Katalog

D Ü Ş Ü N BUL S O R U N C E V A P V E R E L İ M Yankı Yazgan'dan bir bilmece İ Karaağaçlar niçin kuruyor? Salim Savcı aoruyor: Çorum III Oamancik HçMİnln blr köyü var. Adı ÇAMPINAR. Bu köydekl karaağaçlar uç beş yıldan berl kurumaya başladı. Narede ise köyun aambolü olan 4K blnaaı yanındakl ulu karaağaç da kurudu. Hemen yorumlar başladı: • Köye elektrik ve TV glrdi. TV yayınındakl dalgalann etkisl oldu. • Çampınar köyünde 10 yıldan berl çltlenblk agaçianna asılanan Antepfıatığı meyvelerlnl vcrmaya başladı. Antepfıstığının yaydığı tozlaamalar, karaağaçları kurutan bir neden olablllr. • Çampınar köyu, blr çam ormanı eteği köyuydu. Köy, bir zamanlar nered* lae çam ormanıyla yanyana Idl. Elll yılda, çam ormanı blr saat uzağa kaydı. • Çampınar köyü içlnde Iındak da yetlştlrllmeye başladı. Fındık bahçelertn tozlaşmatı, karaağaçlara menfl «tkl yapıyor. Şlmdi, her Çampınarlı, karaağaçlarının nlçln kuruduğunu bllimsel olarak bllamlyor. Lutfen cevap verlr mlsinlz? bılınmektedır" Kent ağaçlandırma çalışmaları ıçın uygun nıtelıklerı taşımasına karşın, hastahğı nede niyle karaağaçlar kent yollarına dıkılmıyor Oysa Doç Dr Sabrı Sumer hastalıkla savaşılabıleceğı kanısında "Tek geçerlı yontem, hastalığın sağlıklı ağaçlara geçmesını önlemek" dlyen Doç Sumer şöyle surdurüyor "Karaağaç olumu hastahğı ıle mucadele 1 ıçın dört yol vardır 1) Hastalığın taşıyıcıs olan böceklerın uremelerının önlenmesı 2) Sağlıklı karaagaçların bocek ıstılasından korunması 3) Kokler yoluyla hastalığın sağlıklı ağaçlara geçmesının önlenmesı 4) Karaağaç ölumu hastalığına dayanıkh melez karaağapların yetıştırilmes Mantarbocek ıkıhsının hastahğı oluşturan yaşam devrını bozmak ıçın nısan ve eylul ayları arasında hastalığın belırtılerını gösteren butun karaağaçlar 30 gun ıçerısınde yok edılmeiıdır Böylece mantarı sağlıklı karaağaçlara taşıyacak olan böceklerın kolonıze olması onlenmış olur" Yaklaşık 90 yıl yaşayan ve 60 metre yuksekliğe kadar ulaşabılen karaağaçlar, gölgelerı ve ruzgârı onleme gıbı ışlevlerı nedenıyle halk arasında çok sevılıyor Ancak amansız hastalığı sonucu Trakya'da olduğu gıbı Turkıye'nın kuzey ve batı bolgelerındekı karaağaçlar yok olmakla karşı karşıya C BH6,AIJCA CPNIM... TABif, 9JS.6t.Ul. İPî Doçent Dr. Sabri Sumer'in "Karaağaç Ölumu Hastalığı ile Mucadele İmkânlan" adlı makalesinden: HAZİRAN Kabukboceğı ergınlerı çıkmaya devam eder Zorunlu olmayan beslenme yıyımınden sonra zayıflamış ya da hasta ka raağaçlarda toplanarak beslenme yıyımı kanallarını yaparlar Bu kanallarda çıftleşme olur ve her dışı ellı kadar yumurta bırakır Yaprakların solma, sararma ve esmerleşmesı olarak bılınen hastalığın ılk belırtılerı gözukur TEMMUZ Yumurtadan bır hafta ıçınde gelışen larvalar 45 hafta boyunca kabuk ve odun arasında kanal açarlar AĞUSTOS Her olgun larva bır pupa yapaı ve 12 haftada ergın forma dönuşur Ikıncı kuşak ergınler çıkmaya başlar Kesım yapmak uzere, olu ve tepesının yarısından fazlası olmuş olan karaağaçlar ışaretlenmelıdır EYLUL Ergın böceklerın çıkması, bunların taşıdığı mantar sporlarıyla hastalığın yayılması. beslenme yıyımı ve ureme yıyımlerı surer Ergın bocekler sağlıklı ağaçlarda beslenırler Ilk kuşak böceklerın mantar sporlarını taşıması sonucu hastalanmış olan karaagaçların bır kısmı olmuştur ve şımdı bunlar ılk generasyon ıçın beslenme yıyımı yerı olarak kullanılabılır Ayın ortasından ıtıbaren yapraklardakı hastalık belırtılerı sonbahardakı renklerle karıştırılabılır, hastalığın teşhısı bakımından dıkkatlı olunmahdır Ağaç tepesınde surgunlenn yana kıvrık bır şekıl al ması ve sağlıklı şışkın tomurcukların bulunmaması bu zamandakı belırtılerdır EKIM llık bolgelerde bu ayda da yumurtalardan çıkan larvalardan kısmen uçuncu kuşak ergınler oluşabıhr KASIMARALIK OCAK Böcek bakımından bır faalıyet ycktur Daha once ışaretlenm.ş bulunan ağaçlar kesılır ve yakıhr ŞUBAT Karaağaçlar çıçeklenmeye başlayabılır ve çıçeklenme oluşturmayan karaağaç fertlerının bocek ıle kolonıze olmuş bulundu ğu ıhtımal dahıhndedır Ayrıca artan ağaçkakan faalıyetlerı de bır ağacın bocekh olduğunu gösteren belırtıdır MART Kesılmış odunlar ve ağaçlardakı larvalar, ılık gunlorde gelışmelerını tamamlarlar NİSAN Gelışmesını tamamlayan her lar va, karaağaç kabuğunun altında bır pupa yapar ve ergın böcek halıne gelır Ayın sonundan once, depolardakı tomrukların puskurtme suretıyle ılaçlanması, butun kesme ve yakma ışlerı tamamlanır MAYIS Ilk generasyonun ergın boceklerı dışarı çıkmak ıçın kabukta delık açar, yayılır ve yakınındakı sağlıklı karaağaçlara saldırırlar Bunlar, hastalığın etmenı olan mantarın yapışkan sporlarıyla bulaşır ve 24 yaşındakı surgunlerde beslenme yıyımı yaparken karaağaçlara hastalığı taşımış olurlar TAHS'lS ETTİS f BLİNE . İPUOJNU Cevap: Açık alanlarda hedel belırleyecek bır 'top 1 ağaç muhakkak vardır Bıçımlerı topa pek benzemese de bu ağaçlar yalnızlıkları gereğı oyle nıtelendırıhrler Bu tur yalnız ağaçlar, gol gelerı nedenıyle uçsuz bucaksız tarlalarda çalışan köyluler ıçın de vazgeçılmezdır Ka raagaçlar, Anadolu'da belkı de bu nedenle çok sevılırler Insanların sempatısını kazanan karaağaç lar hıç neden yokken kurumaya başlarsa durumu Allahın hıkmetıne' yoranlar olabılır Ancak koyun sımgesı olan camı bahçes'ndekı Ulu Karaağaç'ta da aynı belırtıler gorulmeye başlarsa daha degışık yorumların yapılmasını kımse engelleyemez Bu yorumların en sık rastlanılanı ıse, "koye elektrik ve televızyon gırdı, karaağaçlarımız bu nedenle kuruyor' şeklındedır Oysa gerçek nedenle köylulerın öne surduklerı nedenler arasındakı tek benzerlık, olsa olsa ıkısının de ıthal edılmış olmasıdır Çunku çoğu hastalık gıbı, karaagaçların kokunu kurutan ceratocystıs ulmı mantarı da Turkıye sınırları dışından qelmıştır 19781984 yılları arasında Turkıye'nın 123 degışık yoresınde hastalıkla ılgılı taramalar yapan Istanbul Unıversıtesı Orman Fakultesı öğretım uyelerınden Doç Dr Sabrl Sumer'ın elde ettığı verıler karaağaç olumu hastalığının Turkıye'nın bazı yörelerınde şıddetle yaşandığı yolunda Karaağaç olumu hastalığının yayıldığı bolgelerı, "Artvın ve Muğla arasında çızılen hayalı bır sınırın yukarısında kalan kuzey ve batı bolgelerı" olarak anlatan Doç. Dr. Sabri Sumer, hastahğı şoyle tanımlıyor "Karaağaç olumu hastalığı, ceratocystıs ulmı mantarı tarafından, surgunlenn en son yıllık halkasındakı ıletım borularının tıkanması ıle oluşur Scolytus scolytus, scolytus multıstrıatus, hylurgopınus rulıpens adlı kabuk boceklerı, mantar sporlarını sağlıklı karaağaçlara taşırlar Kokler aracılıgıyla da hastalığın sağlam ağaçlara geçebıleceğı Üçgenli Bilmece Aşağıdakı şekılde kaç ucgen var"? Bır sepette beş elma var. Bu elmaları herkese bırer tane duşecek ve sepette bır elma kalacak şekılde beş kardeş arasında nasıl pay edersınız? Beş Elma Bu haftaki armağanımız Bılmeceyı kazanan 5 okuyucumuza Carl VVagnerın Doğabillmsel Araştırma Yöntemlerl 1984 ısımlı kıtabını armağan edeceğız Geçen haftanın çözümleri Yankı Yazgan'dan bilmece Kazakların dili, vücut dili ıdeal ev kadını kalacaktır Bu nedenle, saçmaları kaba koyduktan sonra, uzerıne kabı dolduracak kadar su koymak, daha sonra bu suyu dığer kaplarla ölçmek gerekır Suyun hacmı, saçmaların bulunduğu kabınkınden çıkartıldığında, kurşunun gerçek hacmı bulunmuş olur. Artı / Eksi 1+2 + 3 + 4 + 5 + 6 + 78 + 9 1 0 0 (Yedı artı / eksı) 1234567 89 100 (Üç artı / eksı) Kazanan okuyucular Mustafa Karlıklstanbul, Seval Genç Izmır, Aydın Yercı Istanbul, Kemal Yuksel Adana, Abdunnar Gunay Bornova/lzmır ' Bahçıvanın yolu" ısımlı bulmacanın doğru yanıtını ve kazananları gelecek hafta yayımlayacağız. ödüllü Bulmaca Dökümcünün sorunu Kurşunları bır kaba doktuğumuzde, kabın hacmı, kurşun hacmını vermez,, çunku saçmalar arasındakı boşluklar