Katalog

O R N İ T O LO J İ Ülkemizde 11 kuş türü daha yok oluyor Türkiye'de 371 değlşlk kuş türü var. Doğal yaşam alanlarının tahribi kuşlar Içln, kelaynaklarda olduğu gibi büyük tehdit oluşturuyor. Semra Somersan uşlar ölünce doğa da ölür" diyor bir doğa bilimcisi. Ve Türkkiye'de kuşlar ölmeye başladı bile. Bu yıl sadece 3 tane kelaynak geldi Birecik'e. Bunlardan iki tanesi fırtınada öldü. Ve işte böylece bir canlı türünün daha izi silindi dünyadan. Ama yok olan kelaynaklara bir de yok olma namzedi kuşları eklemek gerekiyor. Türkiye'de böylesi yok olma tehdidi altında 11 kuş türü var. Yani, Avrupa'nın yok olma tehdidi altındaki 29 kuş türünden 11 "i Türkiye1 de yaşıyor. Ve yaşam alanları (habitat) turizmden, yapılaşmadan, insan, avcı ve tarım ilaçlarından uzak tutulmazlarsa, bunlar da kelaynaklar gıbi geri dönülmez yolculuklarına başlayacaklar. Dünya Yaban Hayatı Koruma Vakfı üyesi Federal Almanyalı Udo Hirsch için kelaynakların (Gerontlcus eremlta) yitip gitmesi son derece hazin, çok kişisel, çok duygusal bir olay. Oysa Hirsch aslında bir bilim adamı, kolay kaptırmıyor kendinı duygularına, ama Adana Çukurova Üniversltesi'nde Doğal Hayatı Koruma Derneği ıle Uluslararası Kuşlan Koruma Konseyi'nın geçen hafta ortak olarak yaptıkları Kuş Kongresı'nde "Kelaynaklara artık veda etm«k gerekiyor" derken gözleri yaşardı. Oysa geçmişte her bahar Urta'nın Bireclk kazası kelaynakların geçici yuvası olurdu. Ama tarım ılaçlarının yoğun kullanımı, uzun yıllardır kelaynakların sonunu hazırlıyordu. ve 197O'lı yıllardan başlayarak uzmanlar geri sayarcasına dönen kelaynakları saymaya başladılar: 1985 e gelındiğınde 11; 1986'da 9; 1987'de 7; 1988'de ıse sadece 4 kelaynak geldi Birecik'e. Gerçi bugün Birecik'te 46 kelaynak daha var. Ama sağlıklı kuşlar değil bunlar, dolayısı ile yavruları da sağlıksız. Göç edemiyorlar. Yenı kuşaklara göç bilgisini aktaracak kuş kalmamış. Ve birer birer Birecikte ölüp gıdecekler. İM K rı Koruma Konseyi ile işbirliği yaparak bu konuda başı çekiyor. Kuş yaşama alanlarının korunması için mücadele ediyor. Bu kuruşlar doğanın korunması için, doğadaki canlı türlerinın korunması gerektiğıne ınanıyorlar. Yabancı kuruluşların Türkiye kuşlarının korunması için bunca zaman, emek, para harcaması cömertliklerinden kaynaklanmıyor. "Doğanın sınırtan yoktur" diyorlar, "Kuşlar hudut tanımaz. Kuşlar heplmizln. Çünkü ülkelerarası klmseye tabi olmadan özgürce uçarlar." Göç eden kelaynaklardan bu yıl sadece 1 lane kaldı. Uzmanlar, söz konusu kelaynağın tek başına Mısır'a göç etmesinin beklenmediğini söylüyorlar. Yok olma tehdidi altındaki kuşlar Doğal Hayatı Koruma Derneği ile Uluslararası Kuşları Koruma Konseyi'nin yürüttüğü araştırmalarla Dr. Sancar Barış tarafından yapılan çalışmaların sonuçlarına göre bugün Türkiye'de yok olma namzedi 11 kuş türü şunlar: Cüce Karabatak (Phalacrocorax pygmeus): Yarı göçmen bir kuş olan cüce karabatağın Kuzey Karadenız'de üreyenleri, kışı genellıkle Türkiye'de geçıriyorlar. Türün yok olmasında en önemlı etken, yaşama alanlarının insanlar tarafından istilaya uğramış olması. Tepell Pelikan (Pelecanus cıispus): Dünyada yaşamı en tehdit altındaki bu pelikan türü, daha çok doğuda, Asya ülkelerinde yaşıyor ve nüfusunun 700 ila 1100 çift arasında olduğu sanılıyor. Türkiye'de ise 90 ila 200 çift arasında tepeli pelikan bulunduğu, bunların Manyas Gölü, Kızılırmak Deltası ve Konya'da Ereğli sazhklarında yaşadığı biliniyor. Tepeli pelikanların üreme alanlarının yok olması, kuşları da yok olma tehdidi altında bırakıyor. Yaz Ördeği (Marmoranetta angustirostrls): Sığ tatlısu göllerınde yaşayan yaz ordeğinın toplam nüfusunun bırkaç bın dolayın da olduğu tahmin ediliyor. Bunlardan 70 tanesi Göksu Deltası ve Ereğtl sazhklarında bulunuyor. Dikkuyruklu ördek (Oxyura leucocephala): Dünyada 15 bin kadar dikkuyruklu ördek bulunduğu sanılıyor Her yıl 150 çıftın Orta Anadolu'dakı sulak alanlarda ürediği biliniyor. Türkiye'de, sadece BurdurGölü'nde, her yıl yaklaşık 6 ila 9 bin arasında dikkuyruk ördeğın kışladığı tahmin ediliyor Deniz Kartah (Haliaetus alDicllla): Avlanma ve çevre kırlılığı nedenı ıle Avrupa'da hemen tamamen yok olan bu kuştan 2025 kadar çıftın Türkiye'de ürediği biliniyor. Kara Akbaba (Aegypius monachus): Avrupa'nın pek çok yerınde tamamen tükenmiş olan bu türden Türkiye'de bırkaç yüz çift yaşadığı tahmin ediliyor. Yok olmasının en önemli nedeni, besin ve yaşama alanlarının yok olması. Şah Kartal (Aqulla hellaca): Orta Avrupa: dan Orta Asya'ya kadar olan bölgede bu kuşları dağınık ve az sayıda bulmak mümkün. Türkiye'de sadece doğuda 50 ila 150 arasında çiftin bulunduğu biliniyor Kerkenez (Falco Naumanni): Böcek öldürücüler ve modern zıraı yöntemler tarafından Avrupa'da yok olan bu kuştan Türkiye1 de yaygın olarak bulunmaktadır. Ancak sayıları belli değil. Mezgeldek (Tetrax tetrax): Geçmişte Güneydoğu Anadolu'da bulunan bu kuşların hâlâ var olup olmadıkları bilinmiyor. Toy (Otls tarda): Daha çok bozkırlarda bulunan toy kuşları zıraı ılaçlar ve avlanma nedeniyle neredeyse tamamen yok olmuş durumdalar. Türkiye'de yasal olarak korunmakla birlıkte, avlandıkları da biliniyor. Türkiye'de halen 100150 kadar çift bulunduğu tahmin ediliyor. Ada Martısı (Larus audouini): Ender bu, lunan martı türlerinden biri. Türkiye'nin güney kıyılarında 50 kadar çift bulunduğu sanılıyor. Dünyadaki nüfuslannın ise 56 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. n Doğanın sınırı yok Çukurova Üniversitesi'nde Doğal Hayatı Koruma Derneği'nden Dr. Sancar Barış'ın sunduğu tebliğde, Türkiye'de 180 generadan toplam 371 değlşlk kuş türü olduğu belırtildi. Barış'ın yaptığı araştırmaya göre bu türlerden 18O'I sürekli Türkiye'de yaşıyor; 106 tür yazları, 49'u sadece kışları gelıyor; 36 tür ıse tamamen göçmen olan kuşlar. Bunların yanı sıra 42 değışik tür yersiz yurtsuz "serseri kuş" var. Yakın zamana kadar Türkiye'de kuş uzmanı (omitolog) bulunmadığı için kuşlar üzerine ıstatistik de tutmak mümkün değildi. Ancak şimdi kuş meraklıları, kuş tutkunları var hatta. Ellerinde dürbünler kuş peşine yola düzülüyorlar. Gördükleri kuşları sayıp, yazıp, tarif edip bilgi kataloglarına ekliyorlar. Doğal Hayatı Koruma Derneği, Uluslararası Kuşla Kerkenez: Falco tinnunculus 34 cm. Toy Otls tarda 102 cm81 cm boyunda Mezgeldek: Tetrax tetrax 43 cm.