Katalog

S O R U N Y A N I T L A Y A L I M B İ L İ M K Ü L T Ü R Karasurları hakkında bilgi Bir okurumuz, "İBtanbul'un kara surlan" hakkında bılgi istıyor YANIT: Istanbul kentının bılınen tarıhı M ö 667 yılında Byzaus adlı bır Megaralı tarafından, bugunku "Saray" bölgesınde kurulan Byzantıon adlı yerleşme ıle başlar Şehrın ılk savunma duvarlarından bugun eser kalmamıştır Gunumuze kadar uzanan şehır surlan "tarıhı yarımada" olarak adlandırılan bölgeyı çevrelemekte olup uç grup halınde ıncelenebılır 1 Marmara kıyısında Mermer Kuleden, Halıç'te Ayvansaray'a kadar uzanan kara surları 2 Haliç boyunca, Ayvansaray'dan Sarayburnu'na kadar uzanan Hallç surları 3 Marmara sahılı boyunca, Sarayburnu'ndan Mermer Kuleye kadar uzanan Marmara Surları Kara surları, yaklaşık 7 kılometre uzunlukta olup, surların gunumuze kadar devamlılığını en fazla korumuş olan bolumu nu teşkıl eder Imparator II Theodosıus tarafından yaptırılan (M S 5 yuz yıl) bolum ıç sur, dış sur ve hendekten oluşan 60 metre genışhkte band halınde olup bu bölumde 96 adet burç ve 12 adet kapı bulunmaktadır Halen kullanılmakta olan kapılar, Marmara'dan Halıç'e doğru sırası ıle şunlardır 1 Yedıkule Kapı 2 Belgrad Kapı (Porta Xylokerko) 3 Sılıvrı Kapı (Porta Selevrıa) 4 Mevlana Kapı (Myrıandrıon) 5 Topkapı (Porta Hagıos Romanos) 6 Sulukule Kapı (Porta Pempton) 7 Edırne Kapı (Porta Charsıus) 8 Altın Kapı (Porta Aurea) bugun kul lanılmıyor 9 1 nolu burcun yanında talı kapı 10 3031 nolu burçlar arasında talı kaP" 11 3940 nolu burçlar arasında çıfte burçla tahkım edllmiş kapı 12 5960 nolu burçlarla tahklm edılmış kapı Son dört kapı sadece savaş zamanı kullanılan ya da az onemde geçitler olup, bugun kullanılmamaktadır D Güney Kutbu'nda Ay'dan taşlar Vehbı Belgıl y'dan, hatta Mars'tan Dünya'ya taş düşer mi? Kuramsal olarak duşmesı lazım Ama, lazım demekle olmaz Duşmuş olmasının kanıtlanması da lazım Amerıka'nın Smıthson Enstıtüsu Astrofızık Merkezı'nden |eolog Bayan Ursula B Marvın, Ay'dan birçok maddenın Dünya'ya duşmesınl normal kabul edıyor Nedenı şu Göktaşları (meteorıtler) yalnız Dünya'ya değıl Ay üzerıne de duşüyor Hatta, yalnız Ay uzerıne değil öbur gezegenlerın uzerıne de duşuyor Bunu, taşların açtığı çukurlardan anlıyoruz Taşlar, buyuklüklerıne göre derın, daha az derın, sığ çukurlar açıyor Tabıı, açılan çuku dakı taş ve toprakların bır kısmı, yıne taşın büyukluğune ve duşme hızına göre, havaya fırlıyor Fırlayan taş ve toprak parçaları Ay'ın dunyaya göre altı kez az olan yerçekımınden kurtularak uzay boşluğuna saçılıyor, oradan da Dünya'ya. Aynı olay Mars ıçin de söz konusu Evet, ışın kuramsal yanı böyle Ama duşuyor mu Ay'dan, Mars'tan taş ve toprak? Duştuğunu bır an için kabul edelim Nereden bıleceğlz bunların uzay boşluğunun serserı taşlarından değıl de Ay'dan, Mars'tan duştuklerını? Taş ve topraklartn uydumuzdan ve kapı karşı komşumuz gezegenden duştuklerını yine bir an ıçın duşunelım Nerede bulacağız bunları? Ruzgâr, su erozyonları, toprak kaymaları, depremle alt tabakaların uste, ustekılerın alta gıtmesı dunyamızın yuzunu sureklı değıştırıyor Bu hercürmerç ıçınde neyın nereden geldiğı nasıl anlaşılacak? Bılım adamlarına göre, yeryüzunde sakın bır yer, donmuş yuzlu Guney Kutbu'nda bır dereceye kadar var Göktaşları oraya da duşuyor ve duştuklerı yerde hemen aynen kalıyor de Mars'tan duştuğü kabul edillyor Ay'dan veya Mars'tan duştuğu sanılan meteorıtlerın bırını 1982 ocağında Amerıkalı bılımadamları bulmuşlardı Öburlerını Japonlar Amerıkalılarınkı dört gram ağırlığında, erık büyuklüğunde bır taş ıdı Taş, Apollo 151617 uzay aracı ıle Ay'a ınışler sırasında getırılmış olan kaya parçalarına benzıyordu 1979'da bulunmuş başka bır meteorıtın marstan duştuğu sanıldığından bunun nasıl gelmış olabıleceğı uzerınde de çalışmalar yapılıyor A D Ü Ş Ü N BUL EksikHesap 6»» talarlagostenlmış Bunlar arasında başka 4 5 ve 6'ların da olabıleceğını goz onunde bulundu rarak çarpma ışlemını tamamlayabılır mısınız? Bilmeceyı doğru olarak çözen 20 okurumuza "Çocuğunuzun Sorunlart" kıtabını armağan edeceğız ••• •5*5 •• * • ••5»4* Yukarıdaki çarpma ışlemtndekımısayılarnok Meteorit nedlr? Bu arada meteorıtler hakkında bazı açıklamalar yararlı olur sanırım Çunku bu sözcukle benzer okunuşta sözcukler de var Meteorıd, meteor ve asteroıd gıbı Meteorıt, yeryuzune duşen göktaşıdır Meteorıd, yeryuzune duşerken gökte yanıp kul olan taş veya maden zerrelerı Meteor, genel anlamda göktaşı zerrelerı Asteroıd kuçuk gezegenlere verılen ad Mars ıle Jupıter arasında genış bır asteroıd kuşağı var Bunlar, buyuk gezegenlerin dönuşlerı ıle ılgılı doğa yasasına uygun olarak Guneş çevresınde donuyorlar ılk asteroıdı, Pıazzı adlı bır Italyan 1801 'de bulmuştu (1 Ocak) Pıazzı (17461826) rahıp olarak hayata atıldığı halde sonradan matematık ve astronomıye ılgı duymuştu Napolı Krallığı, ıkı buyuk kentı Napolı ve Palermo'da ıkı rasathane yaptırmaya karar verınce başına Pıazzı getırıldı Pıazzl, bulduğu asteroıde "Ceres" adını verdı Ceres, 772 kusur kılometre çapın da Pıazzı, sadece bır asteroıd değıl, bır asteroıd kuşağı bulmuştu ölümu sırasında, ancak dört asteroıd bulunduğu halde, bugun bu sayının 3050 arasında olduğu sanılıyor Paızzı, bulduğu asteroıde, eskı Roma dınınde tarım tanrıçası sayılan Ceres'ın adını koymuştu Ölumunden 177 yıl sonra 1923te bulunan bınıncı asteroıde "Paızzıa" adı verıldı D 11 SfcJ DCĞeuLuâutJu Güney Kutbu Laboratuvarı Güney Kutbu'nu, 'Paylaşılamayan Altıncı Kıta' adlı yazı dızımde (15 Ocak 1979) ve 'Guney Kutbu'nda Getışmeler' adlı başka bır yazımda (22 Mart 1981) uzun uzadıya anlatmıştım Bunlarda, Güney Kutbu'nun paylaşılması ışının, şımdılık, 30 yıl kalacağı bır buzdolabına konduğunu vurgulayan bır antlaşmanın 1961 'de Amerika, Arjantın, Avustralya, Belçıka, Fransa, Guney Afnka, ingıltere, Japonya, Norveç, Sovyetler Bırlıği, Şılı ve Yenı Zelanda arasında yururluğe gırdığını açıklamıştık Sure, 1 Ocak 1992 bdşında bıtecek O zamankı duruma göre yenı bır karar verilecek Işte ulkemızden aşağı yukarı 20 kez buyuk olan ve ortalama 3 000 metre kalınlı ğında bfr kar ve buz tabakası ıle örtülu bulunan 13 mılyon kusur kılometre karelik bu kıta şımdılık sureklı 'araştırma yapılan dev bır laboratuvar durumunda, kıtanın hava hareketlerı, buzları, karları, suları, sualtı suustu hayvanları, yaşama koşullan, hatta alttakı buzların ıçınde kalmış hava kabarcıklan yaz kış, gece gunduz sürekli ıncelenıyor Tabli bu arada göktaşları da Nıtekım son 15 yıl ıçınde, bılım adamları Gi"°v Kutbu'na her yıl yaptıkları ınceleme gezılerı sırasınaa ı uOO meteorıt buldular Bunların altısının Ay'Oan, belkı &Ü gtobta 28 ıbevtt 1gt fet parçabm ayına, X7krt k Geçen haftanın çözümü Kesirler Işık Seçlntl Istanbul, Ismall Irfan Ayhan Çanktrı M.Eray YUcel • Mersın Mahmet Şükru Koçdemlr Sıverek, ilhan Tuzocak Ankara Ahmet Cem Aytimur Istanbul, Talat Gun Bor Şenol Orhan Kırşehır, Sabine Hagemann Beyoğlu Viyana Çikolatası Kazanan okuyucular Kubilay Çalışkan Bursa, Ertan UzunZonguldak, Ibrahlm Şahbaz Ankara, Elvan Karazeybek Muğla, Kaan Öztürk istanbul, Ferhan Yorulmaz Urgup, Dott Gazlmlhal Istanbul, Tuğrul Kırtıloglu Samsun, Nihal Alan Muğla, Canglz Yalçınkaya Izmir, Tahaln Oğuz Acartürk Adana, Uç ana çlzgl boyunca kırdığımızda dört büyük parça «Ide ederlz Bunların da her blrl altı ana çlzgl boyunca y«dl'»«r küçük parça elda «dlllr. Yanl toplam 27 kırmabölme hantkatl yapılır. Dlkkat adlllrM her kırma eldekl parça sayısını blr ve yalnız blr arttınr. (1 » 2 , 2 * 3 ) glbl «adece 27 kırma hareketl 28 parça vereblllr.