Katalog

T r B İ L İ M İ N ÖNCÜLERİ UZAY VE YAŞAM Zararlıları öldürmede canlıları kullanma Zararlılara karşı ınsanın başlıca silah( ları olan kimyasal ılaçlar, pek çok sakın1 caları da birlikte getirir... Bunların arafc sında ilaçlamayı yapanlar ve o ürünü tüL ketenler üzerindekı toksik etki de varf Bütün bunlardan dolayı tarım bilimciler, gitgide daha çok biyolojik kontröl ya da zararlıların doğal düşmanlarını kullanma yoluna gitmekteler. Uzayda tuvalet sorunu 15 b'ir teknık,~ustelik çok ucuzdur. Çünkü zararlıları öldüren canlılar, bir kere yerleştiler mi, kendi kendilerinl "geçindirirler..." ılike ıse, normE olarak zararsız olan bazı türlerin, doğal düşmanlarının da tesadüfen bu arada yok edilmesi sonucu, anormal "nüfus patlaması" gostermesidir. lojik kontrol, olağanüstü etE kilidir... Bununçarpıcıbirör4 neği, Avustralya'da tavşanla1 rı kontrol etmek için myxof matosls virüsünün kujjanıll ması ile yaşandı. Çok parlak ve kesin bir çözüm bulanın, adını uzay tarihine bile yazdırabileceği belirtiliyor. Sonuç olarak, bugün dünyanın her yerinde bılim adamları, çoğalma eğilimi gösteren herhangi bir zaraıiı ıle mücadele için o zararlının dojjal düşmanını aramaktalar. U **•>!& p Virüsün yerleşmesinden bir yıl Ssonra Avustralya koyunlarından elII de edilen yünün değeri, tam 70 milByon dolar arttı... Çünkü tavşanlar olImadıği için koyunlar daha fazla yijyecek ot bulmuşlardı. • Bu tür teknikler, orijinal araştırmalar dışında bir malıyet gerektirmedikleri için, çok ucuzdur. Bilimadamlan, bu zararlıyı Zararlıların doğal düşmanlarını yerleştirmek için gerekli olan yaz aylarında yumurtasının içiaraştırıcı zekânın en güzel örne ne girerek öldüren bir parazit ği, Kaliforniya'da üzüm asmala buldular. rına zarar veren asma bitj ile mücadeledir. lece, üzüm bağlarının yakınına yabani böğürtlen dıkıldi ve parazitin ilkbaharlarda asAncak bu parazit, kışı, yabani bö malara güzün de boğürtlenleğürtlenlerin üzerinde yaşayan za re geçerek değerlı zararlı kontrarsız bir böceğin yumurtalarının rol ü ışlevını yerıne getirmesi sağlandı. içine girerek geçirir. Bütün dünyada sürdürülen çalışmaustralya'da bir böcek palar sonunda, nihayet aynı parazitin Ital razitten yararlanıldı. dan ithal edilen bu parazit, yaşayan söz konusu sebze böceğinin |sağlamış" bir suşu bulundu yumurtalarına yerleşıyor, üremesini kontrol sdivordu zayda astronotların beslenmeleri kadar zorunlu diğer bir yaşamsal gereksinimi olan tuvalet, uzay araştırmacılannı yoğun bir şekilde düşündüren sorunların başında yer almaya devam ediyor. Mekik döneminden önce tuvalet sorunu, astronotların kaba etlerinde tuttuğu plastik torbalarla çözülüyordu. Astronot yerçekimsiz ortamda hareketli dışkıları, torbalardaki küçük ceplerden yararlanarak alt kısma yöneltebiliyordu. Astronotlar gerçi bu durumdan pek hoşnut değilerdi; ancak kısa süreli uçuşlar için buna katlanıyorlardı. Uzay mekiği seferlerinin başlamasıyla sorun daha ciddi olarak gündeme geldi. Uzay araştırmacıları mekik tuvaleti için 1 milyon dolarlık harcama yaptılar ancak sorunu tam çözemediler. Yeni tip modeller için araştırmaların 3 milyon doları bulacağı hesaplanıyor. Bu araştırmalarda asıl düşünce, bir dlzi döner çatal dişli sistemle, atıkların, plastik kaplı çukur bir kabın duvarlarına sıvanması ve burada hemen kurutulup dondurulmasıydı. Fakat bu sistem birçok soruna yol açıyordu: Küçük parçacıklar halindeki bu dışkılar, uzay aracının içinde bir toz kümesi oluşturup, insan ve elektronik cihazların yaşamlarını tehdit ediyordu. Toz kümesinin kap dışına çıkışına engel olabilmek için, kabın üst kısmında düzenli bir hava akımı oiuturulacak, böylece toz kümesi kabın tabanıyla hava akımı arasında gidip gelecekti. Fakat burada da her kullanımdan sonra kabın temizlenmesi gibi birtakım kullanım zorlukları ortaya çıktı. Şimdilik şu çözüm bulundu: Bütün dünyaya yayılmı îararlılardan biri de, yeşil >ebze böceğidir... Afrika: Ja çıkmış ve pek çok sebe türüne zarar vermistir bu italyan tıpı suş, bugün Avustralya'dakı soğuk bolgelerde ki Mısırlı parazit etkısiz kalmıştı sebze böceğinin hemen hemen tamamıyle kökünü kurutmuştur. VB bu toz, havadan puskurtüldüNe ki, bu virüs yalnızca canlı tırtıllarda çoğalabildığı için, bin ğünde tırtıllar arasında öldurücü bir lerce tırtıl virüsle enlekte edılmiş salgın hastalığa yol açmış... Tırtıllabesinle beslenerek daha sonra rın %95'ı telel olmuştur... "spor"ları içeren bir toza dönüştürülmüş Güney Fransada tırtıllar çok ümit vaat eden bir gelişme la mücadelede onlara zarar de, doğal düşman olarak bak veren bir virüsün kullanılmateriler ve virüslerden yararlan sı, başarıyla sonuçlanmışt madır. Uzay mekiği Freedom'da atık maddeler, Sovyet Uzay Laboratuvarı MİR'de yapıldığı gibi, gemi dışına fırlatılmayacak yeryüzüne dönülene kadar sıkıştmlıp saklanacak. Freedom için iki ayrı tuvalet tasarımı geliştirildi. Tasarımların her ikisinde de, maddeyi yayılmadan kabın içinde tutabilmek için, kabın üst kısımlarında hava akımı oluşturulmakta, kokunun dışarı yayılmasını önlemek için de filtre olarak kömür pili (charocel) yerleştirilmekte. Yine her iki tasarımda atıkların pistonla itilerek bir tankın içine sıkıştırılması öngörülüyor. Tuvalet tasarımı deyip geçmeyin. Kalabalık ekibiyle uzun süre uzayda kalacak bir istasyon için "tuvalet arızası" hayati önemde olaylara, facialara bile yol açabilir. Bu nedenle, uzay aracında tuvalet sorununu kesin çözecek bir araştırmacının, adını "Uzay tarihine" bile geçirebilecegi belirtiliyor!.. D 14