Katalog

YAŞAM H AFTAN I N G Ü N D E M İ Uzun yaşayanların K sırrı nedir? Sovyet araştırmalarına göre beslenme, doğal çevre uzun yaşamada tali noktalardır. Ana etken, insanın içinde yaşadığı sosyal atmosferdir. Çeviri: Nesrin Aksoy ünyanın en uzun yaşayan insanları, kadınlarda ortalama 79 ve erkeklerde 73 yaş olmak üzere, iskandinavyalılar ve Japonyalılar olarak bilinir. Son yıllarda gelişmiş ülkelerde, alkollü araba kullanmaya karşı açılan savaş sonucunda, sağlıklı kişilerin erken yaşta ölmesinin önlendiği ve böylece uzun yaşama olasılıklarının arttığı görülüyor Birçok ailede yaşın fazla olması kişiye saygınlık ve prestij veren bir olgudur. Bu nedenle kişiler, toplumdaki saygınlığının artması için yaşlarına birkaç yaş ekleme eğilimindedir. Hatta kadınların yaşlarına 1020 yaş ekledikleri bilinir (özellikle küçük yerleşim bölgelerinde). Guinnes Rekorlar Kitabı'nda, en uzun yaşayan kişinin 119 yaşındaki Japonyalı Izumi olduğu yazılıdır. Ancak Kafkasya'da yaşayan kişilerin çok uzun yaşadıkları da bir gerçek. SovyetAmerikan uzmanlar, Kafkasya'da yaş ortalamasının gerçekten yüksek olduğu bölgelerde çalışmalar yaptılar Araştırmalar sonucunda, Azerbaycanlıların uzun ümürlü olmalarının nedenlerini açıklamak için birçok hipotez ortaya atıldı. Bunlar arasında en etkileyicisi, o yörelerde saf süt ve sebze ile beslenen kişilerin uzun yaşadığını belirten "beslenme hipotezi"dir. Bıyolojik gelişmeye dayalı bir diger hipoteze göre de, uzun yaşamın nedeni geç olgunlaşmaktır. Doğal ekoloji hipotezi ve ekonomik çalışma hipotezi de diğer varsayımlardır. Tüm bu hipotezler bir parça doğrudur, ama bunlar arasuida en çok sosyopsikolojik hipotez üzerinde duruluyor. Bu hipotez, kişilerin, doğumlarından ileri yaşlarına kadar yaşadıkları, sosyal atmosferin, uzun yaşamanın sırrını açıkladığını D öne sürer. Özenle geliştirilmiş insanlararası ilişkiler, karşılıklı yardım geleneği ve bulundukları topluma sıkıca bağlanmak, Katkas insanlarının daha uzun yaşamalarını sağlıyor. Örneğin birinin akrabası veya arkadaşı ölürse, o kişinin kışısel üzüntüsü birçok ınsan tarafından paylaşılır. Herhangı bir kavga halınde ıse mutlaka yatıştıracak birı vardır. Sıcakkanlı ve heyecanlı olan Kafkasyalılar, yaşamlarında karşılaştıkları zor sorunların çözümü için soğukkanlı ve bilge "aksakal"a (en yaşlı kişi) gereksinim duyarlar. Ailelerde ve toplumlarda, daha kararlı ve dayanıklı olmak için böylesı yaşlı kişiler vardır. Uzun ömürlülük, o toplumdaki en yaşlı kişinin akrabaları arasında kalıtsallığını korur. Bu canlı örnek, toplumdaki yüksek gelişme düzeyinin biyolojik etkisini ikinci plana düşürmekte. Biyoloji programları, kuşaklararası değişmelere ve değişen koşullara başarılı olarak uyum sağlamaya yarar. Kişinin bilgısi ve deneyimleri bunu kolaylaştırır. Uzun yaşayan köylü Kafkasyalılar, çevresindekilerle iyi ilişkiler içinde bulunan kişilerdir. En yaşlı olanları, önemli meclis üyeleri ve sosyal hareketlenmenin öncüleridir. Ne yazık ki büyük şehirlerdeki yaşlı insanlar kendilerini sosyal bir izolasyon içinde bulurlar. Bu insanlar, işe yaramadıklarının ve yalnızlıklarının farkına varınca yaşamları kısalır. Bütün bu araştırmalardan çok önemli bir sonuç çıkarılabilir: Genetik yaş limitine ulaşmak için insan ilişkilerinin ve davranışlarınm olumlu olması gerekir. Genetıkçiler zamanla bu lımitı arttırmanın bir yolunu bulacaktır. D (Sputnik, Ağustos 1988) varadeniz'de sahillerimize vuran, Istanbul Boğazı önlerinde görülen sanayi artığı zehirli çöplerle dolu variller, öyle görülüyor ki istîsna bir olay olmayacak. Çünkü Avrupa sanayi ülkelerinde örneğin Almanya'da yürürlükte olan çevre yasaları, sanayi kuruiuşlarına pek göz açtırmıyor. Avrupalı ilaç, kimya vs. sanayileri, pahalı arıtma, yeniden işleme yerine, "piyasa ekonomisinin kurallarına" uyuyor, çok daha ucuz yoldan çöpünü elden çıkarma yolunu seçiyor. Zehirli çöpleri Karadeniz'e, Ege'ye, Akdeniz'e boca ederek para kazanacak yüzlerce sorumsuz insan ortalıkta dolaştığına göre zehirli çöp alıcısı sıkıntısı da çekmiyor. Denizlerimizin diplerinde kimbilir neler yatıyor! SPIEGEL Dergisi, zehirli varillerle neredeyse dünya turu yapan bir Alman kaptanın öyküsünü anlatıyor ve 2000 varilin Akdeniz turu sırasında "kaybolduğunu" vurguluyordu! Zehirli yolculuğun rotasında Akdeniz, Ege ve Pire Limanı da bulunuyordu. Türkiye ve "Zenginler Kulübü" dışında kalan diğer ülkeler, zehirli çöp saldırısıyla karşı karşıya bulunduğuna göre, Sayın llham Artüz'ün bu sayımızda yayımladığımız yazısında yaptığı önerinin altım burada da önemle çiziyor ve ilgililerin dikkatini çekmek istiyoruz. Olayın bir de "yerli" yönü var. Yabancı çöpler karşısında aslan kesiliyoruz. Ya her gün iç içe yaşadığımız yerli zehirli atıklar ve çöpler ne olacak?.. Sayın Ertuğrul Erdin'in onuncu sayfamızda okuyacağınız yazısı 'yerli çöpler' olayının dehşetini vurguluyor. • • • Bu hafta da sizlere, ilgiyle okuyacağınızı sandığımız konularla dolu bir dergi sunmaya çalıştık. Gelecek cumartesi görüşmek umuduyla sağlıklı bir hafta dileriz. QxiL. OKURDAN Birecik'te özel bir kuş türü daha: "Otus brucel" Dünyada nesli tükendiği sanılıp da, sonradan Birecik'te yaşadığı keşfedilen kelaynak (Ceronticus eremita) kuşu artık Birecik'le simgeleşen ve her yıl epeyce yerli ve yabancı biyoloğu bu kente çeken değerli bir kuştur. Ancak son günlerde özellikle yabancı biyologlanBirecik'e çeken bir başka kuş türünün daha Birecik'te yaşadtğını biraz da rastlantı sonucu öğrendık. Birecik'in "Söğütlök" civannda gece dürbünle bir şeyler araftıran yabancıya yaklaşıp sorufturduğumyzda, "Otus brucei" denilen özel bir baykuş türünün burada yaşadığını ve dünyada da ender olarak burada görüldüğünü öğrendik. Daha sonra karşılaştığımız öteki yabanalar da aynı şeyi söyleyince, bizi de bir cosku sardı, yoksa Birecik kelaynaktan sonra "Otus brucei" ile de mi dikkatleri bir kez daha üzerine çekecekti? Derginizin "Zooloji" sayfasında her hafta değisik bir hayvanı tanıttığınızı bildiğim için, bu konuvu size yazma gereksinimî duydum. Istedim ki bu B j ZE konuya Türk b'tlim adamlan, Türk biyofogları da sahip çıksın... Sizden isteğimiz, Otus brucei" konusunu ister "Zooloji" sayfanızı hazırlayan uzmanlara, isterseniz ilgili üniversıte birimlerine bildirip bu konuda gerekli ınce/eme/en yapmak üzere Birecik'e gelmelerini sağlamanız. Biz "Otus brucei"nin coşkusuyla kıvranıp dururken, bir baska haber bizi şoke etti: Bu kusun yaşadığı, kanımca Ak Söğüt (Salix alba) ağaçlarından oluşan "Söğütlük" yerel yönetimce parsellenıp arsa olarak satılacakmışl Bu konuda yaratılan kamuoyu tartısmalan hâlâ Birecik halkının gündemindedir. Bir yandan "Otus brucei", öbür yandan da Birecik halkının yeşil alan gereksinmesi olan "Söğütlük" hepimizin yardım ve desteğini bekliyor. Sadettin GÜRSÖZ Uzun yaşayan Kafkasyalılar, çevreleriyle iyi ilişkiler içinde bulunan klşllerdlr. En yaşlı kişi önemli meclis üyeleri ve sosyal hareketlenmenin öncüleridir. Büyük şehirlerdeki yaşlı insanlar için durum farklıdır. Bu insanlar, işe yaramadıkları ve yalnızlıklarının farkına vannca yaşamları kısalır. Cumhuriyet Blllm Taknlk • Sahibi Cumhuriyet Matbaacılık ve Gazetecilik Türk Anonim Şirketi adına Nadlr Nadl • Genel Yayın Müdürü: H M n C«mal • Muessese Mudurü: Emlna Uşaklıgll • Yazı işleri Müdürü: Okay Gönensin • Yayın Yönetmenı Orhan Buraalı • Grafik Yönetmen: Tül«« Haademlr.