Katalog

BOTANİK T I P Alzheimer üzerinde Yeni limon bitkileri çalışmalar B Hastalıklara dayanıklı Prof. Dr. Ahmet Çınar Çukurova Unlversltesi Zlraat Fakültesl Bltkl Koruma Bölümü ıtkı patolojısı (Phytopathology) Turk kamuoyu tarafından çok lyı tanınmayan bır bılım dalıdır Daha çok zıraı mucadele olarak bılınen alanın belırlı bır kısmını oluşturan bıtkı hastalıkların teşhısı ve tedavısı ıle uğraşır Bıtkı hastalıklarını oluşturan patoıenler vırus, mıkroplazma, reketsıya, bakterı, fungus ve çıçeklı parazıtlere dahıldır Bu halıyle bıtkılerde has talık yapan etmenlerın ınsan ve hayvanlarda hastalık oluşturanlardan bır farkı yoktur Hastalık etmenlerınden bazılarının (bakterılerle funguslardan pertofıt olanlar) patogenezde en önemlı sılahları htdrolıtık enzımler yanında toksın lerıdır Bu mıkroorganızmalar bıtkı dokusunu ışgal etmeden once toksınlerı ile zayıflatmakta ve sonra ıstıla etmektedırler Alzheimer hastalığının nedeni fazla amyloid protein mi, çok fazla A68 mi? Şimdi Alzheimer hastalığının anahtar faktörü olarak A68 proteini araştırılmakta. Bu araştırmaların sonunda önemli adımlar atılacak. Çevırı: Gulşat Aygen seyrek oluyor kı, hastalıkla ılışkısı olması olanaksızdır " Şımdı ıse Alzheimer hastalığının anahtar faktöru olarak A68 proteini araştırılmakta Yeshıva Unıversıtesı Tıp Fakultesı Aloert Eınsteırı Okulu'ndan Peter Davıes'e gore, A68 ıkı yaşına kadar butun bebeklerde bulunuyor Buradakı görevlerı ıse, ıhtıyaç fazlası noronların beyınden atılmasını sağlayan bır ışlemı, programlanmış hucre öldurme ışlemını yönlendırmek Bebek ıkı yaşına gelınce bu ışlem sona erıyor ve A68 be yınden kayboluyor Sadece Alzheımerlı hastaların beynınde yenıden belırerek hastalığın surecını belırtıyor A68'ın hastalığa neden olması ıçın ıkı yol bulunduğu sanılmakta Ya norofıbrıler buyumeyı başlatır ya da programlanmış hucre ölumlerını bebeklerdekı kadar yoğun bır şekılde surdurur In vıtro koşullannda elde edılıp toprağa aktarılmış bır lımon bıtkısı Işte bu gıbı hastalıklara bır ornek olarak lımonlarda uçkurutan veya mai secco olarak bılınen ve bır fungal patojenın (phoma tracheıphıa petrı) neden olduğu hastalık verılebılır Bu patojenın ulkemız ve dığer lımon yetıştıren Akdenız ulkelerındekı zararı çok buyuktur Uzun yıllardan berı klasık ıslah yöntemlerı ıle patojene karşı dayanıklık çalışmalarında ıstenen sonuca maalesef ulaşılmış değıldır Bugun doku ve hücre kültüru yöntemlerınden somaklonal varyasyon teknığı, bu gıbı sorunların çozumune olanak sağlayacak potansıyele sahıptır Ancak çozulmesı gereken sorunlar, teknığın kullanılacağı kultur bıtkılerınde, embrıyogenesıs, organogenesıs, regenere edılen bıtkılerde genetık stabıTıte gıbı kararlılıkların aşılmış olmasıdır Nıtekım lımonlarda bu sorunlardan önemlı bır kısmının çozume ulaştığına ınanılmaktadır Israıl bıtkı patologları bır yıl önce bu yöntem ıle uçkurutan hastalığına dayanıklı yenı hatlar elde ettıklerını bılım dunyasma duyurmalarına rağmen, araştırma sonuçlarını yayımlamamışlardır Çukurova Unıversıtesı Zıraat Fakultesı, Bıtkı Koruma Bolumu'nde de 12 Değişık oksın kombınasyon ve konsantrasyonları ıle ın vıtro koşullannda elde edılmış köksuz bıtkıcıklerın köklendınlmelen somaklonal varyasyon teknığı kullanılarak sonuca gıdılmeye çalışılmaktadır 1988 yılı ıçınde doku ve hucre kulturlerınden elde edılen ılk lımon bıtkılen uretılmeye başlanarak, bunlarda gereklı sıtolojık gozlemler yapıldıktan sonra tarla koşullannda performans denemele rı ve patojenıte testlerı yapılacaktır Yontem, araştırmalarda ıkı önemlı olanağı sunmaktadır (1) Bıtkı somatık hucreler ıçınde mevcut doğal mutasyonlardan (10 e oranında) yararlanmayı (2) Bazı stres faktorlerının uygulanması ıle doğal mutasyon sayısını 100 veya 1000 mıslı arttırmayı Böylece stres faktorunun (toksın ıçeren fungus kultur fıltratı) bulunduğu ve lımon kallus gelışımı ve organogenesıs ıçın uygun kultur ortamlarında gerek doğal mutasyon yoluyla ve gerekse stres faktöru ıle teşvık edılmış mutagenlerı selekte etme olanağı bulunmaktadır Bu şekılde elde edılen yenı lımon hatları toprağa geçırılerek serada buyumeye alınmıştır Görulduğu gıbı yöntem bugunku modern tarım teknıklerının jygulanmasında buyuk potansıyele sahıptır Örneğın yoğun sulama sonucu oluşan çoraklaşma (tuzluluk), belırlı alanları tarıma ka patmaktadır Bunların ıslahı esnasında bu alanların tarımda tutulabılmesı ıçın bu yöntemlenn uygulanması ıle tuza dayanıklı kultur bıtkılen hatları elde etmek ve bunlarla tuzlu alanlarda tarıma devam etmek mumkundur Bu örneklerı soğuk gıbı ıklım faktörlerı, herbısıd gıbı yenı orgokımyasalların selektıf olarak kullanılması, hastalıklara dayanıklılık gı bı çevre sorunu yaratmayan ve en ekonomık mucadele yöntemlerının gelıştırılmesı gıbı yenı alanlarda genışletmek mumkundur Ancak ulkemız ıçın unutulmaması ge reken en önemlı husus, artık tum bıyolojık uretım sektorlerınde, verımı etkıleyen faktorlerın maddeler ve hucre duzeyınde ele alınarak ıslah edıldığıdır Bu nedenle elektronığın ulkemızde sahıp olduğu çekıcılığın bır benzerını uygulamalı ve temel bıyolojı alanlarına da yaratılması zamanı çoktan gelmıştır Ayrıca bunların devlet ve hukumetlerın bılım polıtıkaları ıçınde görulmesı gereklıdir Bu bahsedılen konulara, şımdıye kadar ulkemızde yalnızca TUBITAK tarafından hazırlanan ' Turk Bılım Polıtıkası, 19832003" ısımlı eserde yer verılmıştır U lzheimer hastalığı acımasızca seyreder Kurbanı sureklı hızlanan ve ınsanı acızleştıren bır yaşlanma surecının sonunda ölur Bugun ıkı mılyondan fazla Amerıkalı'nın Alzheimer hastası olduğu, her yıl yuz bın kışının de aynı nedenle olduğu bıldırılmekte Hastalığı araştıran bılımadamları A68 ve amyloid beta proteının ılgısı olduğunu sanıyorlar Son zamanlarda hastalığın nedeni konusunda bırıncıl kuşku A68 proteınınde odaklaşmakta A Her ıkı grup protein de sadece ıkı grup erışkınde bulunmakta Alzheimer hastaları ve 35 yaşın ustundekı Down sendromlular Bu ınsanların beynınde amyloid beta proteınler plakalar oluştururlar A68 proteini ıse norofıbrıllerın karışık olduğu yerlerde bulunur Hem plaklar hem de bu karışık fıbrıller beyın dokusunu ımha ederek olum surecıne katılırlar Bu sureç boyunca hastada yoğun bunama görulur Hayati sır Anahtar faktör Öncelerı bu hastalığın anahtar faktorunun amyloid beta proteini olduğu duşunulmuştur George Glenner ve Calıfornıa Unıversıtesı San Dıego Tıp Merkezı'nden arkadaşları 1984 yılında Alzheımerlı hastaların beyınlerınde bulunan amyloid plakların, daha yaşlı Down sendromlu hastalarda bulunanlarla aynı olduğunu keşfettıler Bundan kısa bır sure sonra çeşıtlı araştırmacılar amyloid beta proteınının, Dovvn sendromuyla ılgılı olan 21 kromozomun ustunde bulunduğunu bıldırdıler Bu haber bılım dunyasında buyuk bır heyecan yarattı Çunku Dovvn sendromuyla ılgılı pek çok patolojının bazı proteınlerın normalden fazla uretılmesınden kaynaklandığı sanılıyordu (Butun Dovvn sendromlularda ıkı yerıne uç adet 21 kromozom bulunur) Buna bağlı olarak Alzheımerın nedenının fazla amyloid uretımınden dolayı kendı çıftını ureten amyloid genı olduğuna ınanılıyordu Parıs'tekı Necker Hospıtal'dan Delabar, Alzheımerlı bır hastadan alınan dokuda boyle bır çıft amyloid gen bulduğunu bıldırmıştı Ancak Scıence dergısındekı raporlar bu bulguyla çelışıyor Uç ayrı çalışma sırasında 100'den fazla Alzheımerlı hastadan post mortem (olum sonrası) alınan kan ve oeyın örneklerı test edılerek amylcıd genlerın duplıkasyonunun 21 kromozomla ılışkısı araştırılmış Butun vakalarda Alzheimer grubundakı amyloid genı kodlayan DNA mıktarı, kontrol grubununkıyle aynı çıkarken, Dovvn sendromlu grubununkının uçte bın kadar olduğu saptanmış Massac husetts General Hospıtal'da H Peter bu konuda şoyle dıyor O gen gerçekten duplıke edıyorsa bıle bu o kadar Bunun yanı sıra bıyologlar A68'ı yıllar sonra harekete geçıren faktorun ne olduğunu bulmaya çalışıyorlar Davıes bu faktorun çevresel olabıleceğı duşuncesınde Şu anda en önemlı konu A68 protein genının kromozom ustundekı yerının saptanmasıdır A68 21 kromozoma yerleştırılırse, Alzheımerın genetık bır bozukluktan kaynaKİanabıleceğı ortaya çıkacak Ama bunlar kanıtlanana kadar hastalık bır sır olarak kalmaya mahkum Denver'dakı Kanser Araştırmaları Enstıtusu Başkanı Davıd Patterson Alz heımerın kanser gıbı bırden çok nedeni olabıleceğı duşuncesınde Davıes ıse buna katılmıyor A68 genının yerının onumuzdekı ıkı uç ay ıçınde saptanması beklenıyor Bu gerçekleşınce, hastalığı anlama yolunda çok önemlı bır adım atılmıs olacak (Sclentlfic Amerikan) Optik DİSK T andy şırketı okunabılen ve sılınıp tekrar yazılabılen optık dısk urettı TANDY THORCD teknolojısı ıle CD (compact dısc) uyumlu optık dısk uzerıne dıgıtal bılgı kaydetmek ve sılmek mumkun olmaktadır Boylece Laser teknolojısı ıle muzık dınlemek ve kaydet mek, vıdeo göruntusunu seyretmek ve kaydetmek 5'lık bır dıske 1/2 gıgabayt bılgı yukleyerek bılgısayardan yararlanmak mumkun olabılecektır öte yandan aynı şırket, Tandy 500 MC'yı gelıştırdı IBM Firması'nın Mıcro Channel teknoloıısıne uyumlu olan ve yenı analog ekranları kullanabılen bu model, 80386 mıcro ışlemcıye sahıp bır yapıda sunulmakta ve 20 MHZ hızında çalışabılmek tedır