Katalog

10 25 MART 2020 ÇARŞAMBA DOLAR avro sterlin FAİZ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY BORSA ALTIN CUMHURİYET EKONOMİ ALTIN 24 AYAR 6.4660 13.10 kuruş 6.9910 6.1 kuruş 7.6140 11.11 7 kuruş Sabit 89.286 5040 puan 2240.65 61.71 lira 331.50 12.51 lira Koronavirüs salgını nedeniyle temel gıda fiyatlarındaki aşırı artış asgari ücretliyi vurdu Virüs ‘mutfağı’ uçurdu CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba “Asgari ücretle alınan et 6 kilo, zeytin 10 kilo azaldı. Temel gıdada KDV’nin kaldırılması gerekiyor” dedi. Koronavirüs salgını temel gıda ürünlerinde artışlara ne 91 kilogram alınabilirken, Martta fiyatın 28.5 TL olmasıyla birlikte 81.5 ki den olurken asgari ücretli logram alınmaya başlandı. büyük kayıp yaşıyor. Artışların asgari ücre te etkisini inceleyen CHP mahmut Zeytinde kayıp 9.5 kilo. lıcalı Sofra küçülmesin Genel Başkan Yardımcısı Ve 4 Şubatta 500 gramlık paket li Ağbaba’nın yaptığı çalışma fiyatı ortalama 1.75 TL olan ma ya göre, dana etinde 6 kilog karnadan asgari ücretle 1328 ram, zeytinde 10 kilogram, pi adet alınabilirken, mart ayında rinçte 36 kilogram kayba neden ortalama fiyatın 2.75 TL’ye yük oldu. Ağbaba, koronavirüsün selmesiyle birlikte 787 adet alı Türkiye’de olduğunun açıklandı nabiliyor. ğı 11 Mart’tan itibaren temel gı 4 Şubatta TÜİK madde sepe da maddelerinde fahiş artışlar tinde 1 kilogram fiyatı 9.7 olan yaşandığını belirterek şubat ayı pirincin fiyatı da salgınla birlik fiyatlarıyla bugünkü market fi te 11.4’ye yükseldi. Asgari üc yatlarını asgari ücret üzerinden retle alınabilen 239 kilogram pi karşılaştırdı. Sonuçlar şöyle: rinç de 203 kilograma geriledi. 4 Şubat ayında bir asgari üc Kayıp 36 kilogram. retle TÜİK madde sepetinde ki 4 Şubatta TÜİK madde sepe logram fiyatı 47.8 TL olan dana tinde 1 kilogram fiyatı 4.9 olan etinden 48.6 kilo alınabilirken, bulgurun fiyatı da salgınla bir salgının ardından ortalama mar likte 5.5 TL oldu. Asgari ücretle ket fiyatı 54.3 TL olan dana etin 474 kilogram alınabilen bulgur, den 42.7 kilo alınmaya başlandı. salgınla birlikte 52 kilo azalarak Buna göre asgari ücrette salgın 422 kilograma geriledi. la dana etinde yaşanan kayıp 5,9 Ağbaba, “Milyonlarca kişi as kilo olarak hesaplanıyor. gari ücretle geçimini sürdürü 4 Şubat ayında TÜİK sepetin yor. Bu bakımdan besin gıdaları de kilogram fiyatı 11.49 TL olan üzerindeki KDV oranları kal tavuk eti 12.35 TL’ye çıktı. As dırılmalı, milyonlarca as gari ücretle 202 kilogram alınan tavuk eti 14 kilogram kayıpla 188 kilograma geriledi. 4 Benzer şekilde şubatta kilogramı 25.4 TL olan zeytinden gari ücretlinin sofrasındaki ekmeğin azalmasına engel olunmalıdır” dedi. l ANKARA Kaşar peynirinin 600700 gramının fiyatı 28 lira ile 33 lira arasında değişiyor. Beyaz peynir fiyatları da değişken. Süzme peynirin yarım kilosu 11 lira ile 15 lira arasında satışa sunuluyor. Meyve sebze el yakıyor MUSTAFA ÇAKIR Koronavirüs nedeniyle artan talep, marketlerdeki gıda fiyatlarının da neredeyse günlük olarak yükselmesine neden oluyor. Geçen haftalarda 2 liraya kadar düşen patatesin fiyatı Ankara’da markette 6 lira, soğan fiyatı da 5 liraya yükseldi. Geçen aylarda bu iki ürünün fiyatında aşırı artış olmuş hükü met önlem almak zorunda kalmıştı. Koronavirüs salgını nedeniyle fiyatlar yine katlandı. Sarmısak ise 12 lira dan satılıyor. Daha önce bir liraya satılan bir bağ maydanoz 3 lira, badem salatalığın fiyatı ise 12 liraya kadar çıkmış durumda. Virüsten korunmak için talebin arttığı pancar ve turp fiyatları arttı. Pancar 6.95, kırmızı turp 2.95 liradan satılıyor. Meyve fiyatları da sebzelerden farklı değil. Yurttaşların yine gripten korunmak için başvurdukları limonun file kilogramı 13 lira. Yerli muz 10 lira, kivinin fiyatı 10 liraya kadar çıkıyor. Amasya elma 10 lira, golden elma 6 lira, mandalina 9, Finike portakal 7, ceviz 35 lira. Ayva 10 lira, deveci armut 8 lira. Muz ithalatına kayıt şartı geldi Ticaret Bakanlığı’nın dünkü Resmi Gazete’de yayımlanan düzenlemesine göre, sarmısak, muz, çay, kırmızı biber ve kuru yemişin de aralarında bulunduğu bazı tarımsal ürünlerin ithalatından önce kayıt belgesi düzenlenecek. Buna göre, gerçekleştirılecek ithalata ilişkin bilgiler, önce bakanlık tarafından yetkilendirilen kayıt merkezlerine bildirilecek. l ANKARA Et ve süt üretimi sürüyor Gıdada fahiş zamma uyarı Yaş meyve ve sebze başta olmak üzere gıda piyasasında rekabeti bozucu eylemlerde bulunan kişi ve kurumlar hakkında Rekabet Kanunu ile belirlenen en ağır idari para cezasının uygulanacağı belirtildi. Yapılan açıklamada, yeni tip koronavirüs salgınının yaşanması sebebiyle, fırsatçı bir yaklaşımla fahiş zamların gözlemlendiğine işaret edildi. Bu durumun yakından takip edildiği vurgulanan açıklamada, “Rekabeti bozucu eylemlerde bulunan kişi ve kurumlar (üretici, aracı, taşımacı, nihai satıcı gibi her türlü aktör) hakkında en ağır idari para cezası uygulanacaktır” denildi. l Ekonomi Servisi Türkiye Süt, Et, Gıda Sanayicileri ve Üreticileri Birliği (SETBİR) Başkanı Tarık Tezel, salgın korkusuyla markete koşan yurttaşa, “Çiftlikleri, fabrikaları kapatamıyoruz, evde kalamıyoruz ama siz evde kalın, üretim kesintisiz devam ediyor” mesajı verdi. Bu süreçte “açık gıdadan uzak durun” çağrısı da yapan Tezel, “Üyelerimiz, Türkiye’de her gün üretilen 62 bin 900 ton sütün 30 bin tonunu, hijyen koşullarında her gün işlemeye, süt ürününe dönüştürmeye devam ediyor. İçinde bulunduğumuz koşullarda Türkiye’de hiçbir şekilde çiğ süt üretimi azalmıyor. Süt ürünü üretimi gerilemiyor, tüketicimizin sütsüz, yoğurtsuz, peynirsiz kalması söz konusu değil” dedi. l Ekonomi Servisi Tarımsal girdiler yüzde 14 arttı TÜİK, ilk kez “Tarımsal Girdi Fiyat Endeksi” bülteni yayımladı. Buna göre, tarımsal girdi fiyat endeksi (TarımGFE), ocak ayında aylık yüzde 1.1, yıllık yüzde 8.99, 12 aylık ortalamalara göre ise yüz de 14.36 yükseldi. Bir önceki yılın aynı ayına göre en düşük artış yüzde 0.60 ile veteriner harcamalarında oldu. En fazla artış ise, yüzde 9.58 ile malzemeler, yüzde 13.56 ile enerji ve yağlar ve yüzde 15.82 ile tohum ve dikim materyalinde yaşandı. Aylık bazda en az artış ise yüzde 0.17 veteriner harcamalarında olurken, en fazla artış yüzde 1.35 hayvan yeminde. l Ekonomi Servisi Metalde işçi çıkarılmayacak Sağlık çalışanına operatör desteği Turkcell ve Vodafone virüs günlerinde kamu sağlık çalışanları na ek data ve konuşma desteği ve recek. Turkcell Genel Müdürü Mu rat Erkan, “Sağlık sektöründe gö revli Turkcelllilerin hatlarına mev cut paketlerine ek olarak ücretsiz 5GB internet ve 500 dakika konuş ma tanımlamak için çalışmalarımı za başladık. Evde eğitimi, evde iş hayatını kesintisiz devam ettirecek teknolojimiz devrede. Şebekemiz deki toplam internet trafiğinde yüz de 30’luk bir artış söz konusu oldu. EBA web sitesine olan erişim kapa sitesini 2 katına yükselttik. EBA’da yer alan eğitim videolarını sunucu larında barındıran 3. parti tedarik çiye doğru olan ara bağlantı kapa sitesini ise 5 katına çıkardık” dedi. Vodafone da kamu sağlık çalı şanlarına mevcut paket lerine ek olarak ücret siz 5GB internet ve 500 dakika konuşma tanım lanacağını açıkladı. Vo dafone Üst Yöneticisi Colman Deegan, “Ola ğanüstü bir dö nemden geçiyo ruz. Kamu sağ lık çalışanları Murat Erkan nın yanındayız” dedi. l AA Adnan Bali İş’ten yüzde 15 zam İİş Bankası Genel Müdürü Adnan Bali, virüsün banka çalışanlarına etkisini azaltmak için yaptıkları çalışmalar hakkında bilgi vererek, toplu iş sözleşmesini sonuçlandırdıklarını, yüzde 161411 şeklinde kademeli ve “500 TL’nin altında olamaz” düzenlemesi ile zam yaptıklarını duyurdu. Hamilelik, süt emzirme durumunda olanları ve kronik hastalığı bulunan çalışanlarını idari izinli saydıklarını, okul çağında çocuğu olan çalışanları ara sında ihtiyaç duyanlara ücretli izin uygulamasını başlattıklarını kaydeden Bali, şöyle devam etti: “İşyerine gelenler ve birer kişi olarak çalıştıkları için dönüşüme dahil olmayan güvenlik görevlileri dahil bütün çalışanlara aylık 3 bin 500 TL brüt ödeme başlattık. Hijyen kolaylığı için serbest kıyafet uygulamasına geçtik. Tüm şubelere maske, dezenfektan vb gönderip dağıttık, para teması olanlara eldiven zorunluluğu getirdik.” l Ekonomi Servisi Türk Metal Sendikası virüs nedeniyle metal fabrikalarında alınacak kararları işverenle konuştu. Türk Metal Sendikası, başta otomotiv olmak ve yakacak yardımı işveren tarafından üyelere ödene üzere metal işkolu fabrika cek. İşçiler net ücretlerinin larında koronavirüs salgı yüzde 89’unu almış olacak. nı nedeniyle alınacak karar lara ilişkin işverenle masa Durdurma hakkı ya oturdu. Türk Metal Sen 4 24 Nisan 2020’den son dikası Başkanı Pevrul Kav raki duruşlarda ücretli izin lak alınan kararları şöyle kullandırılan günler içinse açıkladı: telafi çalışması yapılabile 4 İşveren, kendisi ayrıl cek, çalışılmayan cumartesi mak isteyenler hariç, hiçbir günü de telafi çalışmasına koşulda işçi çıkarmayacak. konu olabilecek. 4 Üretimin durdurulması 4 Servislere binişlerde durumunda çalışanların üc işçilerin ateşleri ölçülecek, retlerinden herhangi bir ke risk taşıyanlar işveren tara sinti olmaması garanti edil fından sağlık kuruluşlarına miş olacak. Durma bir götürülecek. ay sürdüğünde, üyele 4 İşyerinde virüs çık rimiz aylık ücretleri ması halinde İş Sağ nin tamamını alacak lığı ve Güvenliği ancak ayın 12 işgü Kanunu’nun 13. madde nü yıllık izinlerinden si gereğince işçiler “Ça kullanılmış sayılacak. lışmaktan kaçın 4 Kısa çalış ma hakkı”nı kul maya başvura lanacak ve üre cak şirketler timi durduracak de ikramiye Pevrul Kavlak lar. l ANKARA Kapitalist düzen merkez bankacılığı Merkez bankacılığı, XVII. yüzyıl sonlarında Birleşik Krallık Merkez Bankası, Bank of England (BoE) ve İsveç Merkez Bankası (SVERİGES) ile başlayan tarihsel gelişme süreci, tekdüze olmamış, zaman zaman duraklamalara da uğrayarak kurumsal, yönetimsel, işlevsel değişiklikler göstermiştir. Merkez bankacılığı, 90’lı yıllarda neoliberal olarak nitelendirilen evreye girmiş, paradigma bağımsızlık olmuştur. Bağımsızlık; amaç ve araç bağımsızlığı olarak, MB’lerin politik baskılardan masun olarak, korunarak, para politikası amacını, amaç önceliklerini saptama, araçlarını seçme ve kullanma serbestisine sahip olmasıdır. 20078 krizi sonrası MB’lerden ekonomik büyüme, istihdam gibi sorunlara da çözüm getirmesi beklenmiş, bu alanlarda yeterli deneyimi olmayan MB’lerin başarı gösterememesi, itibar ve güven yitirmelerine yol açmıştır. Gerçekleşmeyecek varsayımlara dayanak, araç seçiminde yanılgılara düşerek, siyasal baskılara direnç göstermeyerek politika belirlemek, MB’leri başarısızlığa sürüklemiştir. Gelişmiş ülkelerde MB’ler, faiz indirimi, parasal genişleme, piyasalarda likidite bolluğu yaratma yoluyla, ekonomide tüketim ve yatırım harcamalarının artmasını, büyümenin hızlanmasını, istihdam artışını, finansal istikrarın sağlanmasını amaçlamıştır. Kuramsal temelden de yoksun olan bu beklentiler doğal olarak gerçekleşmemiştir. l Tüketim harcamalarını, faiz değil tüketicilerin geliri belirler. Faiz indirimi ile hanehalkının tasarruflarını azaltarak harcamalarını artıracağı beklentisi, tüketim harcamalarını faiz değil tüketicilerin geliri belirlediğinden gerçekleşmemiştir. Ekonometrik araştırmalara göre, tüketim harcamalarını belirleyen temel değişken gelirdir. Gelir, cari dönem geliri, geçmiş dönem geliri veya ortalaması, gelir beklentisi olabilir. Tüketim harcamalarını, gelir dışında İngiliz iktisatçı Pigoue tarafından geliştirildiği için Pigoue etkisi olarak da anılan servet etkisi de etkilemektedir. Bireyler, hanehalkı varlıkları değer kazandıkça kendilerini zenginleşmiş hissettiklerinden, tüketim harcamalarını artırmakta, değer yitirdikçe azalmaktadırlar. Faiz indirimi, yaşlı nüfusun, emeklilerin faiz gelirini azalttığından, gelir kaybına uğrayan bu grup tüketimi artırma yerine harcamalarını kısmaktadır. l Faiz, yatırım kararlarını belirleyen, yönlendiren temel değişken de değildir. Ekonomik açıdan yatırım, yeni makineteçhizat alımı, inşaat ile ekonominin üretim kapasitesinin artırılmasıdır. Yatırıma ithal edilen makine ve teçhizat da dahildir. Menkul kıymet alımları ekonomik açıdan yatırım değil, birikimlerin değerlendirilmesine yönelik plasmandır. İşletmelerin yatırım kararlarını, satış tahminleri, kapasite kullanım oranları, rakip işletmelerin yatırımları, piyasa payını koruma, teşviklerden yararlanma gibi değişkenler belirlemektedir. Nitekim reel negatif faize karşın ekonomilerde yatırımlar artmamış, yapılan yatırımlar da emekten tasarruf yönünde olmuş, işsizliğe çözüm yerine, işsizliği artırıcı bir etki de yapmıştır. l Likidite bolluğu her zaman yatırım harcamalarının artışına yol açmaz. İşsizliğin yüksek, satış artışı beklenmeyen, atıl üretim kapasitesinin bulunduğu ekonomilerde likidite bolluğu, yatırım harcamasına dönüşmemektedir. J.M. Keynes bu olguyu “likidite tuzağı” olarak ifade etmiş, likidite bolluğunun her zaman yatırım harcamalarını artırmayacağını kuramsal olarak da kanıtlamıştır. l Para politikası, büyüme hızını belirleyici etkili araç değildir. Büyüme hızını istihdam artışı, yeni ekonomik yatırımlar, teknolojik gelişme, kurumsal yapının gelişmesi gibi reel faktörler belirler. Para politikasının bu bağlamda etkisi sınırlıdır. l Parasal genişleme, likidite bolluğu her zaman enflasyon yaratmaz. Gelişmiş ekonomilerde MB’lerin resesyona sürüklenmemek için hedefledikleri yıllık yüzde 2.0 düzeyinde enflasyon likidite bolluğuna karşın sağlanamamıştır. Neoliberal yaklaşımın “enflasyon parasal bir olaydır” savı da gerçekleşmemiştir. l MB’lerin varlık alım programları da sorunlara yol açmaktadır. Program uygulamasında; batmayacak kadar büyük olarak nitelendirilen şirketlerin seçimi, şirket kurtarmanın piyasalarda yarattığı rekabet eşitsizliği, kamuya getirdiği yük, gelir dağılımının bozulması, merkez bankaları bilançolarının toksik varlıklarla şişmesi, sorun olmuştur. MB’lerin, koronavirüsün ekonomik etkilerini gidermek için aldığı önlemler de faiz indirimi, kredi teşviki, VAP yolu ile bolluğu yaratma, şirket kurtarma yönünde olmuştur. FED, ucu açık alım programı yanı sıra şirketlerden finansman bonosu alımının yeniden uygulamaya konulacağını açıklamış, sistemin NYFRB aracılığı ile gerçekleştirdiği APİ ile repo limitini 150 milyar dolara yükseltmiştir. BoE. Politika faizini yüzde 0.1’e indirmenin yanı sıra VAP’ı 200 milyar artırarak 635 milyar Avro, ECB’de yıllık VAP tutarını 800 milyar Avro’ya yükseltmiştir. Uygulamalar, MB’lerin kapitalist düzeni desteklemek işlevini üstlenmekte olduklarını göstermektedir.