Katalog

YEŞJL \ SAYFA ASBEST: Öldürücü toz Doğal bir mineral olan asbest, ısıya ve ateşe dayanıklıhğı yüzünden yapı malzemelerinde ve birçok ev aletlerinde yaygın olarak kullanılır. İnsan vücuduna bol miktarda girerse, uzun sürede (1530 yıl) akciğer kanserine ya da daha başka ölümcül hastalıklara yol açabilir. me yol açabılecek kadar tehlıkeh olduklarıdır örneğın ınolyumlu yer doşemesının yırtılması ya da sobanın altına konan çımento altlığın çızılmesı, asbest tozlarının evın havasına karışmasına neden olur Şuphesız ev aletlerınden çıkan asbest tozu, asbest fabrıkasında çalışan ışçının ya da yapım ışçısının soluduğu asbestten çok daha azdır Asbestin ne kadarı zararlıdır? Asbestin, akciğer dokusunun tahrıp olmasına, akciğer boşluklarında belıren bır kanser turune neden olduğu saptan mıştır Butun ışyerlerındekı asbest mıktarları belırlenmıştır Buralarda önlem alınmış ya da alınmamıştır Ama evlerde bulunan asbestle ılgılı hıçbır cıddı araştırma yapılmamıştır Yaşadığımız ortamda bulunan asbestin, çeşıtlı hastalıklar ve ölum oranlarıyla ılışkisı uzerıne pek az şey bılıyoruz Akciğer hastalıkları uzerıne çalışan doktorlar, uzun sureli ancak dtşuk duzeyde maruz kalınan asbestin, eskıden guvenılır sanıldığını, ama yapılan araştırmalar sonucu bunun çok tehlıkeh olabıleceğının saptandığını açıklıyorlar Derleyen: Kerem Cankoçak sbest ureten fabrıkalar da tersanelerde çalışan ışçılerın asbest tozundan dolayı tehtıke altında oldukları bılınen bır gerçekiir Ancak daha az bılınen bır gerçek de asbestten yapılmış ev aletlerının doğru kullanılmadıkları zaman ölu Buzdolabı ve ozon tabakası Buket Uzuner Çevrebilimci gözüyle A G Asbest: nerede ne kadar? Asbest Içeren ürünler Asbest Kullanım % • Kırık olmadıkça ya da Tost makınesı mısır 2100 yanlış kullanılmadıkça patlatma tenceresı, bu guvenılırdırler Asbest laşık makınesı, buzdoıçeren sac kurutma malabı, fırın, elektrıklı batkınelerı 1979 da uretımtanıye, elbıse kurutucu den kaldırıldı (ABD) Yenı modellerı guvenılırdır Frenın ıçınde toplanan Otomobıl frenlerının ıç 50 toz yuksek duzeyde askaplamaları, fren pedalları best ıçerır Kapak ıçlerı Fırınlarda, Odun ve komur sobala odun ve komur soba80 100 rının kapakları yıpranmal a r ı nda ya mahkumdur ve kaçınılmaz olarak asbest yayarlar Asbest ıçeren dösemeler Vınıl ve Lınolyumlu (po lıvınıl klorıd) doşeme 2030 yırtık ya da eskı olmadıkları surece guvenılırdır lerde Fırın yalıtımlarında 50100 Su ısıtıcılarda ve fırın kaplamalarında kullanılan asbestlı maddeler yalıtımı sağlar Eskı evlerdekı sıcak su ve buhar borularında ısı kaybını onlemek amacıyla kullanılır Borulareskıdıkçe asbest açığa çıkar Bu malzemelerde asbest bolca kullanılır Ama ınsanların yaşadıkları bölgelerden uzak olduklarından fazla tehlı kelerı yoktur Isı yalıtımında kullanılan çımento, asbest ıçerır Ancak bu asbest çımento kırılmadıkça ya da yıpranmadıkça açığa çıkmaz Gunumuzde artık butun boyabadana malzemelerı asbest ıçerıyor Plabterlı duvar kaplamalarında bol miktarda asbest kullanılır Alınması gereken önl*ml«r Nasıl korunmalı? Asbest 20 yuzyılın başından beri yapı malzemesı ve ev aletı olarak kullanıl dığından, bu maddeyı evımıze sokma mak pek olanaklı değıl Ancak ev aletlerını dıkkatlı kullanarak asbestin zararlarını en aza ındırebılırız Aşağıdakı tabloda bu konuda oldukça yararh bılgıler verılmıştır Asbestten korunmak ıçın alı nacak en önemlı onlem, belkı de tek önlem, asbest tozlarının havaya karışmasına ızın vermemektır Ayrıca her asbestlı alet de zararlı de ğıldır Bazı aletlerın ıçındekı asbest, toz halıne gelmez ve boylece havaya karışmaz Asbestlı bır aletın zararlı olup olmadığını anlamanın en lyı yolu, onun yapısının ufalanabılırlığını kontrol etmektır Eğer asbestlı alet, kullanma suresı ıcınde yapısal değışıklıkler gosterıyorsa, hatta şeklı bıle bozuluyorsa, o aletı kullanmaktan vazgeçmek gerekır Butun bunlara ek olarak, aşağıdakı uyarıları dıkkate almakta yarar vardır • Eğer asbeste maruz kaldığınızı duşunuyorsanız, boşuna rontgen çektırmeyınız Asbestin etkısı en az 10 yıl sonra rontgenle anlaşılabılır • 60 yaşına gelmışsenız eskıden maruz kaldığınız asbest etkısınden dolayı uzulmenızegerek yoktur Ancak gençsenız ya da çocuklarınız varsa, evınız dekı asbest tehlıkesını cıddıye almanız gerekır • Asbestin zararlarının, ancak bırıkım sonucu meydana gelebıleceğını aklınızdan çıkarmayın Hemen onlem almaya başlarsanız asbest tehlıkesını en aza ın dırebılırsınız unoşın yuksek ısıda bır hıdrojen kut lesl olduğu artık bılınlyor Guneş merkezınde devam eden nukleor reaksıyonlar sonucunda yayılan elektromanyetık dalgaların çok şukur kı ellı mılyonda bırı dunyamıza ulaşıyor Bu enerjı kaynağına canlılığın devamı ıçın kesınlıkle bağımlıyız Berı yandan, dış atmosferden gelen guneş ışınlarının yarısı tutulmaktadır Gu neş ışını tutucu gazlardan en onemlısı sayılan ozon, canlı organızmayı (protoplazmı) öldurucu nıtelıktekı ultravıyole (morötesı) ışınların yaklaşık %99 unu tutarak hayatı blr rol oynar Eğer asbest tehlıkesın den kuşkuluysanız ale tı kullanmayın Fren ıçlerlnı asla hava puskurterek temızle meyın Kapak ıçlerını fazla el lemeyın Onemlı aşın malar meydana gelmeden kapağı değıştırın Asla delmeyınız ya da kesmeyınız Eskı doşe meyı sokmek yerıne yenısını uzerıne kaplayın Asbestlı maddelerı ellemeyın Yıpranan parçalar varsa butunuyle değıştırın Buhar boruları suyun aşındırıcı etkısınden zarar gormemışse bır tehlıke yoktur Yılda bır kez, puskurtucu ıle boyanabılırler Malzemelerı yerleştırırken çok dıkkatlı olun Asbestlı kaplamaları kesınce asbest tozları nın etrafa yayılacağım unutmayın MalzeVnelerın kırılma masına, ufalanmama sına dıkkat edın Boyanmış bır yerın ufalanmamasına dıkkat edın Kaplama sırasında malzemeyı kesmenız gerekırse, bu ışlemı evın dışında yapın Son yıllarda ozon tabakasının nukleer de nemeler, hava soğutma ve dığer spreyler, azotlu gubreler, jeller nedenıyle hasar gorduğu özellıkle kutup bölgolerınde ozon tabakası delıklen oluştuğu anlaşılmış boylece ınsanlık ıçın alarm zıllerı çalmaya başlamıştı Ozon tabakası ıncelır veya yok olursa, den kanserine yol açan radyasyondan bızı koruyacak hıçbır şey kalmayacaktır O halde ozonu korumalıyız' Ozonu korumak ıçın kolları sıvayan çevrecıler (almosfer kımyacıları) öncelıkle ozonu yok eden maddelerle savaşmayı önerdıler Bu maddeler ıçınde en yaygın olanı, spreylerde püskurtme ıçın kullanılan florokarbonlardır Bunlardan cloroflorokarbonlar (CFC) son zamanlarda endustriyelleşmış ulkeler arasında en çok tartışılanı oldu Çunku CFC'lerı ureten şırketler çok para kaza nıyorlar CFC'ler çok guç bozulan kımyasallar Bu özellıklerınden öturu soğutucularda (buzdolaplarında), aerosol spreylerde ıtıcı ve plastık köpuklerde yayılıcı olarak kullanılıyor Fakat bu dayanıklıhğı, yıllarca havada kalmast ve sonunda stratosfer tabakasında ozonu parçalamasına kadar varmaktadır 1985'te Vıyana'da otuz ulke tarafından ozon tabakasının korunması ıçın ımzalanan anlaşmaya rağmen ozon yok edıcı CFC'lerın uretımınde artış olduğu bellrlendı Oysa Amerıka Kanada ve Iskandlnav ulkelerı CfC lerın aerosollerde kullanımını çoktan yasakladılar GerıyeAT ulkolerının ozon duşmanlığı mı kalıyor acaba? Perde arkası gızemını ıkı buyuk uretıcı Ingılız ICI ve Amerıkan Du Pont şlrketlerı taşıyor Bazı ıddıalara göre var olmamız ıçın gözumuz Qtbı korumamız gereken ozona za rar veren CFC'lerın yerıne geçecek başka kımyasallar çoktan bulundu Ama bunu bu lan Amerıkan Du Pont şırketı Avrupa yı (Ingıllz ICI) ekcnomık olarak zorlamaktadır Şırketler yenı kımyasalın en az on katı pahalıya mal olacağını tahmın edıyorlar 1985 Vıyana Anlaşması gelecek onon beş yıl ıçınde CFC'lerın uretımının %50 azaltılmasını ongorurken, bu maddcyı benımseyen yalnızca Kanada Iskandınav ulkelerı ve Sovyetler Bırlığı gıbı görunmektedır Çevre cılerın ozon katılı" dıye adlandırdıkları CFC'lerın uretımı konusunda en buyuk yasal zorlukları Avrupa'nın çıkarttığı suçlama sını reddeden AT uretıcılerını yenı toplantılarda ıkna etmek uzere genış kampanyalar surdurulmektedlr Berı yandan uluslararası toplantılarda kabul edılen yükumluluklerı kımın nereye kadar yerıne getıreceğı konusu, buzdolabı fabrıkalarından ozon tabakasına uzayan buyuk bır soru ısaretı olarak tepemıze asılı beklıyor I ] Boru yalıtımında 50 80 Çatı kaplamalarında (Portland çımento) 520 Alternatif yemek Fava: Malzeme: 1 kılo ıç bakla, 1 buyuk soğan, ıkı olgun domates, dereotu zeytınyağı, nmon Hazırlanışı. Yıkanan ıç baklalar, bır tencereye konur Ortasına butun halın de soğan ve ırı doğranmış domatesler konarak, baklalar erıyınceye kadar pışırılır Çatalla ezılerek pure halıne getırılır Zeytınyağı ve lımon karışımından yapılan sosla karıştırılır Servıs tabağına ahnırken dereotu ve domates ıle suslenır.Cj Buyuk ocakların ya da fırınların yalıtımında da kullanılan çımento kaplamalarda Boya malzemelerinde Duvar kaplamalarında 6085 510 100 12