Katalog

B E S L E N M E T I P Bağırsak gazları sorunu üzerine Gulşen Akman Gökhan Demır yuzyıl ınsanının gundelık sağlık problemlerı arasında kuşkusuz en önemlılerınden bır tanesını de sındırım sıstemının fonksıyonel (ışlevsel) kusurları ıle ılgılı yakınmalar oluşturmaktadır Hazımsızlık, yemek sonrası şışkınlık şeklınde dıle getırılen bu rahatsızlıkların oluşumunda oldukça onemlı bır pay sındırım sıstemı gazlarına aıttır Tarıhsel gelışım surecınde bağırsak gazlarını ve bunların klınık gorunumlerını ılk ınceleyen Hıppokrat olmuştur Daha sonra da MS 40 yılda topluma açık mekânlarda gaz çıkarmanın yasaklandığı Roma yasalarından, 1968 yılında New York Akademık Bılımlerı Kuruluşu tarafından duzenlenen 'Bağırsak gazları sempozyumu 'na dek, konu çağlar boyu farklı açılardan ılgı gormeye devam etmıştır Sındirım sisteml gazları fizyolojisi: Sındırım sıstemınde bulunan gazlar başlıca beş ayrı gazın karışımı şeklındedır Bunlardan uc tanesı (hıdroıen, metan, karbondıoksıt) farklı sevıyelerde bağırsaklarda uretılır Dığer ıkısı (oksıjen, azot) ıse yutulan havadan (aerofa|i) dolayı bağırsaklarda bulunur Bağırsak gazlarının kendıne özgu koku sunu veren gazlar ıse tum bunların % 1 'den azını oluşturur ve eser gazlar olarak adlandırılır Sağlıklı ınsanda sındırım sıstemınde gaz sadece mıde kubbesı (fundus) ve kalınbağırsaklarda bulunur Bu gazın oluşumunda uç onemlı faktor rol oynar 1 Hava yutma. En onemlı faktordur Ozellıkle sıcak ıçecekler ıçılırken, veya kotu yeme alışkanlığı olanlarda (acele yeme vs) gorulur 2 Karbondıoksıt oluşumu: Pankreas sıvısının veya ağızdan alınan bıkarbonatın mıde asıdı ıle reaksıyonu sonucu oluşur 3 Bağırsaklarda bakterıel yıkım (fermantasyon ve putrefaksıyon) Yapılan araştırmalar bır şışe "Coca Cola"nın sıvı hacminin yanı sıra, 490 ml gaz oluşumuna yol açtığı saptanmıştır Bır zaman kesıtınde bağırsaklarda bulunan toplam gaz hacmı 20300 ml gıbı genış sınırlar ıçerısınde değışebılmektedır Bağırsak gazları sındırım sıstemının perıstaltık (ılerletıcı) hareketlerıne uyarak sındırım sıstemını ıkı ucundan eruktasyon (geğırme) ve fla tus (gaz çıkarma) şeklınde terk ederler Sağlıklı bır kışının gunde 13 + 6 kez flatus, 35 kez eruktasyon şeklınde gaz çıkardığı saptanmıştır Bugun Flatolojı (bağırsak gazları bılımı) olarak tanımlanan bu konu gundelık yakınmalar otesınde tıbbı bırtakım sorunlarm oluşumu ve analızınde de Su içerken hava yutmayın, hızlı yemeyin ve sakin ortamda yemek yiyin. Araştırmalarda, 1 şişe Coca Cola'mn, sıvı hacminin yanı sıra 490 ml. gaz oluşumuna da yol açtığı saptanmıştır. Doktorlara AIDS bulaşma riski ne kadar? Kulakburunboğaz uzmanları, diş hekimleri ve sağlık personeli hangi önlemleri almalı? hastaları ve vırusu taşıyan kışılerle mesleğı gereğı yakın ılışkıde bulunan kulakburunboğaz uzmanları, dış hekimleri ve dığer sağlık personeli ıçın hastalığın bulaşma rıskı, uzerınde durulması gereken bır sorundur Sağlıkla uğraşanların hastalığa yakalanması kendı sağlıkları ıçın olduğu kadar hastalara ve ozellıkle bağışıklık sıstemı baskılanmış hastalara bulaşmaması ıçın de çok onemlıdır AIDS vırusu kan, menı, tukruk, gozyaşı, beyın omurılık sıvısı, sut, ıdrar, vajınal salgı ve orta kulak sıvısında saptanmıştır Çalışmalar, bulaşmanın sadece kan ve menı ıle olduğunu gostermektedır AIDS hastaları ıle aynı evde yaşayıp seks ılışkısı olmayanlarda bulaşma gorulmemıştır Kulakburunboğazda sık karşılaşılan vucut sıvı ve salgılarında AIDS vlrusu. Serumen (Dış kulak salgısı + Orta kulakta sıvı + Gözyaşı Elde adllemedl Burun salgısı Elde edılemedı (yangısal) Kan Eld* »dilemedi 20. buyuk onem kazanmıştır a Laktaz eksikliği: Sındırım sıstemınde sut şekerını (laktoz) parçalayan laktaz enzımının eksıklığı ıle karakterıze, klınıkte sut ıçımını ızleyen ıshal ve karında kramplarla seyreden bır hastalıktır Sındırılemeyen sutun bakterıyel yıkımı sonucu bağırsaklarda oluşan yuksek mıktarda hıdrojen gazı hastalı ğın tanısında bugun buyuk onem taşımaktadır b Metan gazı sağlıklı ınsanların bağırsaklarında ancak % 30 oranında sap tanmıştır Oysa kalınbağırsak kanserlı hastaların % 90'ının bağırsağında metan varlığı kanıtlanmıştır Bu durum Metan Oluşturan Bakterı (Methanobacterıum Rumınatum) ıle bağırsak kanserı arasındakı ılışkının daha tyı aydınlatılmasını zorunlu kılmaktadır c Bağırsaklarda uretilen gazların bır kısmı bağırsak duvarından emılıp karacığere gelmekte ve burada suzuleme yenler de sıstemık kan dolaşımına katılmaktadır Daha sonra da doiaşımla akcığerlere tasınan bu erımıs gazlar soluk havasının ıçınde akcığerlerden atılmaktadır Boylece soluk havası ıçındekı gazların analızı, karacığer yetmezlıklerı ve bazı bağırsak hastalıklarının (orn , bağırsaktan emılım kusurları) tanısında yenı olanaklar sağlamaktadır d Bugun dıafram fıtıklarının ve kalınbağırsak dıvertıkuler hastalığının oluşumunda kronık gaz şıkâyetının onemlı bır etken olduğu ılerı surulmektedır Gaz şikâyetinln onlenmesi ve tedavısı: Klasık sındırım sıstemı kıtaplarında gaz şıkâyetının tedavısı ıçın 1520 maddelık onerıler yer almaktadır Fakat bu onerıler ıçınde en onemlısı kışının yeme alışkanlığını duzelterek hava yutmasını engellemeye yonelık çalışmalardır Bu ıse 1 Su içerken suyun ust dudağa değdırılerek ıçılmesı, 2 Hızlı yememe, 3 Sakın ortamda yemek yeme gıbı basıt gundelık onlemlerden psıkoterapıye dek uzanan genış bır yelpazede değerlendırılmektedır Bunun dışında sındırım sıstemı enzımlerının dışarıdan verılmesı, yuzey aktıf maddelerle bağırsak ıçı gaz baloncuklarının kuçultulup atılması, aktıf karbon bıleşıklerı, bugun kullanılan dığer gaz tedavı yontemlerıdır l I 1975, s 211 2 The Lancet, Sept. 3, 1977, s 481 3 JAMA, May 2431, 1985, vol 253, no 20 4 The New England Journal of Medıcıne, June 26, 1980, s 1474, vol 302, no 26. 5 The New England Journal of Medıcıne, July 29, 1976, vol 295, no 5, s 261 6Gastroenterology, 1985 88, s 6204 AIDS KAYNAKÇA. 1 The Lancet, August 2, San Francısco General Hospıtal servıslerınde tedavı goren çok sayıda AIDS hastası vardır Kulakburunboğaz servısı ayda yaklaşık 40 AIDS hastası görmektedır En sık yakınma, mantar enfeksıyonu, vıral enfeksıyonlar, genellıkle herpes (uçuk) ve kaposı sarkomuma (damarsal kokenlı bır tumor) bağlı yutma guçluğudur Dığer sık yakınmalar burun tıkanıklığı, genızden akıntı, sınuzıt boyunda şışlıkler ve kulak problemlerıdır AIDS hastalarının tedavısı ıle uğraşan kulakburunboğaz doktorlarının rıskını saptamak ıçın bu hastane kulakburunboğaz servısı asıstan doktorları uzerınde 3 yıllık bır araştırma yapıldı Rısk faktoru olmayan 12 çalışandan 7'sı araştırmada bulunmayı kabul ettı Çalışmanın başında hepatıtıs B (sarılık vırusu), sıtomegalovırus ve AIDS vırus ıçın tetkıkler ve dığer rutın kan tetkıklerı yapıldı ve 3 yıl ıçınde her 9 ayda bır tekrar edıldı ELİSA ve şuphelı cevapları kontrol ıçın VVestern blot testı kullanıldı Sonuçta butun kulakburunboğaz doktortarına aıt testler negatıf bulundu Lıteraturde de AIDS vırus ve hepatıtıs B vırus ıle bulaşmış ığnenın kaza ıle battığı bır sağlık personelının sadece sarılığa yakalanmış olduğu rapor edılmıştır Kulakburunboğaz doktorları ve sağlık personelının AIDS vırusu bulaş ma rıskı azdır HepatıtısB ıçın onerılmış olan enfeksıyon kontrol önlemleri ıle daha da azaltılabılır Sağlık personeli Için hastalık kontrol merkezi tarafından yapılan onerller. 1. Iğne batma kazalarına engel olmak ıçın, ığneye tekrar kapak takılmamalı, bukulmelı, kırılmalı veya şırıngadan çıkarılmalıdır Kullandıktan sonra şırınga, ığne, bıçak ve dığer keskın materyal delınmeyecek kaplara konulmalı 2. Hastalara cerrahı gırışım yapan ve yardım eden butun sağlık personeli eldıven gıymeiı ve ozellıkle endoskopı veya mastoıd operasyonlar gıbı gırışımlerde maske, gözluk ve onluk kullanılmalıdır 3. Dış tedavısınde eldıven gıyılmelı, her hastadan sonra değıştırmelıdır 4. Butun sağlık personeli cerrahı gırışımler sırasında keskın aletlerle el yaralanmalarına engel olmak ıçın olağanustu dıkkatlı olmalıdır 5. Cıldınde yara veya yangısal olay bulunan sağlık personeli hastalara yapılan gırışımlere katılmamalı, dırekt bakımdan rol oynamamalı ve kullanılan aletlerle çalışmamalıdır 6. Acıl ağızdan ağıza sunı solunum gereğını mınımuma ındırmek ıçın yenıden canlandırma aletlerı stratejık yerde bulundurulmalıdır Kulakburunboğaz doktorları Içln onerller, diş hekimlerlne de onerllebilir. 1. Muayeneye başlarken butun aletlerin çıkarılması, kırlı eldıvenler Ile dığer aletlerın de kırlenmesını önleyecektır 2. Ağız ve ındırekt ayna ıncelemesınde eldıven gıyılmelıdır 3. Indırekt ınceleme sırasında gözluk ve maske takılmalıdır 4. Aletler kullanıldıktan sonra yuzde 2'lık glutaraldahıd veya 1/10 hıpoklorıt solusyonuna konulmalıdır 11