Katalog

Y E Ş İ L S A Y F A Deteıjan sorunu çözüldü mü? DDBLAB tartışması biterken, deterjanların katkı maddesf fosfat'ın çevreyi klrletmesi tartışılıyor ı evre kırlenmesı" sorununun onemlı bır boyutunu oiusturan su I kırlenmesınde sentetık + deterjanların katkısı aıiık bılınıyor 8u yuzden deterıanlarda kullanılan ve kopuk olusumuna yol ocorak o/csı/en transferlerıne engel olan yuzey akfıf maddelen dunyanın bırçok ulkesınde tumden yasaklandı Ulkemızde de uzun tartışmalardan sonro defer/anlarda yuzey akfıf maddesı DDB'den LAB'a gealmesı benımsendı Ancak hulen dunyada defer/on konusunda bır baska iartışma daha suruyor Defer/onlarda katkı maddesı olarak kullanılan fosfaflann da yol açhları çevre kırknmesı sorunu D o ç e n t Dolctor A . N u r s e n ( B a f u r ) i p ş i r o ğ l u ' n u n kaleme aldıgı, ozeffediğimız aşağıdakı yazısmda ıncelenıyor Yuzey sularındakı canlı hayatının temelı karbon, azot, fosfor, hıdrojen, oksıjen gıbı elementlerdır Sulu ortamlarda, hayat zıncırının ılk halkası olan alglerın çoğalmaları oncelıkle estetık ve ekonomık bır problemdır Algler, kotu kokar Fıltrelerde suzmeyı zorlaştırır ve en onemlısı oksıjen azalımına neden olduk ları ıçın bulundukları sularda balıkların yasamasını guçleştırır Ayrıca alglerın pek çoğu zehırlıdır Yapılan deneylerde göllerden ve denızlerden elde edılen bazı alglerın balıkları oldurduğu saptanmıştır Içme suyu goletlerınde bulunmaları halınde aynı tehlıke ınsan sağlığı ıçın de soz konusudur Sprey kullanmak şartmı? C maddelen dahı fosfat kaynağı olarak kullanabıhrler Evlerden gelen artıklar bıleşım ve konsantrasyon bakımından çok çeşıtlıdır ve ınsanların sosyoekonomık du rumlarına, adetlerıne ve su kullanma mıktarına bağlıdır Besınler yoluyla ınsanların doğaya terk ettıklerı fosfor mık tarı alınan proteınlerın bır fonksıyonudur Son yıllarda sulardakı fosfor mıktarında görulen artış sentetık deterjanlara bağlanmaktadır Deterjanlar ıle suya gelen fosfor mıktarı kısıtlanırsa (ulkemızde henuz temızleme tesıslerı yaygın olmadığından su ya ulaşmış olan fosforu gıdermek ola nağından mahrum olduğumuza gore) yukarıda sozunu ettığımız alglerın buyumesı kısıtlanmış, dolayısıyla alg buyumesını takıp eden problemler ozellıkle de otrofıkasyon önlenmış olur Spreyler, dolaysız olarak insan sağlığını tehdit etmese de uzun vadede tehlikeli sonuçlar doğurabilir. atıda yapılan mcelemeler, spreylerın ıçmdekı "flor karbon dıoksıt" gazının gıtgıde artan mıktarlarda atmosfere karıştığını gosterdı "Flor karbon dıoksıt", atmosferdekı ozon tabakasının ıncelmesıne neden oluyor Bıldığımız gıbı 2040 km yukseklıktekı bu ozon tabakası, guneşın zararlı ultravıole ışınlarını yuzde 95 oranında masederek, dunyaya ulaş malarını onluyor ve bır fıltre gorevı yerıne getırıyor Araştırmalar, ozon tabakasının her yıl yuzde 05 oranında B inceldığını ortaya koydu Ultravıole ışınlarının zararları nelerdır? Guneşın "morotesı" ışınları olarak nıteledığımız ultravıole ışınları, Batı ulkelerınde hızla çoğalan derı kanserımn başlıca nedenı kabul edılmektedır Ilk planda yuzde, kollarda ve omuzlarda gorulen derı kanserı vakalarının çoğu bugun lyıleştırilıyor Ancak örneğın Federal Almanya'da her yıl 80 bın kışının derı kanserıne yakalandığı ve bır bolumunun kurtarılamadığı da bır gerçek Atmosferdekı ozon tabakasının her yıl yuzde 05 oranında ıncelmesı, derı kanserı vakalarının yuzde 2 oranında artmasını beraberınde getırıyor "Flor karbon dıoksıt" gazının zararı ortaya çıktıktan sonra, Amerika Bırleşık Devletlen'nde, Kanada'da, Isveç ve Norveç'te bu gazın sanayıde kullanılması yasaklandı Öte yandan "flor karbon dıoksıt'e alternatıf olarak başvurulan propanbutan gazları karışımının da zehırlı metılen klorıt maddesını ıçerdığı saptandı Isvıçre ve Isveç, metılen klorıt gazını yasaklayan ulkeler arasında Ne var kı ulkemızde uretılen spreyler bu yasakların hıçbırıne uymuyoriar Çoğunlukla vucut ve saç bakımında kullandığımız spreyler, bu nedenle oldukça tehlikeli Kullanımları yasak Her ne kadar otrofıkasyon problemı tek başına deterjan fosfatlarına bağlanmazsa da (çunku fosfatlar, gubreler, hayvan ve bıtkı artıklan, toprak erozyo nu dolayısıyla da sulara karışabılmektedır) kontrol edılebılecek en onemlı kaynaklardan bırını teşkıl etmektedır 14 Nısan 1970'de Amerika Bırleşık Devletlen'nde deterjanların ıçerısındekı fosfatların ıkı yıl ıcınde elımıne edılmesıne daır bır hareket başlamış, bazı bölgeler % 78 oranına kadar dahı duşmuşlerdır Bugun ıse Batı ulkelerınde ya çok az kullamlmakta veya hıç kullanılmamaktadır Örneğın Almanya, Avusturya ve Hollanda'da maksımum % 5, Norveç te maksımum % 3, Italya'da maksımum % 2.5 oranında kullanılmaktadır Isvıçre ve Amerika Bırleşık Devletlen'nın yedı eyaletınde ıse kullanımları yasaklanmıştır Tubsat, meydan okuyor B Fosfor neden önemlidir? Yer kuredekı yuzey sularında'yaşayan bıtkılerın en onemlı parçasını oluşturan algler, mıneral maddelerden organık madde sentezmı yapar ve daha yuksek organızmalar ıçın besın maddesı vazıfesı görur Bu nedenle de, sulardakı canlı hayatının temel taşıdırlar Sularda uremış bulunan alglerden çeşıtlı yontemlerle kurtulmak mumkunse de asıl onemlı olan bunların gelışmesıne engel olacak şekılde davranmaktır Bu ria ancak alglerın yapısındakı elementlerı kontrol etmekle mumkundur Azot bır parametre olarak kullanılabılır mı? Buyume mevsımınde ınorganık azot, organık yapıya donuşmektedır Sularda bulunan onemlı azot bıleşıklerı proteınler, amonyak azotu, nıtrıl ve nıtratlardır Hatta bazı mavıyeşıl algler suda çözunmuş bulunan atmosferık azotu da kullanabılırler Bundan başka sularda bulunan azotun yaklaşık % 30'u gubrelerden meydana gelmektedır O halde sulara gelen azot mıktarını ayarlamak oldukça guçtur Karbondıoksıtı kontrol etmek ıse olanak dışı olduğundan, canlı yapısında anahtar element durumunda olan fosforu kontrol etmekten başka çare olmadığı anlaşılır Çunku algler sadece çozulmuş fosfatı değıl, kıl ve kum tanecıklerı tarafından soğurulmuş fosfatları, hatta hayvan dışlerı gıbı çozunemeyen 12 Dlğer alternatlfler Fosfatın yerını alabilecek dığer bır komponent de zeolitlerdir Bu bileşik için de kısa uzun vade etkısının ve canlı çevre ilışkısinın etraflıca ıncelenmesı gerekir Dığer alternatlfler soda ve sitratlardır. Soda, temizleme konusunda çok eskıden berı bılınen ve lyı tanınan bır bileşıktır Her ne kadar Turkıye'de kışı başına deterjan kullanımının gelışmış ulkelere kıyasla az olduğu ıddıa edılıyorsa da nufus dağılımının homoıen olmadığı ulkemızde ozellıkle Istanbul gıbı nufus yo ğunluğu çok buyuk kentlerde yakında musluklarımızdan köpuklu sularakarsa ve surahılerımız ıçınde algler yaşamaya başlarsa şaşırmamahyız Ister DDB ıster LAB, ıster fosfat ıster NTA kullanılsın, vakıt geçırmeden evsel ve endustrıyel atık su tesıslerı ınşa yoluna gıdılmelıdır Halıç orneğınde olduğu gıbı, doğanın ıhmal edılmeye tahammulu yok tur, kırlılık sınırları bır kez aşıldıktan sonra gerı donuş çok masraflı ve çok zaman alıcı ve pek çok zaman da ımkânsız bır ıştır l ] Alman Profesör Udo Renner (ortada), çok ucuza yaptığı uydu ve öğrencilerlyle birlıkte. erlın Teknik Universitesi Hava ve Uzay Yolculuğu Teknoloıısı uzmanı Profesör Uda Renner, ABD ve Fransız uydularına kıyasla, çok ucuza, daha hafıf ve çok daha net fotoğraf çeken uydu yaptı TUBSAT adı verilen uydu, guneş enerjısı ıle çalışıyor 70 kılo çekıyor ve yukseklığı 48 cm, çapı 48 cm silındırık bıçımlı 14 yıl Avrupa Uzay Bırlığı (ESA)'nde görev yapan profesör, "Amacımız çok ucuz, seri uydu uretmektir Malıyetı yaklaşık 100 bın marktır" dıyor Alman hukumetınden 2.5 mılyon mark destek yardımı alan uçan kamera, dünyaya çok yakın uçacak, en az bir yıl fonksıyonel kalacak ve yerden yönetılebılecek TUBSAT uydularının, ABD uzay mekığı tarafından uzaydakı yörungesıne bırakılacağı belirtılıyor Ancak uzay mekığının uzay seferlerıne ne zaman başlayacağı henuz bılınmıyor Ust uste gelen kazalar yuzunden program ertelenmıştı D Alternatif yemek (4 kişilık) Beşamelli kabak 4 orta boy kabak 1 çorba kaşığı tereyağı 1,5 çorba kaşığı un Aldığı kadar sut 1 yumurta sarısı 2 çorba kaşığı rendelenmış kaşarpeynırı Yeterınce tuz karabıber Gerekli malzeme Yapılışı Kabakları temızleyıp yıkayın Uzunla masına ıkıye kesıp, tuzlu kaynar suda 5 dakıka kaoar haşlayın (Çatal battığında yumuşamış olacak) Dığer tarafta çukur bır kapta tereyağını erıtın Uzerıne unu da koyup, kaşığın tersıyle pembeleştırın. Sonra devamlı karıştırarak, uzerıne azar azar sut dökun Beşamel sosunuz boza kıvamına gelınce ateşı sondurun Içıne tuz, karabıber ve yumurtanın sarısını da katıp karıştırın Kabakları fırın tepsısıne dızıp, uzerlerıne kaşıkla sosu dokun En uste de rendelenmış kaşar peynırı serıp, kızgın fırına verın Kızarınca çıkarıp sıcak sıcak servıs yapın