Katalog

MİNEROLOJİ S ALINCAK Yıldız Savaşları için hammadde N orveç'te süper iletkenler ve nükleer füzyon araştırmaları için çok değerli olan skandiyum elementinin çok zengin yatakları bulundu. Skandiyum ayrıca ABD Başkanı Reagan'ın Yıldız Savaşları programında da yer alıyor. Skandiyum gerçekte dünyada pek az bulunan bir elementtir. Bu element, gadolinyum ve galyumla birlikte, yüksek güçlü lazerlerde kullanılan ve gırena denen bir tip kristal yapmak için eritilebihr.Norveç'teki yaklaşık 5 tonluk yatakların bugüne dek bulunmuş en zengin skandiyum stokları olduğu bıldirılıyor. Yatakların değeri yaklaşık 500 milyon sterlin, yani gramı 100 steriin olarak hesaplanıyor. Norveç Jeolojik Araştırması'nda çalışan jeologlar, Finnmark ilinde havadan uranyum ararken söz konusu yatakları buldular. Skandiyum genellikle uranyum filizinin arıtılması sırasında yan ürün olarak çok küçük miktarlarda elde ediliyordu. Elementin 1985 yılı dünya tüketimi 100 kg.'dan daha azdı. Skandiyum yatakları bulunmasının yarattığı heyecanın skandiyumun askerı kullanımdakı önemınden değil de süper iletken araştırmaiarındaki potansiyeli yüzünden olması kınandı. Kaliforniya'da Lavvrence Livermore National Laboratory'den araştırmacılar, skandiyumun füzyon araştırmasında kullanılan grenalar için kullanımını planlıyorlar. Araştırma programında kullandıkları lazerler, itriyum ve alüminyumdan yapılma grenaların kullanıldığı halihazırdakı lazerlerden 10 kat daha qüçlü.1985'te skandiyumdan aslolarak parlak ışıklı civalı lambalarda (projektörlerdeki gibi) ve petrol yatakları bulunmasında kullanılan radyoaktif izleyicilerde yararlanılıyordu. Bol skandiyum bulundu \ skandiyum ve galyum grenalarını (GSGG'ler) İtriyumalüminyum grenalarından daha iyi aracı haline getirir. Kaliforniya'daki Lavvrence Livermore Ulusal Laboratuvarı'nda katı madde lazer araştırması yapan vVillıam Krupke, GSGG lazerlerinin ürettiği ortalama güçlerin itriyum ve alüminyum grenalarını kullanan katı madde lazerlerinkinden çok daha fazla olduğunu söylemektedir. Bu güçler, maddeîerin ımalatı veya lazer savaş silahları için elverişli olacaktı. Livermore, GSGG'ler ve diğer katı lazer maddeleri ile İleri Savunma Araştırma Projeleri Kurumu'nun teknolojik altyapı programının bir bölümü olarak ilgileniyor. Stratejik Savunma Girişimi'nde (Yıldız Savaşları Projesh çalışan bilim adamları, GSGG lazerlerini, yüksek enerjili serbest elektron lazerleri için tanecik empulsiyonu sağlayıcıları olarak düşünüyorlar. Livermore'un katı lazer programı, atalet füzyonu araştırmasında yan ürünüdür. Atalet füzyonu programı içinde çok kısaca yüksek güç empulsiyonları hidrojenin döteryum ve trilyum izotoplarını içeren minik tanecikleri ışıtır ve sıkıştırır. Livermore, saniyenin milyarda biri süresinde hedeflere 100 kilojüllük empulsiyon yapan neodmiyum katkılı camdan yapılmış ve 10 ışın demetli nova lazerlerinin denemeleriyle uğraşıyor.' "Kometa"ları sudan daha çabuk yükseltmek armara'da ve KıbrısTürkiye arasında sefer yapan l"Kometa"lar, sanırım, ülkemizde hizmete giren ilk "hydroplane" tipi tekneler. Bunlar, az su çeken bir hızlı bota birkaç tane su kayağı takarak oluşturulmuş hızlı deniz ve ırmak araçları. M . 4 t>MtU\, Yılmaz tdil Hızlı olmasına hızlı da, bu tip araçların en büyük sakıncası, sudan kalkabilmek için fazla güç istemeleri. Bir kez kalkıp kızaklar üstünde kaymaya başlayınca, hızlanmak için gaz vermek yerine, aşırı hızlanmamak için gaz kesiyorsunuz. Bu demektir ki, teknenin maksimum seyahat hızı için gerekenden çok daha güçlü motorları var. Bu motorun yaratacaqı gerilmeler ve titreşimlere dayanabilmebi için, tekneleri sağlam yapmak gerekir. Bu da, doğallıkla, para demektir. Aslında, bu teknelere daha uygun tekne geometrileri bulunabilir ve sorun çözülürdü. Ama bu araçlar yapılmış, satın alınmış, kullanılacak. Acaba, bunları sudan daha az zorlama ile çıkarmanın yolu yok mu? Bence, olabilir. Klasik çare, "hava yağlaması"dır. (Şu "labrication" yerine "yağlama"dan daha uygun bir deyim bulmaltyız). Nasıl yaparsınız? önce, Kometa'nın uygun olmayan karina yapısını amaca yatkın hale getirebilecek bir ya da iki çift yalpa kanadını boydan boya karınaya kaynak etmeliyiz. Bunlar, karinaya vereceğimiz "yağlama" havasının kenarlardan kaçmasını oldukça önler. Sonra, baştan, ortadan, iki ya da üç postadan, tekne altına, birer enine hava manifoldurdan çıkan birçok sübaplı tüpçükten yeter basınçlı (herhalde 100150 cm su sütunu yetebilir; su kesimi neyse onun iki katı kadar su sütunu) hava basmalıyız. Fazla basınç gerekmez, çünkü su zaten bu havayı tromp etkisi ile emecektir. Bu hava, geminin altında, yalpa kanatları ve omurga arasında bir film oluşturur ve sürtünmeyi önler. Böylece, daha az motor gücü ile hızlanan tekne, sudan kurtulurken de, suya yapışma etkisi ile oluşan gereksiz girdapların oluşturduğu dirençten de kurtulur ve hemen havaya kalkar. Denenmesi zor olmasa gerek. n slında üç dört yıl önceye kadar skandiyum talebi pek azdı. Ama Sovyetler Birlıği ve Batı Almanya'dan bir araştırma ekibinin lazer maddesi olarak kullanılabilecek ve skandiyum içeren bir bileşim geliştirmesiyle bu maddeye talep de arttı. Lazer yapmak için az miktarlarda diğer elementler ve saydam kristaller ya da grenalar eklenir. En yaygın kullanılan kristaller itriyumalüminyum grenalarıdır. Bunlar dopant diye bilinen aktif maddeleri dengeleme görevi görürler. Lazerlerin ürettiği dalga uzunluğu ve güç dopantlara bağımlıdır. Kromyum ve neodmiyum özellıkle etkili bir bileşimdir. Kromyum dış pompa lambalarından ışığı absorbe eder ve dalga uzunluğunda hemen hemen bir mikrometre kızılötesi lazer ışığı yayan neodmiyum için enerjiye dönüştürür. Skandiyum kimyasal olarak kromyuma benzer. Böylece bir skandiyum bileşimini kromyumla karıştırmak diğer maddelerle karıştırmaktan daha kolaydır. Bu gadolinyum, Niçin değerii? A