Katalog

Ç EV R E Deniz kirliliğinin ticareti ba< Denizdeki kirlenme, bazı organizmaları yok ederken, bunlardan boşalan ortam, başka türlerle dolmakta, bunlar da belirli bir süre için ekonomik değerler yaratmakta... Ilhan Artüz, biyolog amuoyunun gozunde çevre sorunları, asrımızın (elaket habercısı olarak nıtelenırken, bazı çevrelerde adeta bır nımet olarak karşılanmaktadır Ozon tabakasındakı delık alarmı ve bunun morotesı ışınlar yolu ıle yaratacağı potansıyel zararlar, pla) şemsiyeleri endustrısının gelışmesıne ve kumsallarda mantar gorunumlu, rengârenk şemsıyelenn bırdenbıre olağanustu artışına neden olmuş gıbıdır Denız kırlenmesı konusunda gelışme gösteren bır dığer kesım de, Turkıye kıyılarının turıstık bölgelerınde uzanan tatıl köylerı ve sıtelerden denızın derınlıklerıne doğru ancak nereye kadar uzandığı bılınmeyen derin denlz deşarj (!) boruları doşeyen sektor olsa gerekır Doğada da buna benzer, felaketten yararlanma şeklındekı olaylara rastlanmakta, bır kısım yaratık kırlenmeden ölumcul zarar gorurken dığer bır kesım bundan buyuk çapta yarar görebılmektedır Kirlenme (Pollusyon), doğada var olan duyarlı dengenın bozulmasına neden olan bır olaylar zıncırı şeklınde lanımlanabılır Bu zıncırın halkalarını oluşturan kırlılık aşamalarında ortaya çıkan dengesel bozulmalar, daıma bır bıyoproduksıyon (yanı bıyolojık uretım) azalması şeklınde olmamakla, aksıne, kırlenmenın ıkıncıl fazında soz konusu bölgede genellıkle bır uretım artışı şeklınde belırmektedır Bu olguda genel kural, "bolgedekı tur sayısında gıttıkçe belırgınleşen bır azalma, K buna karşın kırlenmenın olumcul etkılerıne dırenç gosterebılen turlerın fert adetındekı buyuk bır artış" olarak tanımlanabılır Ekolojıde bu kurala "kötu (Pessımum) koşul yasası" denmektedır Bılım Teknık'ı ızleyenler, Yakamoz (Noctıluca) (1), Beroe (2) gıbı planktonık organızmalardakı doğal denge bozukluğu kokenlı kutlesel artışları, buna karşın uskumru ve dığer balıklarda gozlendığı gıbı (3), yok olma ve/veya azalma öykulerını anımsayacaklardır Bu kutlesel yosun artışı, kıyıdan denıze gırenlerı rahatsız etmekle beraber, bazı nımetlerı de bırlıkte getırmektedır Gracilaria verrucosa = Deniz kadayıfı turu algler, aşırı organık madde yuklu (öytrof), nıspeten sakın sular ıçın tıpıktır Turkıye sularında daha oncelerı de onemsız mıktarlarda bulunan bu tur, önce Izmır Korfezı'nın kırlı sularında, daha sonra da Izmıt Korfezı'nın organık madde yuklu yorelerınde kutlesel artış gostermıştır Kahverengımsı kırmızı renktekı bu alg turu, 50 cm ve daha uzun boyda olabılmektedır Bıtkının kendısını kaya, çakıl veya kum zemın i'zerıne yapıştırdığı dısk şeklındekı bolumunden bır veya bırkaç ana govde çıkabılır Bu ana govdeden her yana, uç tarafa doğru kamçı gıbı ıncelen duzensız sıralanmış uzerınde çok sayıda yan dalcıklaıın yer aldığı dallar uzanır Gracilaria, su yuzeyının hemen altından başlayarak 40 m derınhğe kadar yayılış gosterır Kendısını ınce kum zemıne sabıtleştırebılen ender alqlerden bırısıdır Çakıl ve taşlık zemin algı Codium vermilara turu algler ozellıkle 1988 ve 1989 yıllarında buyuk çapta bır artış göstermışlerdır Bu algın gövdesı çok ınce ıplıkçıklerden dokunmuş bır orgu halındedır Genellıkle ınce çakıl ve taşlara kendısını tutturduğu dısk şeklındekı saptan, çok sayıda ve yaklaşık 5 mm kalınlıkta ınce, uzun, boru şeklınde dallar uzanır Algın tum govdesı 4050 cm uzunlukta olabılır Rengı çok koyu neftıdır, ellendığınde kadıfemsı bır duyu yaratır Codium vermilara, yuzeye yakın sulardan 20 m derınhğe kadar yayılış gosterır Kekemozlu, çakıllık ve taşlık zemınlerde tum yıl boyunca rastlanmaktadır Uremesı ağustosekım donemındedır Dışı (gamet) ve erkek (zoospor) ureme hucrelerı farklılaşmış, uzunca yumurta bıçımındekı spor keselerınden (sporangıum) oluşur Pyllophora nervosa Bu yazımda, Marmara'da son yıllarda gozlenen ve uyanık bazı tıcaret kesımlerınce değerlendıren kutlesel deniz yosunu (alg) artışlarından soz etmek ıstıyorum Marmara Denızı'ne sadece Istanbul Metropolunun Sarayburnu deşarjından denıze bırakılan ve genış çapta organık maddeden oluşan lağım sularının mıktarı, 1 5 mılyon metrekup/gun ve hatta daha da fazladır Buna Marmara çevresınde mantar gıbı ureyen ve tureyen tatıl köylerı de dahıl, tum yerleşım alanlarının ve bu yoremızdekı, Turkıye Endustrısı'nın %50'sını oluşturan tesıslerın atıklarını da de katacak olursak, bu mıktarı en azından dort ıle çarpmamız gerekecektır Marmara'dan geçen yoğun denız trafığının, sıntıne suları ve dığer şekıllerde bıraktıkları fosıl kokenlı organık maddelerı de gozonune alacak olursak, bu denizimizi buyuk bir fosseptiğe benzetebılırız ,JilIMlİ Codıum vermılara Bu yazının amacı alglerı tanıtmak olmamakla bırlıkte, Marmara ve dığer denız bölgelerınde kırletmenın yarattığı doğal denge değışımlerıne ılışkın kutlesel alg uremesı ve bundan yararlanma açısından alglerln ekonomik değerlerlne ılışkın bâ"zı özet bılgılere yer vermekte herhalde zarar olmayacaktır Bılındıgı gıbı, makroalgler uç sınıfta toplanarak ıncelenmektedırler Kötü koşullar yasası Marmara Denızı'ne aktarılan bu organık maddeler, yukarıda sozunu ettığımız "kotu koşullar yasası"na uygun şekılde ozellıkle de bıtkısel bıyoproduksıyonun buyuk çapta artışına neden olmuş ve olmaktadır Bu bıyoproduksıyon artışından nasıbını alan alglerden bazıları enteromorpha, gelidium, gracilaria codium ve ulva gıbı turler olmuştur Gelıdıum crınale Gracılaırıo verrucosa Ulva lactuca