Katalog

KISA SAĞLIK UZAYARAŞTIRMA İ laç alımında yapılan hataları şımdı daha kolay tespıt edebılme imkânı var Fremont (Kalıfornıya)'takı "Aprex" fırması. pılle çalısan bır mıkrobılgısayarlı şışe kapağı gelıştırdı Böylece ilaç alabılmek ıçın şışenin kaç kez ve ne zaman açıldığı kayda geçıyor Bu yenl teknoloji, New Haven'dakı Yale Unıversıtesı Nörolo/ı Bolumu'nde saralı hasfalar uzennde denendı Yazılan ilaç sayısına gore hastalann yalnızca yuzde 37 39'unun doktorlann ıstektenne hariıyen uyduğu ortaya çıktı Hastalar her gun almalan gereken ilaç mıktarına uysalar bıle farmakolojik nedenlerden öturu zorunlu olan surelere çoğunlukla uymamışlardı Bu tur sapmalardan dolayı, bazı hastalarda epıleptık nobetler gozlendı Bilgisayar, ilaç alımını denetliyor Astronomide yeni bir boyut: Hipparcos projesi Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından 10 yıldan fazla bir zamandır üzerinde çalışılan Hipparcos uydusu, eğer bir aksilik çıkmazsa 27 Temmuz 1989 tarihinde Fransız Guyanası'ndan bir Ariane roketiyle uzaya gönderilecek. Bu durumda, tum gökyuzunu kapsayan genel bır başvuru çerçevesı kurmada farklı coğrafık bölgelerde (arklı aletlerle yapılmış gözlemlerin bırleştırılmesı gereklı olur Ancak her aletın kendı sıstematık hatası bu olçumlere gırmış olur Bu durumda çok uzakta bulunan ve görunen hareketı çok kuçuk yıldız gözlemlerınden hareketle kendı galaksımıze ılışkın hareketlerı ıncelemek ıçın bıle yeterı kadar tatmın edıcı, turdeş bır öz hareket sıstemı kurmak hemen hemen olanaksızdır kun olabılecektır Boylelıkle, yıldızlan HertzsprungRussel dıyagramına yerleştırmede karşılaşılan problemlerın bır kısmı çözulebılecek ve yıldızların evrımıne ılışkın araştırmalara yenı bır boyut kazandırılabılecektır Hipparcos projesının gerçekleşmesıyle yerden yapılan gözlemlerin aıiık onemını yıtıreceğı gıbı bır duşunce akla gelebılır Ancak projenın planlandığı gıbı yurutulmesı sonucunda, tam aksıne bır durum gerçekleşecek, yerden yapılan gözlemler eskısınden de önemlı hale gelecektır Çunku uydu yalnızca yıldızların bırbırıne göre konumlarını çok duyarlı bır bıçımde olçmekte ve bununla yenı bır başvuru çerçevesı elde edılmektedır Bunun mevcut başvuru çerçevelerıne bağlana bılmesı ıçın yeryuzundekı gozlemevlerının geleneksel gözlemlerını surdurmelerı gerekmektedır Bu aşamada yıldız, gezegen ve guneş sıstemmm dığer cısımlerının gözlemı buyuk onem taşımaktadır Ustelık Hıpparcos'un verılerı kullanıldığında, her gozlemevıne ılışkın katalog hataları da ortadan kalkacağından geleneksel gozlemlerdekı duyarlık da artacaktır Hipparcos projesının ulkemlzle Ilişklslne de kısaca değınelım Hipparcos uydusunun ustlendığı projeler arasında Turkiye'den de Inönu ve Ankara Universitesı'nde gorevBunun yanında, Boğaziçi Universltesi Kandllli Rasathanesi ve inönu Universltesl'nde bırer çok amaçlı Danjon Astrolabı ıstasyonunun kuruluş çalışmaları yurutulmektedır Bu ıkı ıstasyonun kurulması tamamlandığı takdırde, yıldız, gezegen, kuçuk gezegen ve Guneş gözlemlerı yapılarak, bunların konumları belırlenebılecektır Boylelıkle, Hipparcos uydusunun verılerıyle kurulacak başvuru çerçevesının mevcut başvuru çerçevelerıne uyarlanmasında, dığer ıstasyonlarla bırlıkte katkıda bulunulabılecektır C Yrd. Doç. Dr. Orhcrn Gölbaşı inönü üniversiteslMaiatva H H arvard Unıversıtesı. "Massachusetts Instıtute of Technology"den araşlırmacılar, farelenn karacığerlennı amelıyatla alarak, bunun yerıne elyal bır kılıfa yerleştırılmış karacığer hucrelen naklını gerçekleştırdıler Hayvanların vucudundakı karacığer hucrelerı aktıftı ve karacığerın mıktar olarak en onemlı protelnı olan albumını urettıler Bazı hayvanlar bu hucre nsklınden altı ay sonra halen yaşamlarını surduruyorlar Ancak buna rağmen, bu yöntemin inaanlara da yararlı olup olmayacağı tartışmalı (sn) Organ nakli yerinekaraciğer hücreleri A 2 IDS vırusu HIV1, vıruse karşı antıkorlar oluşmaksızm 3 yıla kadar Inaan vucudunda varlığını surdurebılıyor Los Angeles'ta yaşayan, oncelerı sağlıklı 133 homoseksuel erkek uzennde yapılan araştırmadan bu sonuca varıldı Uç yıl sonra 31 homoseksuelın kanında vırus saptandı Ancak yalnızca dordunde HIV1'e karşı antıkorlar gelışmıştı Matematık modelhr temel alınarak yapılan araştırmalardan, HIV1 'm ortaya çıkışının yaklaşık altı aylık bir sureyı kapsadığı sanılmıştı Los Angeles'ta alınan sonuçlar AIDS vlrusunun ortaya çıkışının, bugune dek tahmın edıldığınden daha uzun bir sureyı kapsadığını gösteriyor. "New England ot Med/c/ne" Dergısı'nde, Boston'dakı DanaFarber Kanser Enstıtusu nden Wıllıam Haseltıne, vıruson ortaya çıkışının gecıkmesının, HIV1 'm çoğalmasını uzun sure engelleyen ınsan vucudundakı bir mekanızmadan kaynaklandığını yazıyor (sn) AIDS virüsü 3 yıl belirsiz ıpparcos'un yapacağı görev sonunda ozellıkle astrometrıde çok önemlı gelışmeler olacaktır Bunun yanında astrofızıkte de ozellıkle yıldızların evrımıne ılışkın problemlere bellı ölçude ışık tutulması beklenmoktedır Hipparcos, Hlgh Precısıon PARallax COIlectıng Satellıte kelımelerınden türetılmış ve bununla astrometrının babası sayılan eskı Yunanlı gökbılımcı Hıpparchus (İÖ 190120) anılmak ıstenmıştır Astrometri, bılındığı gıbı gökcısımlerının konumları, bunların gerçek ve görunen hareketleriyle ılgilenen astronomı dalıdır Yıldıziara ve Guneş sıstemındekı gökcısımle rıne ılışkın astrometrık ölçumlerın amacı bellı bır zaman ıçın mevcut bır başvuru çerçevesınde gökcısımlerının konumlarını elde etmek ve bunların zamanla nasıl değışeceğını belırlemektır Astrometrıde iki turlu olçum yapılmaktadır Genlş ölçekll ölçumler, Yer'ın kendı eksenı etrafında dönmesınden yararlanarak ve merıdyen durbunü, Danjon Astrolabı, fotoğrafık zenıt tup gıbı aletler kullanılarak yapılır Boylelıkle göğun buyuk bır kısmı taranabılır Bunun yanında, astrograf ya da göruş alanı bır kaç dakıka kadar olan uzun odaklı telekskoplar kullanılarak, goğun kuçuk bolgelerıyle ılgılenılebılır ikıncı tıpten gözlemler sonunda, teleskobun göruş alanı ıçınde bulunan yıldızların bırbırlerıne göre öz hareketlerı ve paralaksları bulunur öz hareket ölçumlerl gökbılımcılere, özetle galaksımızın dınamığı, yıldızların doğum yerlerı ve bunlarla ılıntılı problemlerde araştırma yapma olanağı verır Paralaks ölçümleri Ise, yıldızların uzaklıkları ve dolayısıyla evrenın yapısı, «aşı ıle ılgılı temel bır değerdır Bu çok önemlı astrometrık verıler gununiuze kadar yalnızca yeryuzunde kurulu gözlem evlerınden yapılan gözlemlerden elde edılmekteydı Çeşltlı gözlemevlerınden toplanan verıler, yıldızların tek tek konumlarını, trıgonometrık paralakslarını ve öz hareketlerını verecek bıçımde kataloglar halınde yayımlanmaktaydı Son yuz yıl boyunca, gözlem aletlerının gelıştırılmesınde çok onemlı adımlar atılmasına karşın, yeryuzunde kurulu gözlemevlerınden yapılan ölçumlerde duyarlığı sınırlayan önemlı sorunlar vardır Bunların başında atmosferın etkısı gelmektedır Yapılan ölçumlerde atmosfere ılışkın kırılma duzeltmelerının yapılması gerekır Gözlemevının yerı lyı seçılmış, uzerındekı atmosfer tabakası turdeş sayılacak kadar tyı bır goruşe sahıp olsa bıle, tek bır gözlem ıçın bu ölçumlerde duyarlık 0 1 açı sanıyesınden daha kuçuk olmaz Yeryuzunden yapılan gözlemlerin duyarItğını sınırtayan başka bır neden de kütleçekimı ve sıcaklık etkısıyle, teleskoplar ve bunlara eklı algılayıcıların mekanıklerınde meydana gelen bozulmalardır 2,5 yıl çalışacak Buna karşın Hipparcos uydlısu 2,5 yıl olarak planlanan çalışma suresı boyunca goğun tumunu tarayabılecektır Atmosfer dışında, yermerkezlı yorungesınde, ısı bakımından kararlı ve ağırlıksız bır ortamda, ongörulen astrometrık ölçumler yapılacaktır Yeryuzunde yapılan gözlemlerde, yıldız konumlarında elde edılen en lyı duyarlık 0 04 olmasına karşın, Hıpparcos'ta bu değerO 002 olacaktır Bunun yanında gözlenecek yıldız sayısında da çok buyuk bır artış meydana gelecektır llk aşamada 100 bın yıldızın konumu, öz hareketı ve paralaksı 0 002 duyarlıkla, daha sonra ıse 400 bın yıldıza ılışkın aynı ölçumler daha az duyarlı olarak elde edılecektır Uyduyla doğrudan uzaklık ölçumlerıne ılışkın gözlenebılır uzay hacmı de, yeryuzunde yapılan gözlemlere göre 100 kattan fazla artmış olacaktır Bu astrometrık amaçlar yanında, yıldızların daha güvenilir uzakhklannın bellrmesiyla, bunlara Ilışkın mutlak kadır ya da parlakhkları ve yuzey sıcaklıkları bulmak mum II bazı gökblllmcllerin verdiklerı bir pro|e vardır