Katalog

YEŞİL SAYFA Kedileri çılgına çeviren ot, yatıştırıcı bir halk îlacı Pembe, beyaz renkli çiçekleri olan kediotu bitkisinin esansı histeri, epilepsi gibi hastalıkların tedavisinde kullanılıyor. "Tum çalılıklar, otlaklar, dağlar ve tepeler biret1 eczanedlr." Paracelsus (1493 1541) Merkür, kadmiyum ve diğer tür zehirleri içeren kullanıtmış piller özel yerferde toplanıyor. Pilleri çöpe atmak yasak! S evımlı kedılerımızı "cın çarpmısa" donduren bazı "kedıotlarının" varlığı en azından yedı yuzyıldır bılınıyor Bu konu hakkında bılgı veren ılk kaynak olan Albertus Magnus (on uçuncu yuzyıl) kedılerın 'kedınanesıne (nepeta catana L ) ozel bır ılgı gosterdıklerını" yazıyor 1500'lerde Nettesheımlı Agrıppa da bu garıp bıtkıye dıkkat çekiyor "Dışı kedıler nepetadan (kedtnanesı) cok hoslanıyor Inanısa gore kedı bu bıtkıye surtunduğunde dol lenıyor, yanı bu ot erkek kedının ışını goruyor" ' Kattekruıd' (eskı Almancada "kediotu") ısmı ılk kez 1600 yıllarında Dodo naeus tarafından ortaya atılrnış ' Dışı kedıler bu ottan buyuk bır 7evk alıyor, otun kokusu çok hoşlarına gıdıyor, bıt kıye surtunuyor, uzerınde yuvarlanıyor ve yapraklarını buyuk bır ıştahla yıyorlar" J P de Toumefort'un 1700'de kaleme aldığı 'Instıtuones Reı Herbarıae' (Bıtkıler Alemınden Dersler) adlı yapıtında sunları yazıyor 'Kedıler bu bıtkıden uzak duramaz, bır kez kokusunu aldı mı bıtkının yanından yoresınden ayrılamaz, uzun sure bu ota surtundukten sonra bıtkıyı tumuyle yıyıp bıtırır" Bugun de kedılerın bu garıp alışkanlığında bır değışme olmamış gıbı, zıra botanık bahcelerınde kedı nanelennın bulundugu bolum çelık tellerle koruma altına alınmazsa kedıler gece vaktı buyuk bır zevkle bu otların arasında yuvarlanır ve bıtkılerı ezerler Kanadalı avcıların ortaya çıkardığı dığer bır olgu da kedıgıllerın kedınanesı esansına karşı buyuk zaafı oluşu Av kapanlarına curuk et bıle konsa uzerıne bu esans surulduğunde kedıgıller kolayca tuzağa dusuyor devrılıyor ya da sırtustu debelenmeye başlıyor, bıtkının ustunde yuvarlanıyor Son uç asama, kaba çızgılerıyle dışı kedının erkeğının ıdrar kokusuna karşı gosterdığı reaksıyonda, yanı çıftleşme öncesındekı kızışma ve oyunlara çok benzıyor Ancak kastre (ığdış) edılmıs dışı kedılerın bu bıtkılere karşı gosterdıgl reaksıyonda bır değışme olmadığı bılındıgınden cıns hormonları bu reaksıyondan sorumlu tutulamıyor Kedılerın nepetaya karşı gosterdıklerı reaksıyon dığer kedıgıller, yanı aslan kaplan, leopar, jaguar, vaşak ve puma ıçın de karaktenstık Esansın 16 aslan dan 14'unu guclu bır bıçımde uyardıgı saptanmış Gerıye kalan ıkı aslan ıse grubun en genç ve en yaşlı uyelerı Ko kuyu alan kocaman aslanlar zıplamaya başlıyor, ıdrarını kacırıyor, sırtustu uzanıp, başını kafesın parmaklıklarına vuruyor Kedilere biiyülü iksir Avrupalı ve Amenkalı kedıseverler, kedılerını mutlu kılan bır buyulu ıksıre benzeyen bu bıtkının rtzunu hayvan malzemesı satan dukkânlarda bulabılıyor Kedı nanesı nerol, tımol ve nepetalakton ıcerıyor Todd'a gore nepetalakton reaksıyonu bastatan madde Kedılerın sevgılısı olan bır başka bıt kı ıse Akdenız ulkelerınde yetışen ' kediotu' (Teucnum marum, L ) Mıller 1754'te yayımladığı "Bahçe Ansıklopedısı"nde kedılerın bu otun bulundugu bahcelen darmadağın ettıklerını, bu otun kokusuyla cılgına donduklerını belırtıyor Ulkemızde kediotu olarak bılınen bıtkı ıse tıpta da kullanılan valerıana offı cınalıs 1485'ten berı tanınıyor Hortus Sanıtatıs (Sağlık Bahçesı) adlı yapıtta bıtkıyle ılgılı olarak şunlar yazılı ' Kedılerın her fırsatta yedığı bır ottur Eğer ılaç olarak kullanılacaksa kedılerden uzak tutulması ve korunması gerekır" Pembe beyaz renkli çıceklerı olan bu bıtkının kokunden elde edılen kediotu \ Istanbul ve iç Anadolu Bölgesı'nde yetı şen beyaz ve pembernsı çıceklerı olan ballı babagıller lamılyasından bır bıtkıdır Yararı Hazım sıstemınt duzeltır ıdrar soktu rur, ağnlı aybaşt kanamalarını duzeltır, ıktıdar sızlığı gıderır sınırlorı yatı$tınr esansı (Essence de valerıane) hısterı, epilepsi gıbı hastalıklarda kullanılan, sınırlerı yatıstıran bır halk ılacı Actınıda polygama ıse Japonya kedılerının 'kediotu Japonların bıtkıye taktlğı ısım "kedı ılacı" Bu otun kedıgıller uzerındekı etkısı dığerlerıne oranla daha guçlu Uzakdoğu'da yetışen bıtkıden hazırlanan tutsu, tuzaklara yakalanan kaplanlan sakınleştırmek ıçın kullanılıyor Boston'dakı bahcelere sus bıtkısı olarak ekılen actınıda, kedılerın elınden kurtulamamış Japon araştırmacılar bu bıtkıdekı aktıf maddenın actınıdın veya metabılakton olduğunu söyluyorlar ılda, her ınsan dunyada ortalama 300 gr pıl tuketır Plastık, kâğıt, teneke tuketımıne oranla duşük bır rakam gıbı görunse de pıllerın atıkları da çevre ıçın önemlı bır'tehlıke yaratırlar Kullanılan 300 gr pılde var olan bır gram merkur, 200 kentallık yıyecek ve bın metre küp suyu kırletme gucune sahıptır Pıllerde merkurun dışında kadmiyum, manganez, çınko ve kurşun gıbı başka zehırlı maddeler de bulunur Bu nedenle Italyan hukümetı 1982 yılında pıllerın tehlıkeli olduğunu saptadı ve bir yasayla beledıyelerden bunların çevreyı kırletmemesı ıçın önlem atmalarını ıstedı. Dunya Çevre Örgutü Italya temsılcılerınden Mıchele Maurı, merkurun çok uçucu olduğunu, çöp yakma merkezlerının elektrostatık fıltrelerı tarafından suzülmedığınden havaya çok kolay karıştığını belırtıyor Uzmanlara göre en tehlıkeli piller saat, fotoğraf makınesı ve akustık protezlerde kullanılan duğme tıpı piller Bu tıp pıllerdekı merkur, ağırlıklarının °/o 33'une eşıt. Ama duğme pıllerın değerının yuksek olmasının nedenı de bu italya'nın Varese, Zusto, Arsızıo, Gallerate kentlerınde WWF örgutünun başlattığı kampanya sonucunda kullanılmış piller, çope değıl ama satıldıkları dukkânlardakı ozel kutulara atılıyor Emılıa kentınde toplanan piller daha sonra Schomberg' (Almanya)e gonderılıyorlar ve buradakı bır devlet kuruluşu olan ıntac kurumu, bu atıklacı özel bır bıçımde eritiyor Italyanlar bu tur fabrıkanın yakında kendı ulkelerde de kurulacağını açıklıyorlar Regıo kent halkının geçen yıl kutulara attığı 100 kental pılden 20 kılo merkur elde edıldı. Italya dan once bu uygulamayı başlatan ulkelerden bırı de Isvıçre 1978 yılında Zurıh'te başlatılan kampanya, tum ulke genelıne yayıldı Almanya, Belçıka da pıllerın atıklarını değerlendıren ulkelerden Alkalın manganez ve karbon çınko piller ıçınse henuz bır özel erıtme sıstemı yok Bu piller ancak toprak altına gomulebılıyorlar D Y Bitkinin çekiciliği Bıtkıbılımcıler yuzyıllar boyu şaşkınlık ıçınde bu ılgınç olayı gozlemlemışler ancak B Todd adlı araştırmacı bıtkının çekıcı etkısını deneysel olarak kanıtlamış Ev kedılerının % 69'u kurutulmuş bıtkıye ve onun uçucu yağına karşı reaksıyon gosterıyor Bu reaksıyon dort aşamada gerçekleşıyor Once dışı kedı koku kaynağının yerını bulmak amacıyla çevresını koklamaya başlıyor Kokunun kaynağını bulması bır dakıkadan uzun surmuyor Ikıncı aşamada kedı bulduğu yaprakları yalamaya ve çığnemeye başlıyor Bu sırada hayvanın kafası yan tarafa doğru bukuluyor, gozlerı dalgınlaşıyor Bu aşama beş dakıka kadar devam edıyor. Daha sonra kedı çenesını ve yanaklarım bıtkıye surtuyor ve bu uyarılma durumu yukselerek doruk noktasına ulasıyor, hayvan yan tarafına 19 Kedınanesı/Yabanı Sumbul/(Nepeta catana, UNR PtLR USRTR PUÖ IHOUtHRRE. DUE a PIÜ. RRCCOGUFtnOLEI