Katalog

ÇE VRE TARTISMA Doç. Ertuğrul Erdin Ya, yerli sanayi çöpleri ne olacak? yu ele alalım, ulkemızde kullanımı çok yaygındır ve çevre bılıncınden yoksun bır şekılde de atılmaktadır Bu da Turkıye'de ıkı bın cıvarında önemlı buyuklukte çöpluk olduğuna göre, o kadar tehlıkelı, toksık, zararlı madde kaynağı var demektır. Gunumuzde F Almanya bu tur 42 000 yerın (geçmışın gunahları, babaların, ataların mırasları) ıslah edılmesı, guvence altına alınması ıçın mılyarları harcamaktadır Evımızde, ışyerımızde, sokakta, her turlu faalıyet yerınde bunu, yani çevreyı duşunerek yaşarsak, çöp ve katı artıkları daha oluştukları yerde kontrol altına almak mumkun olacaktır Evde ne yapabılırız? Yaş, kuru ve tehlıkelı çöpler dıye bır ayrım yapıp çöplerımızı kaynağında ayrı bırıktırebılırız Yaş çöp olarak sözunü etiğımiz çöpler kompostlaşabillr (organik gübre olabılır) Bahçelı evlerı olanlar bunları bahçelerınde kompostlaştırıp kendı bahçelerınde kullanabılırler, olmayanlar ıse kentın merkezı kompost tesısıne gönderılmesı ıçın ayrı bırıktırebılırler Bu aynı zamanda organik maddenın sağlıklı döngusunu sağlayacak Toprakları lyıleştırmede kullanılacak olan kompostlar uretım yolu ıle ekonomıye katkıda bulunacak, çöp toplama, taşımanın optımızasyonunu, çevre sağlığına katkıyı gerçekleştirecektır Cam, teneke, demır, sac, plastik, kâğıt, karton, kemık ve lastık gıbı maddelerın gerı kazanılabılır maddeler olarak "kuru çöp" adı ıle ayrı bırıktırılmesı ve toplanması, pil, aku, boya, ılaç gıbı tehlıkelı, toksık, patlayıcı, ve zararlı maddelerın "özel artıklar veya çöpler" adı altında ayrı toplanması ve ışlem görmesı gerekmektedır Batı ulkelerınde bu uygulama yaygınlaş T urkıye'nın son yıllarda dışa lyıce açılması, pıyasada her turlu malın bulunması, sanayının ıhraç urunlerını uretmesı, ısıtmada, enerjı uretımlnde kullanılan yakıt turunun değışmesı ıle oluşan artıkların bileşımlerı ve mıktarları değıştı ve değışmektedır Son yıllarda evsel çöplerdeki plastik mlktarı oldukça artmıştır Plastıkler doğada bıyolojrk olarak parçalanamayan, çok uzun ömurlu maddelerdır Görsel kırlılık ve bertaraf zoriuğu, dövız ısrafı ıse plastik kullanmanın dığer sonuçlarıdır Plastik gunluk yaşamımıza gırmıştır, bunu çıkarmak veya atmak çok zor Ancak plastik maddesınin uzun sure madde dolanımında kalmasını sağlamak blz uretıcmın ve tuketıcının elınde Nasıl mı? Ambalaj malzemesı kullanırken "kullan at" turunden değıl, yanı tek yollu kullanım değıl çok yollu kullanıma karar kılarak Kullanılan eşya ve malların ömrunu sağlıklı, estetık bır şekılde uzatmaya çalışarak Atmadan önce acaba başka nerede ve nasıl kullanabılırım, kımın ıhtıyaccvar dır, hıçbırı olmuyorsagerı kazanmak tekrar hammadde halıne dönuşturrnek mumkun değıl mı acaba'' gıbı sorular sorarak ve sureklı araştırarak Az atıklı veya atıksız uretım teknolojisıni uygulamak zorundayız Yoksa oluşan artıkların ayıklanması, gerı kazanılması, gerı kalanının da bertaraf edılmesı buyuk sorun olmaktadır Evsel çöpler de artık eskısı gıbı bakıre değıldır Içınde ınsanlar ve dığer canlılar tçın tehlıkelı olabılecek maddeler vardır Nıkel, kadmıyum, kurşun, cıva, krom vb gıbı ağır metaller kullandığımız gazete, mecmua, pil, aku, boya vb gibı maddeler de vardır Pili, aku tığı ıçın de evlerden kaynaklanan bınlerce ton özel çöp ve katı artıklar oluşmaktadır Bunların ışlem görmesı ve bertaraf edılmesı çok pahalıdır özel artığın oluştuğu yerden ıtıbaren sağlıklı bır şekılde yapılan tum ışlem ve bertaraf yöntemlerınin ton başına getırdığı malıyet yuku 1 800 DM'e kadar çıkabılmektedır Almanlar çöp konusunu halletmek ıçın, çöpleri Türkıye'ye ıhraç etmeye kalkıştılar Halbukı Alman çöplerınden daha tehlıkelı olan, hıçbır ışlem gormeden, zararsızlaştırılmadan atılan yerli sanayl çöplerimlzln sorunları açıkça ortada Du zenlı evsel çöp depolama yerlerımız olmadığı gıbı, daha da sıkı duzenlenmesı gereken özel artık, sanayi artığı depolama yerı ve ışlem tesıslerı (fızıkokımyasal ışlem unıtelerı, özel yakma tesıslerı vb ) yoktur Ancak evsel çöpler ıçın bırçok ılımizde veya kentımızde kompost tesıslerı yapılmaktadır Bu kompost tesıslerıne karışık toplanmış çöpler geldığınden elde edılen kompostların ıçındekı zararlı madde mıktarları da halıyle fazla olmaktadır 0 halde Turkıyemızde bır an önce çop ve katı artıklarımızı, kaynağında kesın tanımlayıp, sınıflandmp, madde grubuna ve tehlıkesıne göre ayırıp bırıktırme, toplama, taşıma, depolama, dığer zararsızlaştırma ışlemlerıni uygulamak zorundayız n Çöplerimiz artık "zenginleşti" rtık çöpumüzun blleşlmı bundan ellı yıl öncekı gıbı değıldır Sadece organik maddelerden sebzemeyve artık larından oluşsa bıle 2030 yıl boyunca tehlıkell olabılecek şekılde bıyogazlar depolama yerlerınde oluşmaktadır Halbukı gunumuz de tehlıke boyutu tyıce değışmlştır, yüzlerce yapay organik ve anorganık kımyasal maddeler kaçınılmaz olarak çöplenmizln içındedır A Aliağafdaki kirlilik önlenebilir Yılmaz tdil lıağa'da, sökume gelen gemılerın sıntıne suları denıze basılıyormuş Lımanlarda ve açık denızde de aynı dert var Yakıt tanklarına denız suyu alıp yıkıyör ve sonra denlze basıyor gemıler Kanımca bu kocaman bır ısraf ve hıç de gereğı yok' Bır basıt tesıs, bu sorunu hem çözer hem de lyı para kazanır Nasıl mı? Basıt Orneğın, Alıağa'yı alalım Bir kıyı hattına yanaşıyor, baştan kara edıyor gemıler Sokum ılerledıkçe, sıra sıntıne tanklarına gelınce, tank yıkanıp denıze basılıyor Pekı, şöyle bır şey yapılamaz mı? Uygun bır yerde uç ya da dört bolmelı, buyuk bır yağ kapanı havuzu yaptınız Bır de, kıyı boyunca 6 ya da 8'lık hıdrant çektınız Bellı aralarla bu hıdranta vanalar ve hortum bağlantıları monte ettınız ve doğallıkla, hıdrant yağ kapanının 1 havuzuna boşalıyor Yağ kapanı yanında bır depo tankı da ve tabıı gereklı transfer pompa donanımı hazıri Sıntınesı boşalacak tekne, tam karşısına gelen vananın hortum bağlantısına hortumunu taktı ve sıntıne suyunu hidraııta, ve doğallıkla yağ kapanına bastı Kapanda yağı yakalanan su, temız olarak denıze akar ve yakalanan yağ, pompa ıle depo tankına transfer edılır Bu yağı, sanırım, yanıbaşındakı Petkım ve rafınerı en tyı şekılde değerlendırebılır Sıntınelerdekı artık, "denız dızel yakıtı"dır' Belkı pek temız de10 A ğıl, ama gene de değerlı bır yakıt Ne demeye dökerler denıze, anlamam Dupedüz savurganlık Butun lımanlarda bu tesıs, ırılı ufaklı, mutlaka yapılmalı, sonra da, lımanda ya da kıyı sularında, hatta "ekonomık bölge sularında" sıntıne boşaltan gemılere korkunç para cezaları uygulamalı, ama sıntıneyı bu kapana boşaltandan ucret alınmamalı Bu ışı yapma amacı ıle lımana gelen gemılere, bu ış suresınce lıman harcı bıle ödetmemelı kı cesaret edıp gelsın Kârı kuçumsemeyınız Denızı böyle kırlettığıne göre her gemlden haylı buyuk mıktarda yakıt çıkar demektir Denızı kırleten bu yakıt, ekonomımıze hatırı sayılır bır enerjı gırdısı olarak katılırken, denız kırlılığının yarattığı butun olumsuzlukların yarattığı "çıktı"ları da önler ve bır baş ağrısı da dıner Havuz, lıman alanında yer az ıse ağır yuklerı taşıyan bır ust döşeme ıle yeraltında yapılabılır ıse de, bu pahalı olu, En lyısı, lıman ıçınde, ayak altı olmayan boş bır yerde ya da pontunlu yuzer havuz olarak denız ıçınde yapılabılır Meraklılara bunun ekonomık yöntemlerı olduğunu anımsatırım Pontunlu yuzer havuz, tahrıklt bır gemı gıbı, açık denıze çıkıp orada da gemılerın sıntıne yağını alabılır lyı para kazanan bır ış olabılır, eğer tesısı ucuz ve az bakımla ışler yapabılırsenız U Çöp ve katı artıklar kompostlaştırılsa (organik gubreye donuşturulse), enerjısınden yararlanmak ıçın sağlıklı bır şekılde yakılsa bıle gerıye mutlaka bertarafı zorunlu olan bir kalıntı kalmaktadır Bu da depolamanın zcrunluluğunu açıkça göstermektedir Ancak bu depolama ışlemı hangı aşamada olursa olsun, gelışı guzel olamaz mutlaka tam kontrollü ve duzenlı olması gerekır Çöp ve katı artıkların ıçındekı maddelerce yuzeysel ve yeraltı sularının tehdıt edılmesını kesınkes önlemelıyız Bunun ıçın de son yıllarda deponı teknıklerı gelıştırılmıştır Eskıden sadece kalın kıl tabakaları ıle sağlanan sızdırmazlık, artık yenı' plastıkle sızdırmazlık yöntemlerıyle" daha guvencelı olarak gerçekleştırılmektedır Plastik örtu yollukları çok çeşıtlıdır ve yerel koşullara göre uygun olan seçılmelıdır Plastik ortu yolluğu ıle sızdırmazlık ışlemı yapı lırken hava koşullarının kurak olmasına özen göstermek gerekır Plastik malzemesı olarak polıetılen kullanılmaktadır Polıetılen, termoplast plastik grubundan oluşu nedenı ıle belırlı sıcaklık sahasında şe kıllenebılır yapıya geçer Kimyasal maddelere karşı dayanıklıgı oldukça yukseltır, yuksek sıcaklıklarda, basınç altında şeklını koruyabılır Darbelere karşı dayanıklı ve yırtılmaya karşı mukavımdır Bu plastik örtuler aynı zamada drenaj tabakasından geçen sızıntı su ıçın ıletım görevını görur ve sızan su lar aynı zamanda bunun yuzeyınden kayarak toplama kanallarına akarlar Zemın sızdırınazlığı kadar yamaç sızdırmazlığı da önemlıdır Görevı ıse yabancı suların deponı kutlesine gırmesinı engellemektir umhurıyet Bılim Teknık'ın 76 sayısında Bay Ahmet Remzı TUS tar tışmalarından yola çıkarak öğretmen lık ve eğıtım fakülteleri gıbı konularda goruşlerını dıle getınyor Şu anda devlet okulların da ikı yıllık hızlandırılmış eğıtımden geçen öğretmenlerın görevli olduklarını bu kışılerın kadroları tıkaması sonucunda onlardan çok daha lyı yetışmış bulunan eğıtım fakultesı çıkışlı öğretmen adaylarının işe alınmadıklarını ya da sınavla ve az sayıda alındıklarını, bunların da özel dershanelere yönelerek dershanelerın kalıtelerını yukselttıklerını belırtıyor 1 Bay Ahmet Remzl, öğretmenliğe alınacaklar ıçin uygulanan yeterlıhk sınavının özune ve yontemıne karşı çıkmıyor Oysa soz konusu sınavlar özunde YÖK unıversltelerınde verılen onca yalınkat sığ ve gerıcı eğıtıme karşt yıne de çağdaş kalabilmış ve ' Türklslam Sentezı" öğretısını ozumleyememış gençlerı elemek amacıyla yapılmaktadır Bu sınavları yapan bakanlık kadrolarının siyasal ınançları bır sır değıldır ve sorulan sorular ortadadır Durum böyle ıken bu sınavları bılımsel öl çutler kullanılan TUS'larla karşılaştırmak, bu sınavları kazananlarla meslekı formasyon edınmek arasında bağ kurup sonuçlar çıkarmak gulunçtur ikı yıllık hızlandırılmış eğıtım, o yolla yetişen öğretmenlerimızin kusuru değıldır Puanları yettığı halde kayıtları yapılmayan ya da kaydedıldıkten sonra ulkucu olmadıkları için okuyamayan gençlerın Danıştay kararı ıle eğıtım enstıtulerıne (şımdıkı eğıtım fakul teleri) alınmaları uzerıne, yıtırdıklerı zamanı kazandırmak amacıyla bulunmuş bır yoldur Hızlandırılmış eğıtımie yetışen öğretmenlerln yeterlı formasyonu almadıkları doğrudur Birçoğunun bugün bıle kendı dallarının en temel bilgılerınden yoksun oldukları da ger çektır Ancak bu, onları aşağılamayı gerektırmez 2 Yazar, eğitim fakultelerlnin şımdıki öğrencılerlnl yetersız buluyor Dört yıl öncekı öğrencıler daha tyıydı dıyor Burada, şımdıkı öğrencılerın ' o hızlandırılmış eğıtımden geçmış öğretmenlerce" yetıştırılmelerının neden olduğunu söylüyor Hızlandırılmış eğıtımden geçen öğretmenler gunumuzde öğretmenlerin çok kuçuk bir bölumunu oluştururlar Çunku bu yöntem sadece 19781979 yıllarında ve yıne sadece eğıtım enstıtulerınde uygulanmıştır Şu andakı eğitim duzeyinden öğretmen bazında bu ınsanların sorumluluğu çok azdır Eğıtım fakultelerıne daha başarıstz öğrencılerın gelmeye başlamasının nedenı başkadır Eğer öğretmen aylıkları mühendıs, hekım, subay aylıkları duzeyine çıkanlırsa Turkıye'nın en parlak oğrencilerı bu fakülteleri seçeceklerdlr 3 Bay Ahmet Remzı, özel dershanelerle devlet okullarını karşılaştırmakta ve özel dershanelerı daha kalıtelı bulmaktadır Çunkü yazara göre, "bugun hızlandırılmış eğıtımie yurutulen devlet okullarında zayıf bır eğıtım yapılmaktadır" Özel dershaneler. özel sektör kuruluşları oldukları ıçın deneylı elemanlar kullanırlar Bu nedenle daha çok okullarda çalışmış öğretmenlerden emeklı olmuş ayrılmış atılmış olanları seçerler Bugun özel dershaneler de eğıtım enstıtusu, yuksek öğretmen oku lu, fen ve edebıyat fakultelen çıkışlı on bınlerce öğretmen çalışırken (hatta bazı bolum lerındo köy enstıtusu öğretmen lısesı çıkışlılar da görev almaktadır) öğretmen yeterlı lik sınavlannı kazanamadığı ıçın devlet okullarında görev venlemeyenler yasal olarak dershanelerde de görev alamazlar Turk eğıtım tarıhı, YÖK'un eğıtım fakülteleri kadar kötu öğretım kurumları ve bu ku rumlardakılerın çoğu kadar sığ, kultursuz, gerıcı öğretım elemanından soz etmedığıne göre bu kurumlarla onceden öğretmen yelıştırmış kurumları karşılaştırmak gulunçtur U CAFER ÖZKAN C YÖK'ün eğitim fakülteleri