Katalog

B İYO T E K N O L O J İ Uzayı algılama ve uluslararası hukuk ra ılışkın ılkeler şöyle ıtade edılebılır Karar ıle uzaydan algılama faalıyetlerının, tum devletler ve halkların kendı servet ve doğal kaynakları uzerındekı tam ve suresız egemenlıklerı ılkesı temelınde yurutulmesı ve fakat algılanan devletın meşru çıkartarına zarar verıcı bır tarzda yurutulmemesı öngörulmuştur Genel kurul kararı, elde edılen verılerı belırlı kategorılere ayırmıştır Ham verl (uzay aracından yer ıstasyonlarına elektromanyetık ımler (sınyaller) bıçımınde ıletılen, dağıtılan değışık kullanım bıçımlerınde verıler), işlenmiş veri (ham vennın ışlenmesı sonucunda elde edılen verı) ve çözümlenmlş bilgi (Işlenmış verinln yorumu dolayısıyla hem bu vennın kendısınden hem de verı dışı kaynaklardan elde edılen bılgılerın değerlendırılmesıyle elde edılen bılgı) işte, algılanan devlet kendı ulkesıne ılışkin, ham verı ve ışlenmış verıler uretılır uretllmez, ayrım gözetılmeksızın ve makul gıderlerı karşılamak koşullarıyla o vvrileı» •rlçabltocektlr. Algılanan devlet, ayrıca, kendı ulkesıne ilışkın kullanılabılır çözumlenmış bılgıyı elınde bulunduran, uzaydan algılama faalıyetlerıne katılan herhangı bır devlet nezdınde, o çözumlenmış bılgıye de, belırtılen koşullarla erışmek hakkına sahıp olacaktır öte yandan, yer doğal çevresıne zararı dokunabılecek olayları önleyebılecek nıtelıkte olduğu belırlenmış bır bılgiye sahıp olan devletler, bu bılgıyı ılgılı devletlere açıklayacaklardır Doğal âfetlerden etkılenmış ya da vukuu yakın doğal âfetlerden etkılenebılecek devletlere yararı dokunabılecek nıtelıkte olduğu belırlenmış ışlenmış verı ve çözumlenmış bılgıye sahıp olan devletler de, bu verı ve bılgıyı, mumkun olduğu kadar çabuk, ilgılı devletlere göndereceklerdır D Baştarafı 11. Sayiada 21. yüzyılın yeni dünyası Biyoteknolojinin gelişimiyle birlikte, insan, doğanın son derece ekonomik çalışan düzenini taklit etmeye başladı. ömer Kuleli Osman Gürel lyoteknolojı canlı organızmaları ınsan gereksınımlerıne hızmtt ıçın değıştirmenın yenı bır yoludur Aslırv da bugünku genış uygulamaları ıle yenıden doğan eskı, hem de çok eskı bır teknıktır dersek yanlış yapmamış oluruz insanların bınlerce yıldır ekmek, blra, şarap, sirke, peynir yapmayı bıldıklerını anımsarsak, bıyolojının teknığe uygulanması anlamına gelen biyoteknolojinin ınsanlık tarıhıne hıç de yabancı bır kavram olmadığını hemen kavrarız Terım çoğumuzca fermantasyon = mayalama anlamında algılanır oysa bu anlamı bıyoteknolojının ancak tarıhsel geçmışını kapsar, gunumuzdekı uygulamalarını kapsamakta yetersız kalır Çağdaş bıyoteknolojık canlı organızmaların fızık, kımya ve bıyolojı yasaları ıle değışık amaçlara gore değıştırılmelerı, genlerın.n yonlendırılmesı ıle yenı urunlerın ortaya çıkarılmasıdır Yakın gelecekte bıyoteknolojı kurakhğa, hastalıklara, zararlı canlılara ve klmyasal maddelere dayanıklı tahıl, sebze ve meyvelerı sunacak ınsanltğa, ustelık bu bıtkıler gerek duydukları azotlu gubrelerı de havanın azotundan kendılerı yapabılecekler Bu yenı besın maddelerının ınsanlığın açlık sorununa çok önemlı olumlu katkıları olacağı kesın, ustelık tarım, haşere ılaçları ya da gubre yapımı ıçın bugun kullanmak zorunda olduğumuz bınlerce hammaddeyı tatarruf edeceğiz, yınelenemeyen enerjı kayn^klarımızı şımdıkıne göre çok daha az tuketeeğız Çunku bıyoteknolojık sureçler gelene'sel kımya sanayıı sureçlerıne oranla çok da ha az enerjı tuketerek gerçekleştırılebılırler bınlerce derece sıcaklıklar yuzlerce atmosferle olçulen basınçlar söz konusu değıldır Doğal sureçler her zaman en az enerjı duzeyınde, en kararlı termodınamık koşullarda oluşurlar ve her zaman en az madde, enerjı kaybı ıle sonuçlanırlar Kısacası doğa ziyan etmez, ekc. ıomık çalışan son derece yetkın bır duzenı vardır Bız de artık koşulların zorlaması ıle de olsa, onu taklit edıyoruz iyı taklıdın ılk koşulu da taklıt edılecek olayın, nesnenın iyı ıncelenmesıdır Biyoteknolojinin gunumuzdekı gelışmesının başlangıç yılları olarak ikıncı Dunya Savaşı'nı ızleyen yılları gostermek yanlış olmfcz Geleneksel bıyoteknolojıden ayrılmanın ılk onemlı noktası 1953 yılında Amerıkalı James D. VVatson ve Ingiliz Francis H. C. Crlckın ınsanın genetık kodunu ıçeren DNA'nın (Deoksmbonukleık asıt) temel yapısını bul malarıdır DNA'nın yaşam sarmalı denen bır çıft sar malının parçaları hucreye yaşam ışlemlerı nı başlatan ozel proteınlerı uretme emrını ve ren temel kodlama bırımlerı olan genlerdır Genler, kendılerını çevreleyen hucreye be lırlı komutlar vererek çalışırlar, bu komutlan RNA (Rıbonukleık asıt) ıletır Komutlar, huc renın uretıcı merkezlerıne hucrenın buyumesını, nıtelığını bıçımını ve bıyolojık ışlevlerını saptayan proteinleri yaratma emrlnı ıletırler Tek bır hucrenın belırlı kımyasal kod B Embriyon ve kanser yapıcı genler Dr. Serdar Aral, Paris O 12 nkogen'ler veya kanseryapıcı gen'ler, ılk kez tumorlere neden olan vıruslerde bulundu Fakat daha sonraları tum canhların kalıtım maddelerınde bu vıral onkogen'lere çok benzeyen gen'ler, dığer adıyla protoonkogen'ler ortaya çıkarıldı Bu da halıyle, bu normal hucre gen'lerının veya protoonkogen'lenn normal hucre faalıyetlerınde de görev alabıleceklerı duşuncesını doğurdu Bu protoonkogen'lerden bınnın adı, cmyc olup, gerek kontrolsuzce çoğalan kanser hucrelerı, gerekse hızlı bölunen embriyon hucrelerınde varlığı ve (aalıyete geçtığı daha onceden gosterılmıştı Buna dığer bır kanıt da, Parıs'te bulunan Jacques Monod Enstıtusu'nden bır grup araştırıcının Xenopus (bır nevı kurbağa) embrıyonunun ıkı hucresınden bırıne, cmyc gen'ının proteın urununü bağlayan antıkorları, mıkroşırınga vasıtası ıle bulaştırmaları sonucu, yalnız bulaştırmanın yapıldığı hucrenın bölunmeçoğalma faalıyetlennı durdurduğu, dığerının bölunmeye devam ettığı sonucu oldu Iş, şımdı, antıkor bulaştırılması sonucu hucrenın hangı hayat mekanızmalarında bır engellemenın meydana geldığını açığa çıkarmaya kalıyor, lama görevı tanımlanabılır ve gen hucreden ayırılabılırse bunun yerıne değışık amaçlara gore programlanmış başka bır genın, orneğın daha hızlı buyumeyi, daha az su Ile yaşamayı, haşerelere daha dırençlı olmayı vb emreden bir genin konulabllmesi olasıdır 1950'lerde kuramsal olarak ortaya atılan bu değıştırme gunumuzde kuçuk olçeklerde yapılmaya başlanmıştır Bılımkurgu fılmlerınde gorduğunuz dev fareler, hızla buyuyen canavartar artık masal değıl Gen teknolojısı ıle ılgılı olmasa da bıyoteknolojın.n gelışmesının ve yaygınlaşmasının bır başka örneğı de gunumuzde ulkemızde de mutluluklar getıren tup bebekler. Insanlar uzerınde gen muhendıslığı uygulamalarının pek çok sorunları var Insanlık henuz Nazılerın yaptıklarının acılannı unutmadan bu kez gen teknolojısını ellerınde bulunduranların kendı olçutlerıne göre bıçımlenmeye hazır değıl Televızyon ıle beyınlerımızı gözlerımızı kulaklarımızı yenıden bıçımlendırenler yakın gelecekte genlerımıze de el atarlarsa ne olur? Bu zor sorunun yanıtını sıze bırakıp bız daha kolay daha az tartışmalı yönlerınden söz edelım biyoteknolojinin proteın tuketıyoruz bır yılda, aynı kaynaktan sağladığımız enerjı ıse yılda 4 2 PJ (petajul), bır başka deyışle hayvanların bıze sağladığı besın enerjısı yılda 100 000 ton petrolun enerjısıne eşdeğerdır Daha çok ınsanı daha iyı beslemeye yönelık bıyoteknolojık çalışmaların besın kaynaklarına dönuk olanları ozetle 1 Daha iyı besleyerek, daha çabuk besıne donuşturerek verımı arttırmak, 2 Bıtkılerın hastalıklara, zararlı canlılara dırencını arttırarak verımlılığı arttırmak, 3 istenen özellıklere sahıp yenı besın kaynakları bulmak Hayvancılıkta daha iyı beslemeyle verımlılığın ne denlı arttırıldığı artık tartışma göturmuyor Şımdılerde ınsanlar başka tartışmalara başladılar bıle Hayvanları hızla buyüten hormonları nefıs bır pırzola ıle birlikte yıyınce Ahmet'e ne oluyor? O hayvanları hastalanmadan bır an önce kesıme yollamak ıçın kullanılan antıbıyotıkler Ayşe hastalanıp, ılaca gerek duyduğunda onu nasıl etkılıyor? Çok çeşıtlı kaynaklardan uretılebılen SCP, tek hucre proteını, ınsan ve hayvanların beslenmesınde gıderek daha çok önem kazanıyor Bıtkılerın kendı besınlerını havanın azotunu bağlayarak yapması ıçın verılen uğraşlar çok umut verıyor Hayvanların genetık özellıklerını gelıştırerek daha hızlı uremelerını sağlamak başarılıyor artık Aynı teknık zararlı canlılar ıçın tersıne kullanılıyor, örneğın slnek, böcek ılaçlarının ıçıne uremelerını engelleyıcı buyumelennı yavaşlatıcı hormonlar konuyor Yapay seks kokuları Ile zararlı canlılar tuzaklara çekılıyor Dırençlı tahıllar yapabılmek ıçın turler arasında DNA aktarımı yapılıyor Gene bıtkılerın kendılerını haşerelerden koruyacakları kımsayal maddelerı kendılerının uretmelen amaçlanıyor Biyoteknolojinin yaygın kullanım alanla ından bın de gıda sanayiinde terbıye edıcı koruyucu lezzet verıcı olarak kullanılan rraddelerı sanayı ölçeğınde uretmek Bu oruptakı maddelere ornek olarak amlno f »Itleri, sltrik asidi, enzlmlerl ve vitamlnlei gösterebillyoruz. Uzun yılfardır antıbıyotıklerı b jyuk olçekte uretmek ıçın bıyoteknolojı ec ^cıların hızmetınde Ancak şımdılerde Ar terıkan ve Japon ılaç şırketlerı arasındakı korkunç rekabet alanlarından bın de yaşrmsal öneme sahıp (bu sözcuğu aynı zarranda pahalı bıçımınde de okuyabılırsınız' ılaçları bıyoteknolojık yontemlerle uretrrak Bunların bırkaç tanpjinı sayarsak size daha iyı bır fıkır verecejımıze ınanıyoruz Sanlık tanısı ıçın madde ve hastalığın aşısı, Interferon (kanser ı acı), kanın pıhtılaşmasını önleyıcı maddele , böbrek plazmasını etkınleştıricı ılaçlar, ınsan Insullni, herpes aşısı, çeşıtlı tanılara yardımcı olacak maddeler, faktör VIII, Itnmunoglobullnler, bakterı enfeksıyonun., karşı antıkorlar Genellikıe kımyasal bıreşımlerle ve ılerı •yırma/antım teknıklerı ıle uretım yapan ecza sanayıı de 21 yuzyılda, daha çok bıyoteknolojık sureçler kullanacak Gen muhendıslığı de geleceğın ılaç sanayıının önemlı bır yardımcısı olacak Geleceğın ılaçları daha an olacak, daha kolay yollarla daha bol olarak uretılebıleceklerı ıçın de daha ucuz olacak (Inşallah1 demeden bıtıremedık ne yazık kı bu yazıyı ) D İlaç sanayii Gıda sanayiinde biyoteknoloji Sekız bın yıldır sırke, maya, alkollu ıçkıler, peynir yapıp yıyoruz, ıçıyoruz Belkı de bıyoteknolojı ınsanlığın en eskı sanayı uğraşlarından bın, eğer bırıncısı değılse Bu nedenle onu gelıştırrnek hıç de şaşılası bır çalışma değıl İnsanların ylyeceklerinln yüzde 90dan çoğunu 30 tane bltkl türü sağlıyor Besınlerle sağladığımız enerjının yarısından çoğunu sekiz tür tahıldan sağlıyoruz Hayvansal gıdalarla yılda 56 mılyon ton