Katalog

PS İ K İ Y A T R İ Tutkuların esirleri Ama burada konu, temizllktutkusu, sürekli kapı kilidini kontrol tutkusu ....gibi illetler. Yankı Yazgan U ydu antenlennden CNN yayınlarını ızleyenler belkı konuyla tanışıklardır Nisan ayı sonlarında, blr bUlm proflramında, bir psikıyatrıst ve hastası ekranda bırlikte boy gösterdıler Dr. Judlth Rapoport, Ulusal Ruh Sağlığı Enstıtusu'nun (NIMH) çocuk psıkıyatrısı bölumünün yönetıcisı Meslekten olanların adını ezbere bıldığı bırısı Sergey ıse yakın zamana kadar pek çok yeteneğı ve ılgı alanı olan, okuluna gıdıp gelen ama bugun psıkolojık sorunları nedenıyle toplumdan kopmuş, kendı kabuğuna çekilmek zorunda kalmış bır genç ırvsan Anlatıyor "...Sürekli elleriml yıkıyorum. Ne yap•am kendlmi alıkoyamıyorum bu eylem munun % 1 7'sinl etkıleyebıleceğı ve OKB'nin fobilerden sonra, en sık rastlanan anksıyete bozukluğu olduğu vargısı çarpıcı oldu (Şızofrenınin ABD toplumunda rastlanma sıklığı % 0 7, kıyaslama bakımından ılgınç) OKB'nin bu gune kadar yüksek oranlarda saptanmamış olmasının llk akla getırdığı nedenlerden bırı, kışılerın belırtılerını mumkün olduğunca gızlı tutması, 'delı" sanılmak korkusu ıle hekıme başvurmamaları oluyor Bugun, llaç ve OKB ıle ılgılı olarak oluşturulan ABD kamuoyu sayesinde yuzlerce, bınlerce kışı pılot klınıklere, tek kelımeyle, "hücum" edıyor Dr Rapoport'un yazısında, Stanley adında bır çocuktan söz edlliyor 3 yaşından berı her eylemı "dört"lu dızeler halınde yapmayı "alışkanlık' halıne getıren Stanley 7 yaşındayken TV'de bır dızı seyretmış Dost Merihlılerın dunyada ıllşkı kurduğu insanların kafalarına acayıp düşünceler koydukları bu fllmden sonra Stanley, 4 yıldır yaptığı 'tekrarlama' hareketlerımn Merıhlılerın 'adamı' olduğunun bır ışaretı olduğunu soylemeye başlamış Buyudukçe bu açıklamayı terk etmesıne rağmen, "dörtleme" eylemını bırakmamış Çok saçma ve delıce bulmasına karşın Genellıkle çocuklukta saymalarla başlayan problem, ergenlıkte yakınmalara, erışkınlıkte obsesif duşuncelere [kır, mikrop, vs ıle ılgılı ya da 'kötu bır şeyler olacak, sevılen bırı ölecek gıbı] dönuşür gını billyorum, ama kirll olduğunu düsünüyorum. Yıkamak Istemlyorum. Ama yıkamaktan kendlml alıkoyamıyorum. Çok aaçma..." Tiril tırıl gıyimlı, saçlarını özenle taramış, zekice ve çareazce bakan gözleriyle Sergey anlatmayı surduruyor Her şey bır gece ıçerısınde oluvermıştı, kırlı olduğu duşuncesıni kafasından btr turlu atamayan Sergey önce akşamları ve hafta sonları yıkanıyordu Giderek yıkanma surelerı uzadı, okul saatlerıne sarktı Sonunda okula gıdemez oldu Bu durum psıkıyatrıde obaesHkompUlsif bozukluk olarak adlandırıhyor Obsesyon Batılı dıllerde "tutku" vb anlamlarda kullanılıyor Ancak burada bır hastalık belırtısı olarak dırengen, tekrarlayıcı, rahatsız edicı ve anlamsız gelen duşunce ve durtulerı ıfade edıyor Kompülalyon ıse gereksız bulunan ama yıne de bellı bır törensellıkle ya da bır obsesyona 'cevap' olarak gerçekleştırılen davranışları karşılıyor örnekler sayısız çoklukta, sureklı olarak kapı kllltleıinl kontrol etmek, •lektrlkll araçlan yoklamak ya da tehlike yaratabılecek, kabul edılemeyecek duşuncelerden ve dürtulerden kafasını sıyıramamak Ortak özellıklerinden bırısı, tedlrgln edlclllk ve "fuzullllk." Yukarıda saydığımız örnekler başlıbaşına bır hastalık ışaretı değıl elbette Ama bıreyın hayatını etkıleyecek, değıştırecek hale döndüklerinde, bu eylem ve duşunceler bır hastalığın parçası olarak göruluyorlar Bu davranışların kökenıne az sonra değıneceğım Dr J Rapoport'un CNN'dekı konuşmasından kısa bir süre önce bu konudakı populer kitabı yayımlanmıştı Yıkanmaktan Kendlni Alıkoyamayan Çocuk, dıye çevrılebılecek olan The Boy Who Couldnt Stop Washlng, konuyu Amerikan kamuoyunun gundemlne getırdı Ylne Dr J Rapoport, konuyu populer kılma gırışımının bır başka parçası olarak, ScJentrfk: American Dergısı'nin mart sayısına uzun bır makale yazdı Tam bu kamuoyu yaratma gırişlmleriyle eş zamanlı olarak, OKB'nın (obsesif kompulsıf bozukluk) ABD toplumunda rastlanış sıklığıyla Ilgill çok genış çaplı blr araştırma sonuçları yayımlandı Daha öncekı bulgulardan oldukça farklı sayılar ortaya çıkmıştı Çok seyrek olduğu duşunulen OKB'nın ABD toplu den. Ellerım klril, blllyorum ne goze gözüküyor ne kokusu var, yanl kirll olmadı port'un önermesine gore, bu üç birimın (ön lob, bazal ganglıa, cıngulate) oluşturduğu sıstemde bır aksama var Ancak ış o denlı basit değıl OKB'de ortaya çıkan (özellıkle kompulsıf), belırtıler davranış tedavısı yöntemlerıyle önemlı ölçude ortadan kaldırılabılıyor Şımdı, bır çelışkı var gibi gözükebılır Hem bıyolo|ik aksamadan söz edıyoruz hem de elı kırletıp yıkatmayarak tedavıden dem vuruyoruz Aslında bu, psıkıyatrık bozukluklara ilişkın genel bır yanılgının bır yuzu Bence, unutulan bır şey var Beyın bır organ, biyolojık kurallara göre ışlıyor Beyıne ulaşan uyaranlar da duyusal ve psıkolojık Yanı, beynımızde bıyotojık değışıklıklere en çok sebebıyet verecek olan uyaranlar, tabıı ki, acı, ekşı ya da uşume değıl, psıkolojık dunyamızın unsurları Bu arada, ılaçların serotonln adı verılen ve yazılarda sık sözu geçen kımyasal ıletıcı üzerınde etkili oldukları bıliniyor Serotonıne duyarlı reseptörler ıse, ön lobda ve bazal ganglıa'da yoğun olarak bulunuyorlar Ilaçların, ıletımı önleyerek etkılı olduğu varsayılıyor OKB'de de ön lob ıle bazal ganglia arasındakı ıletım ustunde etkıler ö n lob da ışleyışı bozulan bır alandan, yersız olarak kalkan uyarılar, bazal ganglıa'dakı davranış öruntulerını hareketlendırır Temızlık, tıtızlık, kontrol duzenlılık gıbı davranışların, türun tehlıkelere karşı korunması ve surdu rülmesınde çok önemlı bır rolu var Belkı de, dıyor Rapoport, stres altında, bu "software" programlar tehlıkelı sayılan uyaranlarla eşleştırılırler Sıstem bır kere harekete geçtıkten sonra da tehlikelı sayılan uyaran ortadan "kalksa bıle, "software" hukmunü surdurur Kışı, bır turlü tehlıkenın aslında olmadığına ınandırılamaz Sacma bulduğu duşunceyı kafasından atamaz istedığınız kadar "tupu kapattın, fışı çektın" deyın Böylece, davranış öruntulen olmayan tehlıkeden koruma içın ışleyıp durur Bu önune geçılemez döngu, kışıye oldukça büyük bır ıstırap verır Bır türfü ınanamamak, hıçbır şekılde "öyle" olduğunu kabul edememek ve bu "akla aykırı" ınançlara göre davranmaktan kendını alamamak, obsesif kompulsıf bozukluğu, ruhsal hastalıkların en trajiklerınden bırı yapar OKB'nin biyolojık açıklamaları ve tedavısı, bu trajedıyı yaşayanları daha farklı bıryere getırecek Yanı sıra, ınanmak ve ınanmamaktan tutun, evrımın davranışlarımıza ılışkın mırasını nerede sakladığımıza daır ınsanla ılgilı pek çok şeyın nasıl olduğu bılgı alanımıza gırecek Olağandışılık ıle olaganlık arasındakı sayısız köpruden bırısı daha belırlendığınde ınsanı anlayışımızın daha berraklaşması beklenir U JAMA GELİŞİM Haziran (6/89) sayısından • • Ailevı Selim Hıperfosfatazemi Çok soyıda Abdominal Organın Nakledilmesi • Allerjenlerde Uygulanan Immunoterapi Etolojik açıklamalar Bılım Teknık'ın öncekı sayılarmda Konrad Lornn/ve önemlı katkılarda bulunduğu etolojkten söz edılmıştı Hayvan davranışının ıncelendığı bu bılım dalında, yuva yapma, beslenme, savunma gıbı davranış öruntulerının öğremlmediğinı, öruntuler beyın devrelerın doğuştan temel bır parçası olarak dunyaya gelındığını varsayım olarak ortaya atan Lorenz'in bu varsayımı genel kabul görur OKB açısından ılgınç olan yan, hastalık belırtısı olarak ortaya çıkan rıtuelleşr <ış davranışlarla Lorenz'ın tarıf ettığı öruntuler arasındakı sasırtıcı benzerliktlr. Her ne kadar belirtılerın "ıçerığı" psıkolojik, kulturel ya da fızıksel uyaranla ılışkılıyse de tek duzelık, törensellık ve çocuktan erışklne deglşmezlik bır blyolo|lk önceden prognimlanmiflığı akla getıriyor Bazı nörolojık hastalıklarla bırlikte ortaya çıkışı ve bu hastalıklarda özellıkle hasarlanmış bazı beyin bölgeterının oluşu, bıyolojık hlpotezı destekleyen ve odaklayan bır olgu Beyinde hasarlanmış olan bölgenın adı bazal ganglla. Aslında bu bır bölgeden çok, bir grup beyın yapısının oluşturduğu bır altsistem Duyusal uyaranlarla, bunlara karşılık olarak ortaya çıkan motor (hareket) ve bıllşsel yanıtlar arasındakı "ara ıstasyon"lar sistemi Bllglaayarlı tomografl (BT) ve Pozltron Emisyon Tomografial (PET) ile yapılan incelemelerde, bazal ganglıa'da yapısal değlşikllkler olduğu ve beyln ön lobu ile bu lobu bazal ganglia'ya bağlayan dngulate yolunda asırı akttvite olduğu saptanmıs Rapo 1989 yılı 3. Ekimiz: GastroEnteroloji EKLER: a Şubat: Pedlatri ! : Nlsan: D«rmatolo|l U Haziran: GastroEnt«rolo|i D Ağustos: Pediatri • Ekim: Cerrahl ' I Araiık: Kardiyolo|i Her ay cettşim JAMAVi attnak istiyorum. ! 30.000.TL karşılığı 1 yıllık (12 sayı + 6 uzmanlık eki) abonemi başlatın. JAMA Adı Soyadı lS Adretı Muayenehane Adrnı Ev Adreıl GELİŞİM (makbuzu ılişık(cdır) Banka If Banka&ı Nı$anU(t Şubesı 33360 No lu hesabı ' Posuçekı SUreh l28l39No'lu hesabı Gelıjım JAMA yı , Ev î I} PMuayenehane adresıne gönderın B«$lama sayuı (Varu) Ünvam Bıiii sayısı (Varu) Ihması tmza O^iflm Yıyınları A Ş 60720 L«v«nl Istlnbul T * 169 M 80 (20 h»l) T«l»x 28 610 0«by tf Adrnlcrınize po&ıa kodunu ckletnemzı rıca edlyoruz Ttp öğrtncılerme ve Tıp uzmanlık Oğrencılerıne % 50 tndtrım uyRulanmaktadır ÖRrtncılenn abone başvunıla nnda "febtkt" foıokoptlerıni ekltmelırt rıca olunur 11