Katalog

G Ö K B İ L İ M H AFT A N I N GÜNDEMİ Masabaşı hesaplarla keşfedilen tek gezegen Neptün, Voyager 2'yi bekliyor Gelecek yıl, Voyager2 uzay aracının göndereceği bilgilerle Neptün'ün sırları çözülecek. ODTÜ Amatör Astronomi Topluluğu N eptun'un keşfedılmesı astronomı tarıhının en ılgı çekıcı olaylarından bırıdır Çunku bu gezegenın varlığı doğrudan doğruya matematıksel hesaplarla anlaşılmıştır 1841'de bulunan Uranus'un hareketlerı htçbır zaman hesapların gosterdığı yerde gorunmuyordu Ikı varsayım ılerı surulebılırdı Ya bır gezegenın hareketını kesın bır doğrulukla onceden belır leyebılmenın olanaklı olduğunu gosteren Nevvton mekaniği yanlıştı ya da bıhnmeyen ve gorulmeyen bır cısım Uranus'un onceden belırlenmış yolunda sapmalara neden oluyordu Gökbı lımcıler bu ıkı varsayımdan ıkıncısını seçmeyı tercıh ettıler Bıhnmeyen geze genın araştırılmasını Leverrier ustlendı. Kısa sayılabılecek bır çalışma sonunda Leverrier gezegenın bır teleskop ıle Kova takım yıldızı ıçınde ve 326°lık gok boylamı yakınında gorulebıleceğı kanısına vardı kı guneş gıbı bır sure sonra atmosfere sahıp olma ozellığını kaybettıler Yuzey sıcaklığı 205°C olan Neptun'un atmosferı helyum ve hıdrojenden oluşuyor Uzak olduğundan 8 kadırden bır yıldız kadar bıle parlak olmayan Neptun çıplak gozle görulemez Gezegenın kutupları basık, ekvatoru şışkındır Bu şışkınlık gezegenın donuşu nedenıyle oluşmuştur, ıkı etkene dayanır Donme hızı ve gezegen ıçındekı yoğunluğun dağıhşı Gokbılımcıler, yoğunluk benzer olduğundan Neptun'un ıç yapısının Jupıter ve Saturn'e benzedığıne ınanmaktadırlar Bu etkenlerın hesaplanması ve tayf olçumlerı ıncelemelerı Neptun'un kendı çevresınde donme suresının 15 8 saat olduğunu gostermıştır iri, istemdışı vücut işlevlerini ve beyin akımlarını denetlemeyi ve yönlendirmeyi inceliyor (biofeedback); dığeri ise insanın bireysel ve toplumsal sorunlannı biyolojik ve genetik butunlüğü içinde kavramaya ve bu sorunlara çıkış yolları bulmaya çalışıyor (psikiyatri ve psikoterapi). Farklı düzlemlerde görünse bile her iki bilim dalının ortak bir noktası var: însan. Daha doğrusu, insan beyni ve insanın iç dünyası... Govdesine kılıçlar saplayacak, ama kan akıtmayacak ve acısını duymayacak ölçüde beynini ve bedenini denetleyebilen insanla, kendi varlığıyla düştüğü derin uyuşmazlıklarla yaşamayı beceren insan aslında aynı zorlukların üstesinden geliyor demektir. Psikiyatristler, insanın iç dunyasına sozcuklerle, fizyologlar ıse elektrodlar ve bılgisayarlarla erişme çabası ıçındeler. İnsanın psişik varlığı ancak biyolojik ve toplumsal butunluğu içinde ele alındığı olçude anlaşılabiliyor ve açıklanabıliyor... Bu sayımızın ağırlıklı konularını oluşturan Biofeedback ve psikoterapi, söz konusu bütünluğun iki ayrı yönuniı vurgulamaktadır. Gene orta sayfamızda okuyacağınız psikiyatri ve spor konusunun da uzun suredir psikoterapik bir uygulama olduğunu hatırlatalım. • •• Sağlıklı bir hafta dileklerimizle, hoşçakalm... B iki uydulu gezegen Neptun'un Triton ve Nereid ısımlı ıkı uydusu vardır Trıton'un parlaklığı 13 6 kadırden bır yıldızınkı kadar, çapı ıse 4000 km'dır Triton, ters yönlu bır hareketle çemberımsı bır yorunge ızleyerek Neptun çevresınde altı gunde bır kez doner Ters yonlu hareket, Neptun'un kendı eksenı çevresınde donduğu yonun tersıne doğru demektır 19 5 kadırden bır yıldız kadar parlak olan Nereid ıse elıpse benzeyen bır yorunge ıçınde, Neptun'un donme yonunde, Trıton'un hareket yonunun tersıne doğru döner Bu durum gokbılımcılerın Nereıd'ın gezegenle bırlıkte oluşmayıp sonradan yorungeye gıren bır uydu olduğuna ınanmalarına yol açmıştır Nereid, Neptun çevresınde 359 gunde doner Bu uydu gezegenın 1 3 mılyon km yakınına da gelebılır ve ondan 9 8 mılyon km kadar da uzaklaşabılır Gunumuzde Neptun gezegenı hâlâ gızemını korumaya devam edıyor Bılınmeyen yonlerı ancak 1989'da Voyager2 uzay aracı gezegene ulaştıığında aydınlanacaktır I I O K U R D A N BIZE Masabaşı çalışmalar Galle, 23 Eylul 1846 gecesı gokyuzunun Leverrier tarafından belırlenen bolgesını teleskopla araştırmaya başladı Harıtadakı yıldızlarla gokyuzundekı gorulenler karşılaştırıldığında, harıtada gosterılmemış yedıncı kadırden bır yıldız bulunduğunu gordu Ertesı gece Galle, gokyuzundekı aynı bolgeyı yenıden ınceledı Yenı yıldızı n, bıhnmeyen gezegen ıçın hesaplanana eşıt bır uzaklıkta olduğunu anladı Boylece gız çozulmuş ve yenı bır gezegen bulunmuştu Dunyanın her yanındakı bılım adamları, Neptun gezegenının bulunuşunu çoşkuyla karşıladılar Daha once htçbır gezegen kâğıt kalemle çalışan bır "masabaşı" bılgını tarafından bulunmamıştı Neptun, guneşe ortalama 4500 mılyon km'lık, yanı yeryuzununkunun 30 katı kadar bır uzaklıktadır Guneş çevresınde dönuş suresı 168 8 yıldır Yörungesı boylesıne genış olduğundan, Neptun'den gorunuşuyle guneş, ancak yeryuzunden gorunuşuyle Venus buyukluğunde olabılır, yanı çok parlak bır nokta halınde fark edılebılır Neptun'un guneşten aldığı ışık, yeryuzunun aldığının ancak 1/900'udur (yeryuzunun dolunaydan aldığı ışığın 500 katı kadar) Neptun'de gun ışığı yeryuzundekı tan vaktı gıbı olur Neptun de ılk zamanlar Jupıter, Saturn, Uranus gıbı kalın bır atmosfere sahıptı Ancak gerek buyukluklerı ve gerek guneş ruzgârlarının etkısıyle tıp Charles Darvvin ve Evrim Üzerine Dergınızın 50 sayısında "Darwın'e ınanmak" başlıkfı bır yazı okudum. Yazının sahıbı uzun uzun bıze matemafığın ne ışe yarayacağını anlatıyor ve yazısının sonunda da ıkı satıra "Darv/ın'e ınanacak olsam Müslumanlıkian çıkarım" dıyor Sevgılı arkadaşım kımse ıen/ zor/a Muslumanlıkfa Mup, Darv/ın'e ınanmanı soylemıyor Zıra Darv/ın'ın "Evrım" hakkındakı goruşlerıni bırçok kışı yanlış anlamış (Buna siz de dahılsınız) Sınıfımızaa, dın dersınde insanın maymvndan gelmedığı insanın maymundan geldığını soyleyenlerın kesınlıkle komunıst oldukları soylenıyor. Ben derste bu farfısmaya gırmıyorum, çunku onların bellı bır tarfışma sevıyesınde olmadığını dusunuyorum Ama madem sen "Lumhunyet" okuyorsun bu yazıyı yazmayı uygun buldum Darvv/n'e once saygı duymalıyız N/'ye? Çünku o bır bılım adamıdır Ve ınsanhk ıçın bır şeyler yapmıstır. 5 yılını denızde geçırmısfır bu feonsını hazırlayabtlmek ıçın Gelelım "evrım teonsıne" Darv/ın hiçbır zaman çıkıp soylememıştır kıınsan maymundan türedıdıye Fakat canlıtarı bır aıle ağacına benzetıp bu ağacın aynı dalından olduğunu soyler Işte bızım yıllarca suıstımal etfığımız konubudur Ve sana bu canlılann aıle ağacının dalında rakum ve aslan olduğunu da soyleyeyım maymundan baska. Oyfun SERDAR BakırköyİST Cumhurly«t Blllm Taknlk • Sahıbı Cumhu rıyet Matbaacılık ve Gazetecılık Turk Anonım Şırketı adına Nadir Nadi • Genel Yayın Mu duru Hasan Cemal • Muessese Muduru Emlna Uşaklıgll • Yazı işlerı Muduru Okay Gönensln • Yayın Yönetmenı Orhan Bursalı. Grafık Yönetmen Tules Hasdemir NEPTÜN'ÜN KİMLİĞİ : Çapı (Dunya = 1) 39 Uzaklığı (Guneşten) 30 06 AB Neptun yılı (Dunya= 1 yıl) 164 79 yıl Uranus gunu (Dunya= 1 gun) 15 saat 40 dk Dönme hızı 5 4 km/sn Kaçış hızı 24 km/sn Yorunge eğımı (Dunya= 0°) 1 8° Ekvator eğımı (Kendı yörungesı = 0°) 29° Kutlesı (Dunya 1) 30 1 Yoğunluğu 2 3 gr/cm3 Isığı yansıtma oranı % 62 Uydu sayısı 2 1 Ab= 150 mılyon km Cîlt kapağı2 hazırlandı Dergımızın 2752 sayılarını kapsayan 2 cıldının cılt kapakları hazırlandı Cılt kapakları 2500 TL. karşılığında Cumhuriyet Gazetesi bürolanndan, Cumhuriyet Kitap Kulübü temsılcılıklerınden edınılebılır. Büro ve Kıtap Kulübü'nün bulunmadığı kent ve yorelerde yaşayan okurlarımız, "Bilım Teknik Cılt Kapağı" koduyla, 2500 TL'yl 148 784 Cumhuriyet Gazetecılik ve Matbaacılık, posta çekı numarasına gönderdiklerı takdirde, cilt kapakları adreslerıne postalanacaktır.