Katalog

Ş İ Ş M A N LIK Zayıflama sevdası "Mutlaka zayıflayacağım" sevdasına tutulanlar için bir çok hastalık kapıda pusuya yatmıştır. Anorexia Nervosa hastalığına tutulan ise hormonal dengenln bozulmasıyla clnsel klşlllğlnl yadsımaya başlar. Yankı Yazgan nce bir oykü anlatacağız öyku kahramanının adı, kımse ustune alınmasın dıye, Zora olsun Zora ortaokul öğrencısıdır Hızla buyumekte, 'brr genç kız olmaktadır " Vucudundakı değış.klıkler onu çok rahatsız eder Memererının dışırıdan fark edılebılır hale gelmesı, kal,çalarımn genışlemesı urkutucudur Goğsune sıkı sıkı bandajlar yapar, bol elbıseler gıyer ilk adetınde duyduğu dehşet her ay tekrarlanır Erkek çocuk ların gozlerı hep ustundeymış gıbı gelır Onlardan uzak kalmak ıçın okuldan ayrılır Kendını ev ışlerıne verır Kurabıyeler, pastalar, çorekler pışırır, ıkram eder Bir gun, onu banyoda çıplak gören ablası, "pek yağlanmışsın" der Arkadaşları da şışmanca olduğunu söylerler Zora zayıflamaya karar verır Yemeıçmeye zaafını yenecek, ıncecık olacaktır Gazeteler, "Vucudunuz bıkını gıymeye hazır mı? Yaz gelıyor" dıye yazmakta, kızkardeşı, "bu yağlarla plajda dolaşamayacağını" soylemektedır Perhıze başlar Ekmek, hamur ışı, yağ, şeker bırakılır Lıste gıtgıde uzar Yemış olduğu şeylerı de ya kusarak ya da mushıl ılaçlarıyla vucudundan hızla uzaklaştırır Aerobık ve benzerı hareketler yapar 3 ay sonra 14 kılo vermıştır 8u arada adetlerı bir garıpleşır Zaten mıktarı azalmışken, lyıce kesılır önce dert etmez, hatta sevınır Ama verdığı onca kıloya rağmen, aynaya baktığında, orasını burasını yokladığında hıç de zayıflamış gıbı durmamaktadır Bacakları hâlâ kalın, yuzu hâlâ genıştır öyleyse, devam edecektır Zora lyıce bıtkınleşmıştır Yataktan pek çıkmamaktadır Gunluk yıyeceğını uçdort fıncan sakarınlı çay ve bırkaç bıskuvıye ındırmıştır Adetının bir turlu olmamasından kaygılanmaktadır Kılo verrnekte ama bir turlu zayıflamamaktadır Adetlerının duzelmesı ıçın gıttığı jınekolog, bir kadın hastalığı bulunmadığını söyler ve bir psıkıyatrıste gözukmesını onerır "Kesınlıkle olmaz Delı değıl"dır kı o Eve döner Perhıze başladığından bu yana 60 kılodan 41 kıloya ınmıştir Ama sankı kalçası, bacakları, yuzu eskısı gıbı toplu gözukur gözune Hâlâ zayıflayamamıştır Bıskuvı mıktarını azaltmaya karar verıp, yatağına döner Canı kımseyle konuşmak ıstememektedır Mushılı ıkı mıslı aldığı halde tuvalete de gıdememıştır kaç gundur Öldürebilen bir merak: O "delı" değıldır Ama rahatsızlığı ruhsaldır Vucudundakı tum aksamalar zayıflamasına yol açan bu hastalığın sonuçlarıdır Zora, "Ben zayıf değılım kı" der Gırdığı kısır döngu, zayıflığını algılamasını engellemekte, daha da zayıflamaya zorlamaktadır Onu şımdı doktora göturen aılesı degıl mıydı onu şışman bulmuş olan? "Bıkınıyı bu vucutla gıyemezsln" dıyen ablası onu nıye hastaneye yatmaya ıkna etmek ıçın çabalıyor şımdı"7 Hıçbırını cevaplayamaz bu soruların Israrlara dayanacak halde olmadığından, bıraz da korktuğu ıçın (doktor bu durumun ölumle sonuçlanabıleceğınden soz eder) hastaneye yatar Anorexla Nervosa Zora'nın hastalığı 'Anorexıa Nervosa'dır Görulme sıklığı ve pıralelınde hakkındakı araştırmalar hızla artan bir hastalık 1030 yaş grubunda ve yuzde 96 sıklıkla kadınlarda gorulur Ingıltere'de 1618 yaşlarında her genç kızın Anorexia Nervosa olması olasılığı yi'zde 1 olarak hesaplanmıştır Son yırmı beş yıldır dıdık dıdık ıncelenmesıne karşın, tam olarak aydınlatılamamış bir garıp hastalık Sureç, kontrolsüz bir zayıflama gırışımıyle başlar Zayıflama durdurulamaz haltf gelır Vucut gıderek yıpranır, yok olmaya yonelır Kışı durumu algılamakta guçluk çeker, hıç de zayıf olmadığını duşunur, surecı hızlandırır Olayı tıbbı mudahaleyı gerektıren bir hastalık haline getıren özellıkler bunlardır Hastalığın kokenlerı ıncelendığrnde cınsel karakterıstıklerın belırmesıyle bir paralelık göze çarpar Kışı cınsellığıne buyuk bir tepkı duyar, onu çeşıtlı bıçimlerde yadsır Adeta buyumek, cınsel bir kımlık edınmek ıstememektedır Vucutta hastalığın gelışmesıne paralel olarak ortaya çıkan bazı değışıklıkler orneğın, adetten kesılme bu ısteğı karşılar sankı Hormonal denge bozulur ve ergenlık oncesı döneme özgu nıtelıkler le tekrar oluşur Kışının hormon duzeylerı ıncelendığınde kuçuk bir '<ız çocuğununkınden pek farklı olmadığı görulur Hastaların aıle yapılarıyla ılgılı olarak (ABD'de) yapılan bir araştırmada, aılelerın aşırı koruyucu, çocuğun gırışkenlik ve bağımsızlığını kısıtlayıcı, kendı ıç yapısı tutarsız ozellıkte olmalarının "zayıflama sevdalıları"nın hastalanmalarında etkılı olduğu sonucuna varılmış Dığer yandan sosyo ekonomık etkenlerın başında, kıtle ıletışım organlarında "zayıflama"yı mrtleştıren yayınlar yer alıyor Çekıcı olmanın yolu zayıf olmaktan geçıyor, tum yıldızlar, tum güzel ünluler zayıf Plaj zamanı gelınce zayıflanır Bu yıl moda elbıselerı gıymek ıçın zayıfla nır Reçeteler, rejımler, egzersız planları bir zayıflığa övgü propagandasının ayrılmaz parçalarıdır Bu bombardıman altında, meseleye duyarlı tum kışılerın zayıflamaya kafalarını takmamaları pek mumkun gözukmuyor Bazı meslek grupları, "meslek ıcabı" zayıf kalmak zorundadırlar ABD'de balerın Gelsey Kırkland, çok unlu olduğu ıçın, Anorexıa olmuş bırçok balerının temsılcısı halıne gelmıştı Anılanna "Meza ımın Ustunde Dans Etmek" adını vermesı hastalıkla ılgılı fikrını yeterınce ıfade edıyor Bir dığer unlu, şarkıcı Helen Carpenter ıse Anorexıa Nervosa sonucu oluyordu Tombulluk onur veya utanç duyulacak bir durum değıl En faziasından, sağlıkla ılgılı bir takım kaygılar yaratabılır Ancak şu andakı egemen kent kulturu bıze zayıf olmamız gerektığını öğretıyor "Bir dırhem et " kulturu ıse adım adım gerı çekılıyor Her halukârda zayıf olmamız gerektığını bir lyice ezberlıyoruz şışman öğretmenlerımızden Vucudumuzdan hoşnutsuz ısek, onunla ıdare etmek zorunda değiliz "İdeal" formunu neye göre belırleyeceğımızı ve bu "ıdeal"e "en ıdeal"e nasıl ulaşacağımızı lyıce ve uzun uzun duşunmek, ve danısmak en tyısı Zora taburcu olduğunda fızıksel sağlığı açısından boyuyla uyumlu olduğu duşunulen bir kılodadır Adetlerı kılo almasıyla bıiıkte normale donmektedır Şımdıkı vucudundan şıkâyetçi gözukmuyor Vucudunu algılayışında hastenede yattığı sure ıçınde bir değışıklık oldu mu, onu bılemıyoruz Ama vucudundan hâlâ memnun değılse, ıstatıstıksel olarak hastalığının tekrarlaması kuvvetle olası Gerçeğı, bıraz da, zaman gösterecek Zora'ya son bir soru "Zayıflaman gerektığını duşunuyor musun? Vucudundan memnun musun?" D Röportaj: Gelişigüzel zayıflama. tehlikeli S Zora psikiyatriste gidfyor Sonunda aılesı Zora'yı psikiyatriste gıtmeye ıkna ederler Doktor, Zora'yla göruştukten sonra durumunun ruhsal bir hastalık olduğunu söyler Elbette ureklı moda halıne gelen zayıflama konusuyla ılgılı, Marmara Unıversıtesı Tıp Fakultesı Anabılım Dalı öğretım uyesı Doç. Dr. Esat Goktepe, sorularımızı yanıtladı • Zayıflama glrlşimlnde bulunan klşilerln bazılannda Anorexıa Nervosa' gellşmeslnln nedeni nedir? Nlye olay bir hastalığa dönüşüyor? • Zayıflama özellıkle genç kızlarda modası geçmeyen bir eğılım lyı nıyetlı bıçımde başlatılan zayıflama gırışımlerı beslenme konularındakı bılgısızlık sonucu çok onemlı kılo kayıplarına yol açabılmektedır Ancak 'Anorexıa Nervosa' sadece zayıflama gırışımıne bağlı değıldır Genellıkle ergenlıkte ortaya çıkar ve tam nedeni henuz açıklık kazanmamış tır Kılo kaybı yanında cınsel gelişmenın gızlenmeye çalışılması, bu yolla kadın olmanın "gecıktırılmesı" ılgı çekıcıdır Kışinın beden ımgesının (kışının kendı bedenını gorme şeklı) bozukluğu da hastalığın bir parçasıdır ' • Batı ülkelerinde çalışırken görmuş olduğunuz "Anorexia Nervosa" vakalarıyü Turkiye'de gördüklerinız arasında farklılıklar var mı? • Batı ulkelerındekı "Anorexıa Nervosa" olguları 25 yaşın altındakı, genç, beyaz ve ortayuksek gelır sınıfına mensup kışılerde gorulmektedır Turkıye'dekı kışısel deneyımımden soz etmek gerekırse, bu hastalık orta sınıfın genç kızlarında gorulmektedır, ancak hastalığın ölume kadar göturduğu nadır olmaktadır 20 yıllık ruh hekımlığım boyunca görduğum hasta sayısı yılda bırı geçmez • Gazete ve dergllerde zayıf lama egllimlnin aşırı biçlmde pompalanmasını nasıl değerlondlrlyorsunuz? Sağhk (veya estetlk) amaçlı bir aktivltenin hastalığa donüsmesinde bu yayınların ne glbl rolü olabillr? • Populer ve sık ışlenen bir konu olan zayıflama ıle ılgılı yayınlarda, gelışıguzel zayıflamayı yureklendırıcı, uzman kontrolunden uzak tutucu mesajlardan kaçınmak gerekır Örneğın, dıyet, egzersiz gıbı sağlıklı bir bıçımde ve yavaş yavaş zayıflamasını sağlayacak yontemlerın onerılmesı yerınö kusma veya mushıl önerme gıbı zararlı davranışların 'reklamım' vermek doğru olmaz • "Anorexla Nervosa" bir tırmanısa geçti ml? Sayı verebllir mlsinlz? • Böyle bir ıstatıstık ulkemızde yok Ancak Batı ülkelerinde 195160'ta 100 000'de 045 olan hasta oranının (1534 yaş nufusta) 100000'de 10'a kadar yukseldığı bıldırılmıştır • Tedavlnin özelllklerl nelerdlr? Başarı sansı hangl etkenlere bağlı? • Tedavı tanıyla başlar Çoğunlukla hastanede yapılmalıdır Aılenın tutumu hastayı kısır bir döngu ıçıne ıtmıştır 'Ye" dedıkçe yememe, yemedıkçe yemeğe zorlanma Hastanın tanısı kendısıne açıklandıktan sonra, uygun bir kılo Paptanarak, ona ulaşma hedefı konmalıdır Destekleyıcı psıkoterapı, ılaç tedavısi ve eşlık edebılecek ruhsal bozukluğun tedavısi yaklaşımın temellerı olacaktır