Katalog

NÖRÖLOJ i Yeniliklerin Türkiye'ye girmesi rasgeledir Ülkemizde planlı ve programlı bir sağlık hizmeti üretimi dağılımı söz konusu değildir. İstanbul'da Sağlık Bakanlığı ve SSK hastanelerinde tek bir tomograji cihazı yoktur. Vural Ahı • Noroloji nedlr, konusunu içeren dalları hanglsldir'? o Sınır sıstemı bılımı olan nörolojı bugun artık hızla gelışen ve herbın bağımsız bir bılım dalı nıtelığı kazanan noroanatomı, norofızyoloji, noropatolojı, noroımmunolojı, norokımya, norogenetık, nororadyolojı gıbı lıstesı uzayıp gıden dalları ıçerır • NÖrolo|inın geçmışınden ve şelişme8İnden kısaca soz eder mısınız? o Sınır sıstemı hakkında bellı başlı bılgıler 17 yuzyılda ortaya çıkmaya başlar Beynın tabanındakı damar donanımını (VVıllıs Polıgonu) adını veren unlu ingılız hekımı Oxfordlu Thomas VVıllıs ılk kez beynın vıtal fonksıyonların merkezı olduğunu, aynı zamanda duşunce organı olduğunu soyluyordu 18 veozellıkle 19 yuzyıllarda burada ısımlerını sayamayacağımız ama herbırını saygı ıle anacağımız bılım adamlan ve araştırıcılar beyın uzerınde çeşıtlı uyarı ve çıkarma deneylerı ve nekropsı çalışmaları ıle sınır sıstemı hakkında bırbırınden değerlı bılgıler urettıler Beyındekı lokalızasyonlar, hareket, duyu, konuşma gibı çeşıtlı fonksıyonların yerleşımı, omurılığın ve beyın omurılık sıvısının ozellıklerı, omurılıkten çıkan çevre sınırlerının dağılımı gıbı bılgıler 19 yuzyılda edınıldı Bu bılgı bırıkımı doğaldır kı sonrakı buluşlar ıçın onemlı bir temel oluşturmuştur Ama asıl çarpıcı ve bir bakıma başdondurucu gelışme ve ılerlemeler son 2030 yıl ıçınde gerçekleştı Bu zaman perıyodundakı gelışmeler ondan oncekılerın tumunu kat kat aşacak boyutlardadır • Bugun dunyada nöroloii alanında tanı ve tedavide hangi yontemler uygulanıyor? o Ilk kez 1930'larda kullanılmaya başlanan anjıografı yöntemlerı 1950'lerde yaygınlaştı Beyıne kan taşıyan damarların ıçıne dırekt ponksıyonla ya da kataterle gırıp kontrast madde vererek onları serı rontgen çekımlerıyle gorunur hale getırmek (serebral anjıografı) norolojıde buyuk bir yenılık, orıemlı bir adım oldu Böylece beyını sulayan damarların durumu açıkça ortaya konabılıyor, kanama, tıkanma, damar anomalılerı, anevrızma (damarlardakı balon gıbı şışkınlıkler) beyın zarları arasındakı kanamalar, hematomlar kolaylıkla tanınabılır hale geldı Bu arada anjıografı yalnız damar hastalıklarının değıl, tumor ve benzerlerının tanısını da kolaylaştırdı Daha sonrakı yıllarda ve 1970'lerde anjıografı embolızasyon adı alan bir teknığın tedavı amacı ıle gelıştırılmesıne tanık oluyoruz Bu yontemle katı ya da ıçerı verıhnce katılaşan ve tıkayan bir sıvı madde ıle vaskuler bir tumörun ya da damarsal anomalılerın besleyıcı arterı tıkanmakta ve lezyonun kuçulmesı ya da kaybolması sağlanmaktadır Bugun nororadyologların kullandığı bir tedavı yontemı olarak yaygınlaşmaktadır 1960lı yıllar, ımmunolojıdekı başlıca gelışmelerın, buluşların yer aldığı dönemdır Tum tıp dallarında olduğu gıbı norolojıde de ımmun sıstemın bozukluklarının çeşıtlı norolojık hastalıklara yol açtığı anlaşıldı Başka bir deyımle bırçok nörolojık hastaiığın nedenı ımmun sıstemdekı bozukluk ve yanlışlıklardı Nöroımmunolojı dalı, ızleyen yıllarda buyudu ve gelıştı Organızmanın savunma sıstemı olan ımmun sıstem ıç ya da dış etkılerle (vırus) hatalı çalışmaya başlarsa orneğın kendı dokularını tanımıyor, onlara zarar veriyor, tahrıp edıyor vehastalık yaratıyor Çok sözu edılen unlu AIDS bu sıstemın ıflasından ılerı gelmektedır Immunolojı tıpta yepyenı ufuklar açmıştır Norolojık hastalıkların ıncelenmesınde elektron mıkroskopu da genış şekılde kullanılır oldu ve yenı bılgıler getırıldı Böylece hucre organellerı duzeyındekı değışıklıklerı ve hastalıkları öğrendık Kasla/ın ve sınırlerın ve dığer dokuların bu yolla ıncelenmesı bırçok yenı hastaiığın tanımlanmasına yol açtı • Efendlm, bugün bllgisayar çağı yaşanıyor. Bllgisayarlar tıp teknolojisine de girdi. Nöroloji dalında ne gibi yenillkler getirdi? o Norolojıde asıl buyuk devrım bılgısayarın tıbbı teknolojıye gırmesı ıle gerçekleştı 1972'de EMI fırmasının ıkı elektronık muhendısı bılgısayarın beyın tomografısını gerçekleştırdıler Bu nedenle başlangıçta EMI Scan olarak anılan bu alet gerçekten beyınden heyecan verıcı, ınanılmaz goruntuler sergılıyordu Aletlere guvenmeyen kıbırlı buyuk klınısyenler bu yenı buluş karşısında pes etmışlerdı Alet beyın dokusundakı yoğunluk farklarını yansıtıyor, bılgısayar bunları yapay goruntuler haline getırıyordu Teknolojıde ılerlemelerın hızı kesılmıyor Komputurıze tomografıyı 8O'lı yıllarda NMR izledı Nukleer Magnetık Rezonansın kasaltılmışı olan NMR artık MRI olarak anılıyor Çunku nukleer sozcuğune duyulan tepkıden dolayı başındakı N kaldırıldı sonuna I eklendı Nörolojıdekı gelışmeler "Bılım ve Teknık" dergısının sınırları ıçıne sığdırılacak gıbı değıl Son olarak molekuler bıyolojı, transmıtterler ve yapay solunumdan söz etmek gerek Molekuler bıyolojı de oldukça yenı bir alan ve tıpda yenı ufuklar açan bir dal Bu dal DNA strukturünun tanımlanması ıle başladı Molekuler bıyolojı genlere el atıyor ve kalıtımla geçen hastalıkların gızlerını çözumlemeye çalışıyor Dığer onemlı bir alan da beyın bıyokımyası ve nöroendokrınolojı Son 1015 yıl ıçınde beyınde mesajı ıleten transmıtterlerle (ıletıcı) ılgılı buyuk bılgı bırıkımı oldu Çeşıtlı beyın hastalıklarında bu ıletıcılerın onlardakı bozuklukların roiu olduğu anlaşılıyor 50 yaştan sonra sıkça gorulen Parkınsonun beyın tabanındakı grı nuvelerın hastalığı olduğu çoktandır bılınıyordu Ama asıl bozukluğu dopamınerjık noronlarda olduğu çok sonra öğrentldı Parkınsonda bugun artık transmıtterlerden bırı olan dopamın eksıklığı olduğunu bılıyoruz Çok yakında dopamın vermek yerıne dopamın uretımı yapacak hucrelerı beyıne şırınga etmek gıbı ılgınç bir tedavı yontemı gelıştırıldı ve denendı. Bunamaya yol açan alzhejmer hastalığı (Rıta Hayvvort'un hastalığı) ve hunttıngton koresının de transmıtter (ıletıcı) yetersızlık ya da bozukluğundan ılerl geldığıne aıt kanıtlar bulunuyor ve bu tür tedavı umutlarının ılerıde bu hastalıklar ıçın de söz konusu olabıleceğı duşunuluyor Prof. Dr. Coşkun Özdemir'le söyleşi Norolojıde ve nörolojik hastalıkların tedavısınde çok onemlı bir yerı olan yoğun unıtelerı ve yapay solunumu yaşam kurtaran bir uygulama olarak goruyoruz Çeşıtlı beyın hastalıklarında omurılık ve perıferlk sınır ve kas hastalıklarında sık olarak solunum yetersızlığı ortaya çıkabılıyor Bu durumda hastayı gecıkmeden ancak yoğun bakım ünıtelerınde(neanımasyon) yapabılen yapay solunuma almak, spontan olarak yapılamayan solunum, alet yardımı ıle saptamak gereklı Yapay solunumun yapılamaması hatta gecıkmesı bırçok nastanın yıtırilmesı demek olur • Dünyada nörolojinin bu denll gelişmesi karşısında ulkemlzdeki durum nedir. Bu gelişmelerden nasıl, ne oranda yararlanablliyoruz? o Noroloji alanındakı gelışmeler bıze de yansımıştır Anjıografının, bılgısayarlı tomografının sözu kuşkusuz sık sık geçmekte ve çok sayıda uygulamalar yapılmaktadır Elektron mıkroskopu da vardır yurdumuzda, yapay solunum unıtelerı de EMG yer yer yapılmaktadır Embolazısyon denenıyor Istanbul Tıp Fakultesı'nde rutın uygulamalar arasındadır Ama ülke çapında düşünürseniz bu yeniliklerin yaygın bıçımde kullanılmadığını gorursunuz Turkıye'de sağlık alanı tum bu gelışmelerı gerektığı gıbı ve yaygın bir bıçımde kullanacak ve yararlı kılacak orgutlenmeden çok uzaktır Yeniliklerin yurdumuza gırışı, kullanılışı, dağılışı rasgeledir ve rastlantılara bağlıdır Planlı ve programlı bir sağlık hızmetı uretımı ve dağıtımı, çok gereklı olan ınsan gucu planlaması kesınlikle söz konusu değildir Bu yuzden cıddı bir yetersızlık soz konusudur Bir örnekle durumu daha açıklığa kavuşturmaya çalışalım Beyın zarı kanaması sık görulen bir norolojık hastalıktır Dunyadakı ensıdans (sık oluş) sayılarına dayanarak Turkıye'de yılda 9000 kışının bu hastalığa yakalandığını soyleyebılırız Beyın zarı kanaması, acılen müdahale edılmesı, ozenle dıkkatle ızlenmesı gereken bir hastalıktır 9000 hastanın kaçı hekıme ulaşabılmektedır? Ne kadarına tanı konulabılmektedır1? Hekıme ulaşan tanı konulanın ne kadarına gereklı mudahale yapılabılmektedır? Beyın zarı kanamalarının başlıca nedenı anevrızma adı verılen damar şışkınlıklerıdır Vlemen amelıyata bağlanmaları gerekmektedır Anevrızmanın yerını saptayabılmek ıçın serebral anjıografı yapılması gerekıyor Anjıografıye kadar geçecek surenın bakımını gerektığı gıbı yapabılecek ve ardından nöroradyolojık ıncelemeyı gerçekleştırecek nörolojı klınığı ve nororadyolojı departmanı sayısı tum Turkiye'de 5'ı bulmaz 5 gerçekten çok lyımser bir sayıdır 30 yıldan berı Turkıye'de yapılmakta olan serebal anjıografı ıncelemelerının durumu ışte budur Norolojıde buyuk bir devrım yapan bılgısayarlı aletlere gelınce önce böyle bir alete Hacettepe sahıp olmuş yıllar sonra dığer unıversıtelere gırmış Ama asıl sayı artışı özel gırışımcılerın kurdukları laboratuvarlarla gerçekleşıyor Tıcarı amaçların yönlendırdığı bir gelışmedır bu İstanbul'da beyın tomografı laboratuvarların sayısı sanırız 15'ı aştı Ama 7 mılyonluk İstanbul'da ne bir sağlık bakanlığı hastanesınde ne de SSK hastanelerinde'bu alet vardır Çunku böyle bir planlama yapılamamıştır öncelık ozel gırışımdedır Onlar unıversıte hastanelerının yetıştırdığı elemanları da alarak ve unıversıtenın buyuk özverılerle kurduğu departmanlardan kopararak gelışmektedırler • Sağlık polltlkamız yürekler acısı. Bu olumsuzluklar sağlık eğltimimizl de etkiliyor mu? o Şımdı Turkıye'de durmadan yenı unıversıteler ve tıp fakultelerı açılıyor ve her yıl hıç de gereksınmesı olmayan 5 500 doktor yetıştırıyoruz Hıç de lyı bir eğıtım veremedığımız bu bınlerce ınsanı hıçbır meslekte benzerı gorulmedık bıçımde 4 yıl mecburı hızmete gönderıyoruz Hıç de haklı olmayan bu uygulamadan öturu yılgınlaşan, yorulan, bezgınleşen ınsanlar dağılıyor Turkıye'ye 2 yıllık zorunlu hızmetın ardından uzmanlık aslan ağzındadır Ardından hıç de guven verıcı bir olasılık yok gorunurde Prof Dr. Coşkun Özdemır 1929 yılında Urfa'da doğdu Ankara Maaıif Kole|i'nı bitlrdikten sonra Istanbul Unlversıtesi Tıp Fakultesi'ne gırdı 1952 yılında mezun oldu. 1957de doçent, 1969 'da prof esor oldu. 196971 yıllarında Amerlka da Boston da Harvard Tıp Fakultesı nde Noromuskuler hastalıkları ve ozellıkle Myastenia Gravis uzerıne çalışmalar yaptı Bildirllerl ilgi gördu. Halen adı geçen universlte ile bağlantılarını surdurmektedlr. I l