Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M D Ü Ş Ü N BUL Karadenız Ereğlısı'nden Mustafa Urkun soruyor "Perlit nedir? Perlıtin hammaddesi nereden çıkmaktadır^ Perlıtin kullanım alartları nslerdir ve ekonomimizdeki yeri nedlr?" Bu soruyu, ITU Maden Fakultesı, Maden işletme Ana Bılım Dalı'ndan Prof. Dr. Şlnasi Eskikaya yanıtlıyor Perlit volkanık oluşumlu bır taştır Perlit, yuzde 7075 sılısyum oksıt, yuzde 16 alumınyum oksıt, yuzde 9 potasyum sodyum yanı alkalı oksıtler, yuzde 25 arasında da sudan oluşur Bunun dışında perlıtte demır oksıt, magnezyum oksıt gıbı dığer elemanlar da bulunurlar Perlıtin butun ozellığı genleşmesıdır Ham perlıtin bır desımetrekupu 1, 2 kılogram gelırken, genleşmış haldekı perlit 003006 kılogram gelmektedır Perlıtin genleşmesı ancak ısıyla olur Perlıttekı suyun bır kısmı gevşek sudur 350°C'de uçar gıder Yuzde 1,2 kadarı ıse efektıl sudur, 750°C ıle 1100°C arasında çıkar 750°C900°C arasında genleşen perlıte, "aktif" perlit, 900°C1100°C arasında genleşen perlıte, "pasif" perlit denır Perlit Türklye'de en çok Izmır, Manısa yöresınde yanı Bergama, Balıkesır, Cumaovası Yunt Dağı cıvarında çıkartılır Ayrıca Kızılcahamam Nığde, Eskışehır, ErzurumPasınler ıle Kutahyada da perlit yatakları dağınık bır halde bulunur Genleşmış perlit çok yer tuttuğu ıçın ıhracat genellıkle ham olarak yapılmaktadır Turkıye perlit rezervı açısından dunyada bırıncıdır Turkıye kendısınden sonra gelen Sovyetler Bırlığı nden ıkı, uçuncu olan Amerıka Bırleşık Devletlerı'nden dort kat buyukluğunde rezen/e sahıptır Buna karşılık pazar dakı payı çok azdır Pazara buyuk olçude Amerıka Bırleşık Devletlerı sonra da Yunanıstan hâkımdır Yunanıstan Batı Avrupa'nın perlit ıhtıyacının yuzde 50'sınden fazlasını karşılamaktadır Yalnız son yıllarda Yunan perlıtlerınde bozulma saptandığı ıçın talep Turkıye ye doğru kaymaktadır Turkıye'nın özellıklennden bırısı de perlıtlerının değışık karakterlere sahıp oluşudur Turkıye de her turlu ıhtıyaca cevap verecek karakterde perlit bulunmaktadır Turkıye'de perlit uzun yıllardır Etıbank ın Cumaovası ndakı tesıslerınde ışlenmektedır Perlıtin yuzde 75'ı inşaat sektörunde kullanılır Bu sektorde perlıtin kullanım alanı ıse ısı yalıtımıdır Ayrıca perlit yıne ısı yalıtımına donuk olarak hafıf sıva ve hafıf beton şeklınde kullanılmaktadır Bu şekılde perlit genellıkle ya alıcıya karıştırılır ya da çok duşuk dozajlı çımentoya karıştırılarak kullanılır Mlkronıze perlit olarak adlandırılan ve % 20 oranında suzme amacıyla kullanılan perlit Amerıka Bırleşık Devletlerı ve Avrupa'da çok yaygındır Bu şekılde perlit dıtomıt yerıne su ya da gıda suzmelerınde kullanılmaktadır Perlit yuzde 5 oranında ıse zıraatta kullanılmaktadır Çunku toprağa karıştırılan perlit toprağın hava almasını kabarmasını sağla maktadır Bu da verımı arttırır Ozellıkle Japonya'da perlıtle yaygın olarak sıvı oksıjen sıvı hıdrojen sıvı metan tank ve tankerlerı ızo le edılır Ayrıca soğuk hava depolarının ısı ya lıtımı buhar borularının ızolasyonunda da perlit kullanılmaktadır Bu arada Ingıltere'de genleşmış perlıtin uzerı su camı" olarak ad landırılan sodyum sılıkatla kaplanarak su em me nıspetı çok azalan sert bır madde elde edılmektedır Turkıye'de ıse perlit yuzde 95 oranında ın şaat sektörunde yuzde 5 oranında da zıraatte kullanılmaktadır Perlit nedir? Cam nasıl elde edilir? Ankara Fen Lısesı 5A sınıfı öğrencısı Berkant Disçigll, "Biz camı gunluk hayatımızda son derece yaygın bir şekilde kullanıyoruz. Blze son derece yararlı olan camın kumdan elde edildığını blllyorum" dedıkten sonra soruyor "Acaba cam elde edllırken hangi asamalardan gecer?" Bu soruyu Turkıye ŞışeCam Ançnım Ortaklığı Araştırma Bölumu'nden Ünay Güldal yanıtlıyor Camın hammaddelerı kum, soda ve kalkerdır Kum, soda, kalkere bellı oranlarda katılan cam kırıklarından oluşan harman, fırınlarda 1500 "C'deerıtılır Erışmış cam hamuru, uretım tarzına gore farklı yontemlerle şekıllendırılır En klasık uretım tarzı olan el ımalatı fırınlarında, lırından alınan cam, ışçının netesıyle şışırmesıyle şekıllendırılır Şışe, bardak gıbı zuccacıye urunlerı ıse otomatık olarak makınelerde ınsan elı değmeden uretılmektedır Duz cam ıse camın bellı bır formda çekılmesı ya da erımış metal banyosunda yuzdurulmesı gıbı yontemlerle elde edılır' Nıhaı şeklını alan cam, daha sonra kontrollu olarak oda sıcaklığına kadar soğutulur Renklı cam elde etmek ıçın ana harmana renk verıcı katkı maddelerı katılır Renklı camların renksız camlara gore bıraz daha ucuz olmasının nedenı ıse, renksız camın hammaddesının kalıtelı ve temız olmasından kaynaklanır Burada cama yeşılımsı bır renk veren demır oranı duşuk hammadde kullanılması gerekır Yeşıl, kahverengı gıbı renklı camlarda bu darboğaz yoktur Sonra renksız cam elde edılırken renksızlığı sağlayan ıthal malı kobalt gıbı katkı maddelerı kullanılır Bu nedenle bu tur camlar bıraz daha pahalıdır Eskı camların yenıden elde edılmesınde ıse, kırık camların kırlılık unsurlarından arındırılmasına çalışılır C Ortalama hızı nedir? Bır otomobıl yarışçısı, 6 km'lık bır pıstın 3 km'sını saatte 140 km hızla, 1,5 km'sını 168 km hızla, 1,5 km'sını 210 km hızla geçmıştır Yarışçının bu 6 km'lık toplam pısttekı ortalama hızı kaçtır? Bılmecttyı doğru olarak çözen 20 okuru muza "Guneş Sıstemı Öykülen" kıtabını armağan edıyoruz 17'dır 17 erkek, 13 kadın, 90 erkek gosterıyı ızlemıştır Çocuğunuzun Sorunları kitabını kazanan okurlarımız Çözümler vekazananlar Gösteriyi kimler izledi? Erkeklerı x, kadınları y, çocukları z olarak alalım x + y + z = 120 (1) 5000 x + 2000 y + 100 z= 120000(2) 1 denklem 100 ıle çarpılırsa, 100 V + 100 y + 100 z= 12 000 VE 2 denklemden çıkartılırsa, 4900 x + 1900 y = 108000 elde edılır Bu denklem, deneme yoluyla çozulur, y= 13 ıçın, x= Neslıhan Eykol tskışehır Hakan Demırel Trabzon Ozge Hacınecipoğlu Dıyaıbakır ErdemErçıktıNa/ıllı FerıdeAkturanAnka ra Salih Erıbol Istanbul, Hayrettın Işık Istan bul NurhanOzsoy Ankara Cemalettın Ulge Izmır H YaşarÇağlarNevşehır TaylanUrhan Denızlı S Alı Gokçen Sıvas Huseyın SolakHatay SerapKaraerKadıkoy Ist Salıh Yıldırım Afşın K Maras Necah Erdura An kara AhŞahınFlazıg OnderOkyayAnkara Nurhan Tekayak Aııkara Mehmet Sarısoy Sınop O Lımbes 9 Bumaher ve Omaher O Temel Brıtanıka (Bu en lyısı Çunku ılko kul 2'dekı yeğenımden1 ) O lyı geceler cıkar onları" veya dıledıgı mız nerhangı bır şpy 0 Kerfı ve kele Ne 1 nisandı ama!