Katalog

YAŞ AM A tan elektriksel uyarım" yöntemleri yaygın bir şekilde uygulama alanına girdı. Bu noktada, son yıllarda ülkemizde de adından çok söz ettiren "akupunktur" yöntemınden kısaca söz etmek gerekir kanısındayız. Akupunktur, Çin'de yüzyıllardır etki mekanizması araştırılmadan, yalnız sonuçlan değerlendirilerek uygulanan bir yöntem ıken, Mao Tse Tung'un kapalı politika döneminin sonlanmasını takiben kültür alışverişi sırasında Batıya taşınan bir anestezi ve analjezı (ağrıyı gıderme) metodudur. Oeriye batırılan iğnelerın çevrırmesi ya da ileri geri hareket ettirilmesi ile bir tür periferik uyaran oluşturma esasına dayanmaktadır. Bir anestezi yöntemi olarak Çin'de hastaların yüzde 10 kadarına uygulanmakta ve birçoğunda, Batı anlamında anestezi kalitesinin ancak yüzde 30'unu sağlayabilmektedir. Ağrı giderici olarak nitelikleri ise hâlâ tartışılmakla beraber, yapılan çalışmalarda, bilinen analjeziklerin etkisiz kaldığı migren olgularında, hastaların 2/3'ünde nöbetin süresini kısalttığı ve sayısını azalttığı belirtilmektedir. Etki mekanizması üzerinde hâlâ fikir birliğine vanlamamıştır. Periferik sinirlerin uyarılmasına bağlı olarak, ağrı ileten sinirlerde baskılama yaptıgı ve organizmada ağrı kesici niteliğe sahip bazı nörohumoral maddeleri açığa çıkardığı şeklinde açıklamalar üzerinde durulmaktadır. Bu konuda belirtilmesi gereken önemlı nokta, akupunktur analjezisi veya anestezısı uygulanacak hastanın seçimi ve psikolojık olarak hazırlanmasının çok dikkatle yapılması gerektiğıdir. Sonuç olarak, günümüzde tıbbın çeşitli organ kanserlerı ile olan mücadelesinde, hasta ömrünü uzatmak yönünden giderek artan başarı oranları sergilemesi, bu tür hastaların kalan ömürlerini ağrısız geçirmelerinı sağlamak yükümlülüğünü de beraberinde getirmiştir. Ülkemizde de yaygın bir uygulama alanı bulacağından, bundan da önemlisi bir boşluğu dolduracağından emin olduğumuz bu tür kliniklerin hiç değilse üniversite hastanelerinde teşkılatlanmaya başlaması konusunda geç bile kalındığı kanısını taşımaktayız. r I B Akupunktur Ağnnın çavreden omurlllk aracılığı ile beyne iletilmesi / A.Periton, B.Kas, C.Farisa, D.Deri, E.Periferik Sinir, F.Arka kök ganglionu, 6. Arka kok, H.Arka kolon, I. Motor işlev iletlm yolu, J. motor işlev ilatim yolu, K.önyan kolon Ancak, tüm bu muayene ve incelemelerin tamamlanması ve sonuçlarının değerlendirilmesi ile ağrıya yol açan lezyonun, ağrı iletim sistemi içindeki kesin lokalizasyonu saptanabilir. Bu cümleden anlaşıldığı gibi ağrı iletim sistemınin bilinmesi, tanının konulabilmesi için ve nedenin ortadan kaldırılabilmesi için kesinlikle gereklidir. Vücut dokularından herhangi birisinin, herhangi bir bölgesine uygulanan travmatik bir etki ve bunun oluşturduğu harabiyet, o bölgede histamin, 5hidroksitriptamin, prostaglandın, hidrojen ve potasyum iyonu gibi bazı özel aracı maddelerin açığa çıkmasına, bu maddelerin de kendilerineözel bazı reseptörleri (alıcı) uyarmasına yol açar. Mekanoreseptörlerin (mekanik uyarana özel), termoreseptörlerin (ısıya özel) ve nosiseptörlerin (ağrıya özel) uyarılması ile ağrı iletimi de başlamış olur. Çevresel sinirler aracılığı ile omuriliğin arka boynuzuna taşınan uyaran buradan spinotalamik sistem aracılığı ile beyine taşınır. Bu sistem içinde yer alan neospinotalamık yol taşıdığı uyaranı, beyinin talamus ve korteks denılen bölgelerine, paleospinotalamik yol ise pons, orta beyin ve talamus bölgelerine ulaştırır. Böylece ağrılı uyaranın yeri, türü, şiddeti bilinçlendirilir ve savunma mekanizması planlanarak ilgili vücut bölgesine komut gönderilir. İletim sistemtnin bu şekilde belirlenrnesi, ağnnın ortadan kaldırılması için gerekli tedavi yöntemini kendiliğinden ortaya çıkarmaktadır. Yapılması gereken, ağrılı lezyonun bulunduğu bölge ile değerlendirildiği bölge olan beyin arasındakı sinirsel iletim ağını en uygun noktada kesmek ya da bloke etmektir. Ağrı tedavi metotlarını pratik olarak dört grupta incelemek olasıdır ilaç tedavısi, sinir iletim sisteminin herhangi bir noktadan kesilmesi, sinir iletim sisteminin yapay olarak uyarılması ve diğer yöntemler. Ağrı tedavisi Ağrı oluşumu ve iletimi Ağrıya karşı kullanılabilecek ilaçlar genellikle morfin grubu ilaçlardır. Çok güçlü ağrı kesici olmalarına karşın, ortalama iki hafta kadar kullanılmaiarı bağımhlığa yol açabilir. Oiğer taraftan bu tür hastaların genellikle huzursuz ve ajite oldukları düşünülürse, ilaç tedavisine ağrı kesicilerin dışında sakinleştiricilerin eklenmesi zorunluluğu ortaya çıkar. gelerin kesin olarak saptanmasını ve harap edilmesini amaç edinen stereotaktik cerrahi girişimler bu grupta belirtilebilir. Santral sinir sisteminin mesensefalon ve talamus gibi merkezlerinin koordinatlarının belirlenmesi ve özel bir cerrahi araç üzerinde uygulanması ile aracın elektrodu sözü edilen bölgeye kadar ilerletilir ve merkez tahrip edilir. Bu tür yöntemlerin uzun bir yaşam süresi öngörülen hastalarda uygulanması henüz düşünülmemektedir. Beynin frontal (ön) lobunun çıkarılması, ağrı tedavisi amacı ile uygulanabilecek, fakat diğer kötü sonuçlan nedeni ile yeğ tutulmayan bir cerrahi girişimdir. 1965 yılında Melzack ve VVall'un ağnnın mekanizmasını açıklamak üzere ileri sürdükleri teorilerinde, bazı sinirlerin uyarılmasının ağrı ileten diğer sinirler üzerinde baskılayıcı rol oynadığını ileri sürmeleri, araştıncılarda ağnnın giderilmesi için çevresel ve merkezi sinir dokularının yapay olarak elektrik yardımı ile uyarılmalarının yararlı olabileceği görüşünün doğmasına yol açtı. Gerçekten, yapılan çalışmalar ile periferik sinirlerin, spinal kordun ve beynin, cerrahi yöntemler ile yerleşti.ilen elektrotlar aracılığı ile elektriki olarak uyarılmasının ağrı tedavisinde etkin bir yöntem olabileceği gösterildi. Cilt üzerine konan elektrotlar aracılığı ile "Transkutaneal elektriksel uyarım", cilt altına inplante edilen elektrodlar aracılığı ile "Perkü Elektriksel uyarım Cerrahi yöntemler alar, Inaana en çok acıyı ve ağnyı çekOran Sinir iletim sisteminin, lezyonun bulunduğu bölgeden hemen sonra lokal anestetik ajanlar ile geçici ya da alkol veya fenol gibi solüsyoniar ile kalıcı olarak bloke edilmesi sıklıkla başvurulan bir yöntemdir. Anestezi uzmanları tarafından gerçekleştirilen bu tür ışlemler, amelıyat sonrası ağrıların giderilmesı için de kullanılmakta, kronik ağrılı sendromlarda ise hastanın öngörülen ömür süresi göz önüne alınarak lokal anestetikler veya alkolfenol solüsyonları yardımı ile uygulanmaktadır. Bu gruba giren cerrahi tedavıler arasında çevreden merkeze doğru bir sıralama yapılacak olursa ilk sırayı periferik sinirlerin kesilmesi almaktadır. Bu yöntem, kesilme sonrası sinir dokusunun ağrılı nöronlar geliştirmesi, ağrı ile bırlıkte duyu ve hareket yeteneklerinin de kaybolması gibi sakıncaları nedenı ile artık pek uygulanmamaktadır. İkinci sırayı, yararlılık derecesi hakkında tartışmalı sonuçlar alınan ve spinal sinirlerin, omurilikten çıktıkları bölgede kesilmelerini amaç edinen "dorsal rizotomi" yöntemi almaktadır. Sempatik sinir sistemi aktivasyonuna bağlı arter spazm( veya kosalji ağrılarında uygulanan "sempatektomi" girişimlerinin bu tür hastalıklarda çok yararlı olduğu bilinmekte, fakat elde edilecek sonuç hakkında bilgi sahibi olabilmek için, cerrahi girişimden önce lokal anestetikler kullanılarak bir test blokajı yapmak mutlaka önerılmektedir. Anterolateral kordotomi, omuriliğin yanön tarafının kesilmesi ve iletimin bu noktada durdurulması amacı ile uygulanır. İşlem sonucunda ilgili bölgede ağrı ve ısı duyusu kaybolurken, dokunma, pozisyon duyusu ve kas gücü yetenekleri devam eder. Trigeminal traktotomi, yüz ve ağız bölgesinin bir tarafındaki his bozukluklarında uygulanan ve mikroskop ve elektrofizyolojik lokalizasyon yöntemleri yardımı ile trigeminal yolun kesilmesıni amaçlayan bir yöntemdir. Yine, merkezi sinir sisteminde ağrılı uyaranın değerlendirildiği böl Akupunktur, ağrıya çare arayanlann uzun yıllardır kullandıkları bir yöntem. İğnelerın ağrıyı nasıl dindirdiği bllinmemekle birlikte, belirli sinir liflerini etkileyerek ağrı impulslarını engelledikleri görüşu ağır baamakta.