Katalog

ÇEVRE B İ L İ M Çevrebilimciler politikacıları suçluyor "Politikacılar bugünkü bilgilerimlzi kullansalardı, dünya çok daha iyi bir durumda olurdu." Çeviri: Yaprak Zihnioğlu aşadığımız dunya bugun ıvedı olarak çözumlenmesı gereken sorunlarla karşı karşıya Tklimlerdekı değışıklıkler, asıtlı yağmurlar , aşırı balık avlanması, tarıma zararlı sıneklerın, hastalık yayan mıkrop ve vırusierın dayanıklılık kazanması, yenı salgın hastalıklar turemesı bu sorunlardan bazıları Bunlar hemen yanıt bulunması gereken soruları gundeme getınyor Kalifornlya'da yapılan Asılomar Toplantısı'nda bır araya gelen çevre bılım kuramcıları bu konuları tartıştılar Çevrebılımın karşılaştığı en zor sorulardan bırı ölçeklemedır Çevreye bakış her canlıya göre değışır Örneğın bır ınek dolaştığı çayırlardakı otların tumunu, bırbırınden esas olarak farkı olmayan yenılebılır bıtkıler olarak görur Ama aynı çayırın uzerınde uçarak yumurtalarını bır dala bırakmak ısteyen kelebeğe göre aralarında bırkaç santım uzaklık bulunan ıkı ot arasında fark vardır Bır kuş ıse aynı çayırda farklı bır olçeğe göre hareket eder Yuvası, çocukları bır bıtkının uzerındeyse yıyeceklerı belkı yuzlerce metre uzaktakı başka bır dalın ustundedır O halde gözlem hangı ölçeğe göre yapılmalıdır? Tennessee'dekı Oak Rıdge Ulusal Laboratuvarı'nda araştırmacı olarak görev yapan Bob O'Neıll'e göre, "gözlem ölçeğı ılgı konusuna göre değışmektedır " O'Neıll, New Mexıco çölunde yaptığı araştırmalarda bır kızılötesı spektrometreden yararlanıyor Makıne bır kızılötesı ışın demetı çıkanyor Bır ayna yoluyla ışın demetı, üzerınden geçtığı yerlerdekı havada bulunan su, karbondıoksıt, azot, oksıjen ve ötekı bıleşıklerı olçecek olan spektrometreye gerı yansıtılıyor Gereken öğelerın ölçulebılmesı ıçın aynayı değışık uzaklıklara yerleştırmek mumkun O'Neıll, bolgenın bıtkı harıtasını çıkarttığında her 37 metrede bır aynı örnekçenın tekrarlandığını gördu Bunun sebebı ne olabılırdı? O'Neıll, önce buğday karıncaları toplulugunun yuvalarının yaklaşık 37 metrelık bır alana yayıldığını ve bu nedenle bu durumun ortaya çıkabıleceğını duşundu Ancak bolgetie kuçuk kemırgenler ve böcekler de vardı Bır başka seçenek ıse su veya besınler gıbı fızıksel bır etmenın bu ölçekte rol oynamasıydı O'Neıll, şımdı bu soruya yanıt bulmak ıçın bölgede bırkaç yuz metrelık bır alanı sulayarak ve gubreleyerek çevre koşullarını değıştırmeyı planlıyoı Daha sonta spektrometreyle havadakı karbondıoksıt oranını ölçecek Eğer hâlâ 37 metreltk örnek bozulmamışsa su veya besınlerın değıl de hayvanların buyuk bır olasılıkla karıncaların bu durumdan sorumlu olduğunu anlamış olacak Ülçekleme sorunu mesafeyle olduğu gibı zamanla da yakından ılıntılı Uzun bır sure bır sıstemı gözlemlemek, bazı çevrebılımsel bılmecelerı çözebılıyor Bu uzun gözlemlerde bırdenbıre, daha oncekı bılgılere anlam kazandıracak bır olay ortaya çıkabılıyor Stanford Unıversıtesı'nde bıyolojı profesöru olan Paul Ehrlıch uzun surelı yaklaşımın savunucusu Ehrlıch "Çevrebilimciler 50 ya da 100 yıllık zaman olçeklerınde çok önemlı olayların meydana geldığını anlamaya başladılar" dıyor Ehrlıch yaptığı araştırmalarda, bır bölgede bır alacakelebek turunun (euphydryas ethıda), yumurtalarını yalnızca bır tur bıtkıye (castılleja lınarıfolıa) bıraktığını saptadı Kelebeğın çevrede başka amaçları ıçın kullandığı bıtkıler de vardı, ama yumurtalarını yalnızca bu çalının ustune bırakıyordu "Kelebeğın uremek ıçın yalnızca bu çalıyı kullanmasının nedenını anlamak epey zamanımı aldı Bunun nedenı her 50 ya da 100 senede bır bu bölgede çok sert bır kuraklığın hukum surmesıydı, ve onların kullandığı çalı türü, kuraklığa en dayanıklı olanıydı. Tesadufen bu kurak yıllar dan bırıne rastlamamış olsaydık bu olgunun nedenını çözemeyecektık" dıye açıklıyor Ehrlıch Y cak bir canlı turunun bır başka sısteme katılması kendı yapısına ve özellıkle geldığı sıstemdekı beslenme ağının nıtelığine de bağlıdır Pimm, Amerıka kestane ağaçlarının yayılan bır hastalıkla kurumalarından sonrakı durumu "değışıme karşı dırencın en iyi örneğı" olarak gösterlyor "Tennessee'dekı kestane ağaçları en yaygın turu oluşturuyordu Ancak yıne de kurumalarından sonra hıçbır kuş ya da memelı turunun neslı tukenmedı, tıatta çok az sayıda böceğın kaybolduğu göruldu Çunku kestane ağacıyla beslenen canlılar artık başka besınlerle beslenmeye başlamışlardı " Havvaıı Adaları'nda ıse bu örneğın tam karşıtı yaşandı Havvaıı Adaları ozgun bır fauna ve floroya sahıp Hawaıı kuşlarının pek çok turunun son ıkı yuzyıl ıçınde soyu tukendı Gerı kalanları ıse yok olmatehlıkesı ıçındeler "Bunun nedeni" dıyor Pimm, "Havvaıı kuşlarının çok basıt bır ekosısteme bağlı olmalarıdır" rağmen, ılaçlama programı iyi yapılamadı ve yıne ardından gelen kış, ancak sıneklerın kökünü temızledı " Üstelık kullanılan zıraı ılaçlar, insanlara ve ötekı canlılara zarar verdı Blyoloji ile ekonomi karşı karşıya Sistemlerin kararlılığı Ölçekler bu denlı çeşıtlı olunca, çevrebılımsel açıdan kararlılığın ölçütu ne olabılır? Bu konu, çevrebılımcı Charles Elton'un karmaşık ekosistemlerın basıt olanlardan daha kararlı olduğunu öne surmesınden bu yana çevrebilimciler ıçın önemlı sorulardan birini oluşturuyor Sözcuğun tam matematıksel anlamıyla, bır sıstemın kararlı olabılmesı ıçın, bır karışıklıktan sonra öncekı durumuna donebılmesı gerekıyor Knoxvılle'dekı Tennessee Unıversıtesı'nde çevrebılım profesöru olan Stuart Pimm, uç çeşit kararlılıktan söz edılebıleceğını soyluyor llk olarak bır sıstem onu oluşturan canlıların yaşam suresı boyunca değışmeden kalıyorsa bu surerlık kalımlılık ozellığı oluyor Sıstemın belırlı bır değışıklıkten sonra hangı hızla eskı halıne dönduğu ıse esneklık özellığını oluşturuyor Ve sonuncusu, belırlı öğelerın eklenmesı veya çıkarılması durumunda sıstemın gösterdığı tepkı onun dırencını belırlıyor Değışıklıklere karşı dayanıklılık, bır ekosıstemın kararlılığının ötekı ölçutudur An Çevrebilimciler sistemlerin nasıl bır araya geldığını anlayabılıyorlarsa bıze bu sistemlerin nasıl lyıleştırılebıleceğını de söyleyebılecekler demektır Örneğın Kalıfornıya kıyılarındakı sardunya avına dayalı balıkçılık Paul Ehrllch'ın tanımına göre "tam anlamıyla yok olmuştur " Ehrllch, bunun nedenını kesın olarak "aşırı avlanmaya " bağlıyor "Topluluğun gerl kalan yapısı öyle bir degişlkllğe uğramıştır ki, artık sardunyaların bu slsteme tekrar gerl dönmelerl mümkün olamaz." Ehrlıch'e göre çevrebılımcılere danışılmaması, hukumetlere daha pahalıya mal oluyor Akdenız meyve sıneğı, Kalıfornıya'nın rneyve bahçelerını ıstıla ettığınde politikacılar, çıftçılerın yardım taleplerıne kutlesel bır ılaçlama programıyla cevap vermışlerdı Bunun malıyetı Ehrlıch'ın tahmınlerıne göre 100 mılyon dolar dolayındaydı ve aslında hıç de gereklı değıldı Akdenız meyve sıneğının uç turu vardır Kostarıka, Havvaiı ve Alman kökenlı sınekler Kalıfornıya'yı ıstıla edenler Almanya'dan gelmışlerse meyve bahçelerı gerçekten buyuk bır tehlıke ıle karşı karşıyaydı, çünku bu nesıl kış boyunca hayatta kalabılıyordu Ama sınekler Havvaıı veya da Kostarıka'dan gelmışlerse Kalıfornıya'da geçıreceklerı bır kış mevsımı onları temızlemeye yeterdı Yetıştıricılerln kışkırttığı hukumet, bu tur ıncelıklerı dıkkate bıle almadı "Sonuçta olan şuydu" dıyor Ehrlıch, "Çok kapsamlı olmasına Doğal süreçte balık neslinin tükenmesl Yıne, ozon delığının buyumemesı ıçın yapılan mucadelede sanayıcıler klorofluorokarbonlar (CFCs) oranında ındırım yapmayı malı olarak karşılayamayacaklarını ıddıa edıyorlar ABD, belkı bu sorunun tek sorumlusu değıl, ama sonuçların hesabınıyapmışbır ulke ABD'nın bugun CFCs kullanım oranında yapacağı % 20'lık bır ındırım malıyetı, yalnızca 4 mılyar dolar Eğer sanayı sektöru bu ındırımı yapmazsa, gelecek 90 yılda ABD'de derı kanserı ve ozon delığının yol açtığı ötekı hastalıklardan 993 bın kışı ölecek Bu kadar ınsanın yaşamlarının değerl ıse 1 3 trılyon dolar olarak hesaplandı Dört milyara karşı 1.3 trllyon. Çevrebilimciler, aslında her olgunun fıyatının belırlenmesınden hoşlanmıyorlar, ancak ekonomıstlerı bıyolojık yaşamın değerlı olduğuna ınandırmak ıçın oyunu ekonomının kurallarıyla oynamak zorunda olduklarını da bılıyorlar Bııtısh Columbıa Unıversıtesı'nde matematıkçı olan Colln Clark, son 15yılını kaynakların tuketılmesınde bıyolojık ve ekonomık etmenlerın arasındakı karşılıklı etkıleşimı ınceleyerek geçırdı Clark'a göre "bıyotoji ıle ekonomi arasında bır mucadele var " Çevrebilimciler, kaynakların en son haddine kadar kullanılmasına karşı çıkıyorlar Kaynakların çok yoğun bır bıçımde tuketılmelerının bırçok nedenı var Bu nedenlerden en önemlısı ekonomıstlerın Indirgeme hçddi/oranı kavramı Buna göre elımde bulunan bır kuş gelecekte dala konacak olan ıkı kuştan daha değerlıdır Çunku burada gelır kullanıma hazırdır Okyanustan çok buyuk mıktarlarda çıkarılan kalamar, bugun şırketlerın ortaklarını memnun edecek duzeyde kâr etmelerıne neden olmaktadır Yarın kalamarların soyu tukenırse sermayelerını başka bir yatmmda kullanacaklar Çevrebılımsel açıdan dunyayı kuşatan çok sayıdakı tehlıkeyı Garett Hardln ortak bır trajedı olarak nıtelendırıyor Kullanıma açık bır kaynağı bıreyler açısından, kullanmayı reddedıp başkalarının onu tuke!;nesıne seyırcı kalmayı seçmesı oldukça zor gözukuyor Etrafınızdakıler çevreye hıç sakınmadan sulfurdıoksıt saçarlarken, sız neden bacanızdan çıkan zararlı maddeye engel olmaya kalkışacaksınız? Balığı sen tutmazsan, bır başkası bunu yapacaktı nasılsa Bıreyler, top|um ve kuruluşlar, bırakalım ortak bır eyleme gırışmeyı, gelecek hakkında duşunmeyı bıle zor buluyorlar Hele bugunku koşullarında bır kısıtlamaya gıdılecekse herhangı bır ışbırlığıne yanaşmak ıstemıyorlar Oysa geleceğın ınsanları, bugun alınan kısa dönemlı kararların acısını çekecek Çevrebılım kuramcıları bıyosferın nasıl çalıştığı hakkında sera etkısınden başlayıp tarım ılaçlarının yerel etkılerıne dek uzanan uzun dönemlı bır kavrayış geliştırmeye çalışıyorlar Çevrebilimciler, daha fazla ılgıyı hak ettıklerı kanısındalar Asilomar Toplantısı'nın sonuna doğru Paul Ehrlıch, "Eğer yalnızca bugünkü bilgilerlmlzl blle kullansalardı, dünya çok daha İyi bir durumda olacaktı" dıyerek sözlennı bıtırdı Ama onlar'ın bizler olduğunu eklemedı (New Sclentlat) 10