Katalog

OYUNLAR KURAMI "Oyunlar Kuramı" ile taktik ve stratejik savaş "Oyunlar Kuramı"nı geliştiren düşünce ekolü, çatışma sorunlarını çözümlemeye, en yararlı olasılığı saptamaya çalışıyor. Savaş kurmayları uzun süredir bazı taktik sorunları çözmek için bu kuramdan yararlanıyor. Bugün bu kuramdan stratejik soruniarda da yararlanılması düşünülüyor. Çeviri: Murat Arın öyle bır olayı hayal edelım Tabanca taşıyan ıkı kışı yakalanıyor Komı+ ser, bu ıkı kışının, görgu tanığı olmayan bır soygundan sorumlu olduklarına ınanıyor Bu durumda, tutukluların soygunu ıtıraf etmelerı gerekıyor Komıser, ıkı kışıyı ayrı ayrı odalara kapatıp ıkısıyle de aynı konuşmayı yapıyor 'Istersenız susmayı surdurursunuz, istersenız ıtıraf edersınız Eğer susarsanız ve ortağınız da konuşmazsa, sızı ruhsatsız sılah taşımaktan ve polıse karşı gelmekten alıkoyarım ve 18 ay ceza alırsınız Eğer ıkınız de ıtıraf edersenız, yardım etmenızı göz önunde bulundurarak bankadan çıkışta ateş ettığinızı unutacağım Böylece 15 yıl yerıne en az ceza olan 5 yıl cezayı alırsınız Eğer bırınız susar da dığerı konuşursa, susan en az 10 yıl ceza yıyecektır Buna karşın konuşanı uzak bır yardımcı olarak tanıtacağımdan en fazla bır yıl ceza alarak kurtulacaktır" Duşunmek ıçın bırakılmış bu ıkı kışı, çok kısa zamanda kendılerı ıçın en tyı çözumun ıtıraf etmek olduğunu fark edeceklerdır Sessızlığı seçen, ortağı tarafından kazıklanmak ve 10 yıl ıçerde kalmak tehlıkesıyle karşı karşıyadır Buna karşın ıtıraf edenın umudu, dığerının susmayı surdur S tırecek bır ortamdan kaçırımaktır Oyununbu yenı koşulları göz önune alınarak değışık bır yöntem gelıştırıldı "Tavuk oyunu" Boş bır yolda, gençler tarafından kullanılan ıkı otomobıl bırbırının ustune gıtmektedır Yoldan ılk çıkan oyunu kaybedecektır Eğer ıkı surucu de aynı anda dıreksıyonlarını kırarlarsa, ıkısı de "tavuk" olacaklarından kazanan da kaybeden de olmayacaktır Eğer sonuna kadar dırenırler ve çarpışırlarsa, ıkısı de kaybeder (bu arada yaşamlarını da yıtırırler) Bu durum matrısle gösterıldığınde şöyle bır tablo ortaya çıkar A SU»ÜCÜSÜ Yoldan çıkıyor Yoldan çıkıyor B S U R U C U S U Yoldan 10 Kennedy Kuba krizı sırasında oynadı ve kazandı mesl ve bır yıl yatarak kurtulmasıdır Ikısı de konuşursa en fazla 5 yıl yatma tehlıkesı vardır lyıce duşunulurse ıtıraf etmek en az kotu sonuçtur Bızım ıkı ortak da bunu seçeceKtır, çunku aynı mantıkla duşuneceklerdır Bu iki tutuklunun yaşadığı billnç olayı, oyunların kuramının klasıklerlndendlr: Bırbırlerını göremeyen ıkı kışı, ılışkı kurmaları durumunda yapacaklan seçımden daha kötusunu yapmışlardır Bu yöntem çeşıtlı olaylarda uygulanabılır Örneğın sılahlanma yatışını açıklayabılır Buyuk guçler, bırbırlerıne guvenmedıklerı ıçın yenı sılahlar uretmekte ve rakıplerını geçmeye. en azından gerıde kalmamaya çalışmaktadır Askerı alandan bır örnek vermemız rastlantı değıldır "Oyunların kuramı" yardımıyla çatışma sorunlarını çözumleyen bır duşünce ekolü vardır Bu ekol yenı değıldır bugune kadar bırçok unlu matematikçi bu konuda çalışmalar yapmışlardır Macar asıllı Amerıkah Janos von Neumann (19031957), 1921'de , Fransız matematıkçı Emile Borel tarafından yaratılan kurama yenı bır boyut kazandırmıştır Ayrıca Avusturyalı ekonomıst Oskar Morgerstern'le bırlıkte yazdığı "Oyunların Kuramı ve Ekonomi" adlı kıtapta oyunların kuramı ılkelerı ekonomide, stratejlde, vb çatışma olan her alanda uygulanmıştır Bu akımın en son temsılcısı New York Universitesi Siyasal Bilımler Profesoru Steven J. Brams'dır. Brams super guçler arasında doğabılecek çatışmaları oyunların kuramından yararlanarak çozmeye çalışmasıyla tanınmıştır Oyunlar kuramı, bazı taktik sorunların çözumunde yeterlı olabılıyor Acaba stratejık soruniarda da uygulanabıhr mı? 6O'lı yıllarda, Thomas Schelling ve Anatol Rapoport'un dahıl olduğu bazı matematıkçıler bunun ustunde çalıştılar Stratejı, öncelıkle DoğuBatı çatışmasına, nukleer caydırıcılığa çağrışım yapar Oyunların dılınde, bu ıkı rakıbın (ıkı super guç) çatıştığı ve bırının yenılgısının otoma tıkman dığerının zaferını getırmedığı (fuzelerın ateşlenmesi durumunda ıkısının de yok olacağı kesın) bır partıdır Doğal olarak ıkı oyuncunun da ortak çıkarı, sonu ge Yoldan çıkmıyor B2/A4 B1/A1 B3/A3 B4/A2 çıkmıyor Sayılar, her surucu ıçın dört olası sonucu belırtmektedır 1, kötuler ıçınde en kötu sonuçtur, 2, kötuler ıçınde az kötu olanıdır, 3, lyıler ıçınde en az lyısıdır, 4, en lyı sonuçtur Burada en tyı durum, ıkı arabanın da yoldan çıktığı (B3/A3)'tur, çunku böylece ne kazanan ne kaybeden oiacaktır, uzlaşma sağlanmıştır Bu şema doğrudan doğruya super guçler arasındakı krızlere aktarılabılır Her bırı dığerını nukleer savaşa kadar gıdebıleceğıne ınandırmaya çalışmaktadır fakat aslında ıkısı de bu noktaya ulaşmamayı dılemektedır Tavuk oyunu, yazıya başlarken verdığımız ıtıraf ettırme örneğının aksıne, her turlu manipulasyona, kandırmaya ve aldatmaya olanak tanır Suruculer bırbırlerının sınırlertyle oynayarak bırbırlerını etkıleyebılır Sarhoş gıbı gözukmek ya da hıç bır zaman yoldan çıkmayacağına ınandırmak ıçın dıreksıyonu sökmek buna örnek olarak verılebılır Kısaca taraflar, mantıklı bır davranışın beklendığı bır yerde mantıksız bır davranışta bulunabılır (Dr. Henry Kissinger'ın bır tezı, Sovyetler'e blöf yapmak ıçın onları duşunulmemış bır davranışta bulunabıleceğınıze ınandırmamz gerektığını ılerı surmektedır) Oyunların kuramı, bu halıyle stratejik sorunların basıt yaklaşımla çözulmesıne olanak tanımasına karşın, Sovyetler ve Amerıka arasındakı çatışmalarda kullanılacak duzeye ulaşamamıştı Tavuk oyunundakıne benzer bır yaklaşım çok genel kalacağından, uluslararası krız durumunda ne olacağını anlamak ıçın yeterlı değıldı 6O'lı yıllarda, oyunların kuramı çok ındırgemecı olduğundan genel kavramlardan öteye bır şey veremıyordu Steven J Brams bu kusurları duzeltmek amacıyla kurama bazı yenılıkler getırdı Eskıden yalnızca belırlı durumlardan bırı seçılırken Brams olasılık kavramını da oyunlara kattı Öte yandan klasık şemayı, tarafların ılk seçımlerını değıştırebıleceklerı evrımsel bır şemayla değıştırdı Şımdı, Brams'ın yenı yontemlerıyle Kuba krızını ıncelemek ıstıyoruz Anımsayacağınız gıbı, 1962 yılının sonunda Rus nukleer fuzelerının Kruşçef tarafından Ku (Matris 1 ) A B D Kuşatma Bombardıman SSCB Füzelerın çekilmesl ABD3SSCB3 Uzlaşma ABD4SSCB2 Amerıkalıların zaferı SSCB Füzelerin çekılmesı ABD3SSCB3 Uzlaşma ABD2SSCB2 ABD Içın "onur kırıcı" Sovyetler'ın başarısızlığı Füzelerın tutulması ABD2SSCB4 Sovyetler'ın zaferi ABD1SSCB1 Nukleer savaş (Matris 2) Kuşatma Bombardıman Füzelerın tutulması ABD1SSCB4 Sovyetler'ın zaferi ABD4SSCB1 ABD'nin zaferi