Katalog

SAĞLIK K O N U Ş M A L A R I Y AŞ A M Bebek ölümleri ve Deniz tuttuğunda hamilelikteki hatalar neler olur? Türkiye, bebek ölümlerinde 128 ülke arasında 62. sırada. madığını goz önune alırsak, bebek ölumlerının önemlı bır nedenı oluyor Doğum şartlarının kötu oluşu, evde doğumların yapılması ve daha önce doktor kontrolunden geçmemış doğumların evde ehıl olmayan kışıler tarafından yapılması Bu kışıler bır ebeanne, ebe nıne denen geleneksel ebe denen kışıler olabılıyor, komşu arkadaş, evdekı akrabalardan herhangı bırısı olabılıyor Tabıı, çocukların hayata rısklı olarak atılmalarına sebep oluyor bu doğum koşulları Doğumlardan sonrakı problemler, mesela gobeğın uygun şartlarda kesılmemesı, bebeklerde önemlı bır ölum nedenı olan tetanoza yol açıyor Halbukı doğum şartlarının bu kadar kötu olan bölgelerımızde hamıleyken yapılan ıkı tetanoz aşısı, bebeğı korumaya yeterlıdır Doğumlardan sonra şartların uygun olmaması nedenıyle enfeksıyon hastalıkla rı da ılk bır ay ıçınde bebek olumlerıne sebep olmaktadır Tabıı, bu kadar barız olmayan bazı cıddı hastalıklar da ölumlere yol açıyor Doğuştan sakatlıklar olabılır Ayrıca bızım ulkemızde yuksek oranda akraba evlılıklerı nedenıyle kalıtsal hastalıklar sık göruluyor Bebek ölümlerlndekl dlğer nedenleri anlatır mısınız? TUNÇBİLEK Annelerın evlenme yaşı, daha doğrusu annenın bebeğını doğurma yaşı duşuktur Annenın bebeğı doğurduğu yaşı 18'ın altındaysa, bebeğın ölum rıskı, 19 ıla 34 yaş arasında olan annelere göre 1 5 mıslı daha fazla 34 yaşın uzerınde bebeklerın olum rıskı artıyor Fakat 18 yaşın altında bu rısk daha da fazla O halde erken evlılıkler, bebek ölumlerının yuksek olmasının bır nedenı Tabıı, bu, Doğu'da ve kırsal alanlarda çok daha fazla olduğu ıçın oradakı yuksek bebek ölumlerının nedenlerınden bırı Eğer bebeklerın arasındakı zaman ıkı seneden az olursa, özellıkle ıkıncı doğan bebeklere göre çok daha fazla oluyor Turkıye'de bebeklerın uçte bırı, ıkı seneden daha kısa aralıkla doğuyor Sadece bebekler arasındakı surenın ıkı sene ya da daha fazla olması halınde bugunku bebek ölümleri uçte bır oranında azalır Ikı seneden daha fazla aralıklarla doğum yapabılmek, hem annenın hem aılenın belırlı bır düzeye ulaşmasını belırlı bır bılınce sahıp olmasını gerektıren bır olay" Bebek olumlerıne yol açan nedenler arasında ayrıca, çok çocıık sahıbı olmak da var Dördun uzerınde çocuk sayısı bır rısk Dörtten sonra doğacak çocuklar ıçın ölum rıskı artıyor Annenın eğıtım duzeyı, babanın eğıtım duzeyı de yıne önemlı etkenler Bebek ölümlerinde etken ıkı onemlı noktayı da gelecek sayımızda ele alacağız U Edip Emil öymen Turkıye'nın gundemınde, sağlığa ılışkın en önemlı konulardan bırı de bebek ölumlerıdır Bu hafta bebek ölumlerının nedenleri uzennde duracağız Gelecek sayımızda ölumlerın önlenmesı ya da en azmdan azaltılması ıçin alınabılecek guncel önlemlere değıneceğız Bu konuda en yenı ve kapsamlı araşlırmayı yapan, Anksra'dakı Hacettepe Unıversite8/ Nüfus Etutlerı enstıtusu Başkanı Profesör Ergül Tunçbllek'ın goruşlennı de aktaracağız Herkesi deniz tutar mı? Deniz veya taşıt niçin "tutar"? Yankı Yazgan O T urkıye'de, doğan her 10 çocuktan bırı, 1 yaşına gelmeden oluyor Oysa Turkıye genelınde ölum hızı, bınde 9 olarak saptanmış Yanı bebek ölum hızı, genel ölum hızından daha fazla Bırleşmış Mılletler Dunya Nufus Daıresı'nın verılerı bunlar Gelışmış ulkelerle, gehşmekte olan ulkeler arasında bu konuda çok buyuk fark var 1985 venlerıne göre, Örneğın Nepal'de doğan her 1 000 bebekten 139'u bır yıl ıçınde öluyor Bangladeş'te bu sayı 128, Paklstan'da 120 Hindistan'da ı * 0 ve Turklye'de son verılere gore 78 Dunya Bankası'nın 1987 Kalkınma Raporu'na gore, kışı başına duşen mıllı gelır göz önune alınırsa, en duşuk gelırlı ulkeden, en yuksek gelırlıye doğru bır sıralama yapılırsa, 128 ulke arasında Türkiye 62. sırada. Turkıye'de bebek ölum hızı neden bu kadar buyuk? Ankara Hacettepe Unıversıtesı Nufus Etutlerı Enstıtusu Başkanı Profesor Ergul Tunçbilek şunları söyluyor "Şuphesız bebek ölümlerinde pekçok faktör var Kımısı bıze özel, kımısı çok genel faktörler Belkı bunların bırıkımıyle, Turkıye bu kadar yuksek bebek ölumlerıne sahne oluyor Analızlerımız şunu gösterıyor Bebek ölumlerının önemlı bır kısmı bır ayın altındakı bebeklerın ölumu şeklınde olmakla beraber, bır ay ıle bır yaş arasında kaybettığımız bebekler çok önemlı mıktarlardadır Nedır buna yol açan hastalıklar? Bunlar maalesef son derece basıt tedbırlerle önlenmesı mumkun olan hastalıklardır Ishal gıbı, öksürük, zatürre gıbı, aşı ıle korunulabılecek bazı hastalıklar gıbı beslenme bozuklukları glbi hastalıklardan bebeklerimiz ölmektedlr. Bugün bu nedenlerle dünyanın birçok yerlnde, getlşmlş ülkelerde artık bebek ölümleri kaybolmuştur. O halde bu kadar baslt nedenlerle bebeklerlmizin kaybedllmesl çok büyük blr hatadır." ndört metrelık tek dıreklı bır yelkenlı tasavvur edın Gunbatımıyla dönen havanın etkısı altında, Gelıdokya Burnu'nu dönmeye çalışıyor Kaba dalgalar tekneyı bır sağa bır sola yatırıyor Kaptanın emrıyle, ıkıncı kaptan ve basıt tayfa (ben) yelkenlerı ındırmeye koşuyoruz Ufuk çızgısı bır sola, bır sağa meyledıyor, teknenın kenar demırlerı de sankı ufuk çızgısının hareketı ona dıkey olarak hareket edıyor Başımın donmesını kafamı az önce ana yelkemn alt kenarına vurmama bağlıyorum Deniz lyıce azdığında, teknenın çalkantısı da kaptanın tum çabasına karşın şıddetlenıyor Başımın dönmesı ve gözumun kararması da Kafamı kaldırıp dıreğe doğru baktığımda, mıdemın bulanmaya başladığını hıssedıyorum Kaptan ve ıkıncı kaptan, sağa sola koşuştururken, ben guvertedekı sıranın kenarına lyıce buzuluyorum Evet, bu deniz tutması Aman tanrım, ne utanç verıcı bır durum Tayfalık karıyerım mahvolacak Deniz tutması, ya da (genellersek) taşıt tutması ınsanlarda ılk başta bır utanma ve yetersızlık duygusu yaratıyor Herkesın keyıfle ya da hararetle yaşadığı 'sert' bır denızı, bır kenara kıvrılmış, kusmayı bekleyerek ızlemek başlıbaşına bunaltıcı bır yaşantı Ama, bu yaşantıyı paylaşabılecek buyuk ısımler (adeta aynı burçta doğmuşçasına) bıraz rahatlatıyor mu ne? Sezar, Darvvın ya da casus Lavrens' Hatta Amıral Nelson' Demek kı deniz tutması ıle kışılık gelışım aksaklıkları arasında doğrudan bır bağlantı yok Deniz tutmayan canlılar arasında bazı ınsanlar, tavşanlar ve kobaylar bulunuyor At, koyun, şempanze vs ıse, denızın tuttuğu canlılardan kımısı Nuh'un gemısının guvertesının ne halde olduğunu duşunebılıyor musunuz? Deniz tutması, nedense en dramatık sonucu olan bulantı ve kusmayla bırlıkte hatırlanır Hatta, bu yuzden pek çok kışı deniz tutmasını bır sındırım sıstemı aksaklığı sanır Oysa, kesın olarak ıspatlanmış olmamakla bırlıkte, deniz tutmasının iç kulakla yakından ilintıli olduğu bılınmektedır İç kulaktakı yarım daire kanalları ve hemen bunların altında yerleşmış olan, otolit adı verılen yapılan barındıran odacıklar, sekizinci kafa çıftının uzantısı olan sınırle bırlıkte denge ve hareketle ılgılı ışlevlere katkıda bulunurlar Yerçekımıyle vucudun ılışkı yonu değıştığınde ya da kafanın sağa sola hareket ettığı durumlarda, bu organlar değışıklıklerı ızler ve beyne bıldırırler Ancak, vucudun hareketı ve pozısyonu hakkında beyının tek bılgı kaynağı ıç ku lak değıldır Gozler ve vucudun çeşıtlı nok talarına yerleşmış duyargalar, beynın denge ıle ılgılı bılgılerı derleyıp değerlendırdığı bölumune sureklı bılgı taşırlar Deniz tutmasının ortaya çıkmasına se bep olan durum bılgı kaynaklarının bırbı rıyle çelışen duyumları beyne taşımasıdır Gözlerımle ızledığım dalga hareketının oturduğu duzlemle, ustunde durduğum guvertenın ıç kulak ve çevresel duyarga larla algıladığım hareketlerının yer aldığı duzlem, bırbırınden oldukça farklıdır Bırısınde "blr sağabir sola" tıpı bır hareket mesajı bıldırılırken, dığerınde "hop aşağıhop yukarı" bılgısı verılır Denızı seyretmekten vazgeçıp, başaltındakı kamarama kaçtığımda, durum daha da kar maşıklaşır Bırbırınden oldukça farklı uyaranların bombardımanı altında kalan beyın, uyaranları hemen bır değerlendırmeye almaz Hatta bır sure sonra, bu çelışkılı uyaranlara "alışır", daha doğrusu denge ve hareketle ılgılı genel kuralların deniz ustunde geçmeyeceğını öğrenır Gelen bılgılerı "ona göre" değerlendırmeye başlar ve Ama bunun ıçın bırkaç gun geçmesı gerekır Oysa ben fırtınanın ve deniz tutmasının bırıncı saatındeyım henuz Teknenın orta yerındeKi sıraya doğru ılerlıyorum Tam merkez, sallantımn en az olduğu yer olsa gerek. Butun hareketlerın duzlemlerının kesıştığı yer Sırtustu uzanıyorum, gözlerım sadece boşluğu görecek şekılde ufukla kırkbeş derece açı yapıyor Kapasam daha lyı olacak Yatar vazıyet teyken, otolıtlerın daha az duyarlı olduk larını ftzyolojı derslerınden hayal meyal hatırlıyorum İlaç mı almalı, içki mi? Aslında, antıhıstamınık denen ılaç grubundan bır şeyler almak da fena olmuyor Ancak bu ılaçların uyku vericl etkılerı, fırtına geçtıkten sonrakı saatlerı de bağlayıcı olabılır Çok eskı kaynaklara bakılırsa, bır kadeh ıçkı deniz tutmasının en lyı ılaçlarından bırı sayılabılır Denızalenn ıçkıye duşkun olmasını bıle açıklayabılır bu onerı! Ama çok ıçtığımızde odanın çevremızde dönduğunu, gozlerımızın kararıp mıdemızın bulandığını hatırlarsak, ıçkıye fazla guvenılmıyor Yıne de o ığrenç mıde bulantısı ve kusma korkusunun önune geçecek önlemler, ne denlı guvenılmez ve ne denlı rahatsız edıcı olurlarsa olsunlar, dört elle sarılmaya değer Gecenın o karanlığında tekne Cenevız Lımanı'na ulaşıp, demırledığınde ancak yerımden kalkabılıyorum Teknenın tek deniz tutan adamı olarak Sezar, Darvvın ve dığerlerıyle paylaştığım utanç duygumu gızlıyorum Deniz tutmasının ne kadar fızyolojık bır şey olduğunu, bır tayfanın dılı vardığınca anlatıyorum • İç kulakla bağlantılt Hamilelikteki hatalar "Hamılelıkte bakımın lyı olmaması, hamılelık kontrollerının yapılmaması nedenıyle bebeklerın kaybedılmesı söz konusu, çunku hamılelık komplıkasyonları bebeklerde çok buyuk problemlere yol açabılıyor Bu da, doğumun uygun şartlarda yapıl