetlni düşürecektlr. Bu teknığın bır dığer yararı da çok genç veya çok yaşlılarda klasık cerrahi yöntemlerın uygulanamadığı dığer koşullarda da kullanılabılmesıdır Optık fıberlerın ılk tıbbı uygulamaları "flberskop" adı verılen göruntuleme sıstemlerıydı Mıchigan Unıversıtesı Tıp Okulu'ndan Basil I. Hirschowitz ve Lawrence Curtls, mıde ve yemek borusunu görebılmek amacıyla ılk fıberskopu 1957'de ımal ettıler O gunden berı bu cıhaz o kadar gelıştırıldı kı, vucudun butun slstemleıinln ıncelenmesınde kullanılabılıyor Artık tıpta kullanılan optık fıberlerın çoğu fıberskoplarla bırleştırılmıştır Modern fıberskop ıkı optık lıf grubu ıçerır Aydınlatıcı grup, ışığı dokuya taşır, görüntüleylci grup göruntuyu gözlemcıye ıletır blr kanal, dokuyu kesmek ıçın ınce bıçakların veya ılaç enjekte etmek ıçın ığnelerın sokulmasında kullanılabılır Pıyasadakı endoskopların çoğunun boyu 0 31 2 metre, çapı ıse 2 515 mm arasındadır Son beş yıl ıçınde çok ınce fıberlerın fabrıkasyonu ıle fıberskopların çapı azaltılarak, göruntuleme grubundakı fıber sayısı arttırılmıştır Bu da göruntunun çok daha mukemmelleşmesı anlamına gelıyor En yenı fıberskop, çapı 1 mılımetreden kuçük bır grupta 10 000 fıber taşıyor ve 70 mıkronluk nesnelerı ayrıştırarak görüntuleyebılıyor Koldakı bır artere sokulan bu fıbeskoplar kalbe kan taşıyan koroner arterdekı tıkanıklıklarının ve kalp kapaklarının göruntulerını de ıletebılırler dalga boyları değışir Hucre fıberın damar ıçındeki ucuna ne kadar hızlı ınerlerse, dağılan ışığın dalga boyu o kadar kısa olacaktır Bu ışığın bır kısmı fıberden gerı gelir Fıberın dış ucundakı çozumleyıcı, lazer ışığıyla, bu yayılan dalga boyları arasındakı farktan hareketle kanın hızını ölçer Optık fıberler kanın oksljen Içerlğlnln de doğrudan saptanmasını sağlar Kanda oksıjenı taşıyan hemoglobın, O2 taşıdığında, taşımadığı zamana göre daha fazla kırmızı ışık yansıtır Bu teknıkle hastanın kanındakı oksıjen kapasıtesı ıle kalp ve akcığerın O2 sağlama yeterlılığı de ölçulebılır • Optık lıflerın son yıllaıda tıpta kullanılmasında en önemlı adım, lazer enerjislnin cerrahıde kullanılmasıdır Duşuk guçlu lazerler kanı ve proteınlerı pıhtılaştıran lokal, hafıf bır ısınmaya neden olarak yumuşak dokuları bağlar, yaraları kapatır, kan damarlarını bırleştırebılır Bu tur ışınlı ke Amellyatlarda Anında kan tahlili Optık fıber sıstemler göruntu sağlamanın yanı sıra doğrudan ve anında klmya Nasıl çalışıyor? Aydınlatıcı grup ksenon lamba gıbı yuksek yoğunlukta bır ışık kaynağına bağlanır Işık, çok saf sılıs camdan yapılmış fıberlerln içıne gırer Bu tur cam, ışığı pencere camından 10 000 kere daha azaltarak kılometrelerce uzağa taşıyabılır Işık ıçerıden kaçma eğılımınde olduğu içın fıberın ıçı bu ışığı tekrar ıçerıye yansıtacak şekılde kaplanmıştır Butun optık fıberlerden ışık geçırmenın mekanızması budur Dokudan yansıyan ışığı bır mercek toplar ve göruntuleme grubunun alıcı ucuna ıter Bu gruptakı her optık fıber sadece eksenıyle aynı hızada yansıtılan ışığı kabul eder Böylece her fıber butun göruntunun sadece kuçuk bır bölumunu ıletır Fıberler, esneklıklerını korumak ıçın sadece uçlorda bırleşırler Söz konusu göruntu, televlzyon ekramna yansıtılabıleceğı gıbı, kamerayla da kaydedılebılır veya sadece gözle doğrudan ızlenebılır Bınlerce fıber, çapı 1 mm'den kuçuk bır tek grupta bırleşebıleceğı ıçın bır fıberskop göruntuyu mukemmel duzeyde ıletebılır Aydınlatıcı ve göruntuleyıcı gruplar, bırkaç mılımetrelık bır katetere de kolaylıkla sığabılırler Fıberskoplar genellıkle "endoskop" adı verılen daha büyuk cihazlann parçasıdırlar Endoskoplar tıp uzmanlarının başka amaçlarla da kullanabıleceğı yardımcı kanallar ıçerır örneğın blr kanaldan sıvılar alınablllr veya artıkları temızlemek (ve böylece göruntuyu netleştırmek) Içın hava veya su enjekte edılebılır Bır diğer kanal da endoskobun ucunun açısını ayarlayacak ınce fıberler bulunabılır Üçüncü Flberoptıkler genellıkle endoskop adı verılen daha buyuk cihazlann Içınde bulunmaktadır Resımde aydınlatılmış bir bronş tupu ıçindekı tabaka endoskop ıçıne konan ameliyat aletlerı ıle alınırken göstenlmektedır salveflzlkMİkantahllllyapabılirier Temel alıcı sistem, bır katetenn ıçınde vücuda sokulan bır optık fıberden oluşur Fıberın dış ucu bır ışık kaynağıyla, yansıyan ışığı analız eden bır optık çözumleyıcıye bağlanır Fıberın dığer ucu ışığı doğrudan vücuda veya "optod" adı verılen bır mınyatur alıcıya yollar Yansıyan ışık fıber aracılığıyla çözümleyıcı cıhaza ulaşır Yansıyan ışığın yoğunluk ve dalga boyundan hastanın fızyolojık durumu hakkında sonuçl&ra varılır Bu sistem klasık yöntemden çok daha güvenılır ve ucuzdur Ayrıca fıber optık sıstemler vucut kımyasıyla uyum ıçındedırler (Örneğın, bağışıklık sıstemınde bır tepkıye neden olmazlar) Kan dolaşımının fıber optık ölçümlerı kan hücrelerınden yansıyan ışığa dayanır, kateter ıçindekı fıber artere sokulur Fıberle yollanan duşuk yoğunlukta lazer, kırmızı kan hücrelerıne çarpar Işık hareket halindekı hücrelerden etrafa yayılınca "Doppler etklsl" olarak bılınen nedenle sikler kotarize edılebildiği içın amehyatlarda çok az kan kaybı olur Lazerın cerrahi kullanımı 1100 wattlık kesıntısız veya 10 0001 milyon wartlık kesıntılı lazer gücü gerektirir Bu guç 1mm2'den kuçük alanlara uygulandığına göre, yoğunluğu kabaca "Yıldız Savaşları" lazerının gudümlü bır mermınin kabuğunu delmek ıçın gereksındığı guce eşıttır Göruntuleme ve tanı sıstemlerınde kullanılan sılıscam fıberlerın tersıne, lazer amelıyatlarda kullanılan fıberler oldukça egzotık malzemelerden yapılmıştır Argon lazerlerın yeşil ışığı, eksımer lazerın morötesı ışığı, YAG (yıtrıumalumınyumgarnet) lazerlerin yakınkızılötesı radyasyonunu ıletmek ıçın kuartz fıberlar yapıldı Bu tur fıberler pek çok cerrahi amaç ıçın yeterlı olan 100 vvattlık kesıntısız lazer enerjısı ıletebılıyorlar Kardıyovaskuler sistem hastalıklarının çoğu "arterosklerotık plak" dıye bılınen klreçlenmlş, llfll yağ blrlklntllerlnln veya kan pıhtısının damarları tıkamasıyla olu şur Bu tur engeller dolaşımı keserek çarpıntı, kalp krızı gıbı cıddı rahatsızlıklara neden olur Hastaya doktorun ılk uygulayabıleceğı "perkutan translumınal koroner anjıyoplastı" (ucunda mınık bır balon bulunan kateterle damara gırılerek sıkışık bölgenın ıtılerek açılmaya çalışılması) veya "koroner arter bypass" (bacaktan alınan bır damarın tıkanan damarın ışlevını görecek şekılde kalbe yerleştırılmesı) olabılır Ancak birincı yöntem sadece çok hafıf tıkanıklıklarda, geçıcı bır çözum olarak uygulanabılır Bypass ıse travmatık bır ışlemdır ve uzun bır tedavı dönemı ve çok para gerektirir Oysa artık optık fıberlerle arteryel engellerı kaldırmada "lazer anjiyoplastl" adı verılen yenı teknıkler gelışıyor Önce özel yöntemlerle fıberın bır ucu metalle kaplanır Fıber tıkanmış artere sokulup lazer ışını yollanınca metal uç ısınarak tıkanıklığa neden olan maddeyı erıtır Bu teknikte büyuk bır dıkkat göstermek zorunludur, çunku sıcak metal uç arter duvarını delebılır Potansıyel olarak daha etkın, ancak teknık açıdan daha karmaşık bır sistem de lazer ışınının damarı tıkayan maddeyl doğrudan koparmasıdır Bu turdekı ılk deneylerde kuartz fıberden etkin olarak ıletebılen yeşıl ışık yayan argon lazer kullanıldı Ancak emılen yeşıl ışığın komşu dokularda yoğun ısı hasarları verdığı ve tıkanıklığı yaratan maddeyı lyı temızleyemedığı ortaya çıktı Oysa kesıntılı morötesı veya kızılötesı ışın kullanarak bu sorun çözümlenebılır Kısa bır sure önce Los Angelee'takl Cedars Sınal Tıp Merkezlnden Warren S. Grundflest James S. Forrester ve Frank Lltvack morötesı eksımer lazerı ve kuartz fiber kullanarak pek çok hastanın koroner arter tıkanıklıklannı başarıyla temızledıler Bugunlerde çözulmesı gereken temel sorun lazer ışınının arterın ıçıne nasıl yerleştırıleceğı ve tıkanıklığa neden olan maddeyı temızlemek ıçın lazerı kullanmadan önce, hastalıklı ve normal bölumlerının nasıl ayırt edileceğı Gelecekte endoskopık florasansa dayalı 'akıllı' sıstemler bu görevı de başarıp damar delme rıskını ortadan kaldıracaklar Abraham Katzır ve Tel Avıv Unıversıtesı'nden arkadaşları yakın gelecekte CO2 lazerden kızılötesı radyasyonu ıletebılecek kapasıtede yenı optık fıberlerın daha dayanıklı ve güvenılır bır sistem oluşturacağına ınanıyorlar Bu sıstemı hayvanlar uzerınde denemeye başladılar Bırkaç yıl ıçınde yapılması beklenen endoskop, kateter gıbı koroner artere sokulabılecek. Son olarak gelışen bır dığer teknık de optlk fıberlerın kuçuk habıs turnörlerın saptanmasında ve tedavısınde kullanılması Mukemmel bır TV ekranı göruntusu, bir tıp laboratuvarı kesınlığınde tahlıller, vucuttakı en kuçuk damara bıle gırebılecek cerrahi cıhazları işte optık fıberlerın tıpta geleceğı! Sclentlflc Amerlcan Mayıs'89