Katalog

1 ŞUBAT 2020 CUMARTESİ 6 bin yıllık resimlerE koruma Aydın’ın Çine ilçesinde dır doğa koşullarına açık durumda bulunmasına karşın büyük ço ki Madran Dağı’nda bulunan 6 bin yıllık kaya resimleri, 1. derece ğunluğu belirgin durumda olan tarihöncesi kaya resimleri, çevre arkeolojik sit alanı ilan edilerek koruma altına alındı. Binlerce yıl sindeki madencilik faaliyeti nedeniyle risk altındaydı. l İHA Herkese Bilim Teknoloji Dergisi’nin katkılarıyla hazırlanmıştır. TASARIM: ilknur filiz CarnegIe Mellon Üniversitesi öğretim üyesi Dr. John Stamper: İyi öğretmen her şeyden önemli FİGEN ATALAY Figen Atalay’ın ABD’deki Carnegie Mellon Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. sorularını yanıtlayan Stamper, “Kendi çocuklarım için iyi öğretmeni teknolojiye tercih ederim” dedi. John Stamper, dün ya çapında yoksul çocukların teknoloji ye erişiminin iyi öğ retmenler tarafın dan eğitilmelerinden daha kolay olduğu nu söyledi. Dr. Stam per, “Hâlâ iyi öğret menin her şeyden daha önemli olduğu bir noktadayız. Öğ retmenin eğitimdeki vazgeçilmez rolü en az 50 yıl daha devam edecek” dedi. Dijitalleşme... lanacağını ve verilen desteğin daha kişiye özel olacağını vurgulayan Dr. Stamper, “Çünkü eli Türkiye Özel Okullar mizde çok veri var ve bunların Derneği’nin Antalya’da düzenle doğru analizleriyle eğitim daha diği Eğitimde Yeni Akımlar baş kişisel olacak. Yani elimizdeki lıklı eğitim sempozyumunda ko verilerle bir çocuğun durumunu nuşmak üzere Türkiye’ye gelen daha iyi değerlendirip buna gö Dr. Stamper ile eğitimde dijital re yönlendirme yapıyoruz. Geç leşme, çocukların teknolojiye mişte bunlar birkaç uzmanın ka erişimi ve yapay zekânın eğitim rarıyla yapılıyordu, şimdi yapay de kullanılma alanları gibi konu zekâyla daha verimli ve daha lar üzerine konuştuk. gerçeğe dayalı oluyor, ama tabii Yoksul çocukların teknolo kişisel veri söz konusu olunca ji kullanmaya mecbur bırakıla mahremiyet sorunu da var. Bü cağına dikkat çeken Dr. Stam yük bir fırsat ama riskleri de var. per şunları söyledi: “Yoksul ço Verilerin doğru ve tarafsız kulla cuklar teknoloji kullanmaya zor nıldığından, yanlış bir şey yapıl lanacak, çünkü teknoloji ucuzlu madığından emin olunması la yor, ABD’de herkesin tableti var zım” diye konuştu. ama kaliteli içeriğe sahip olmak zor, çünkü pahalı. Düşük bütçesi olan okulların kaliteli eğitim içeriğine ulaşması kolay değil. İyi öğretmenlere zengin çocukların erişimi daha kolay. İyi öğretmenin her şeyden önemli olduğu bir noktadayız hâlâ ve iyi öğretmene erişim teknolojiye erişimden çok daha zor. Ben kendi çocuklarım için iyi öğretmeni teknolojiye tercih ederim.” Eğitimde yapay zekâ Yavaş ama... Yapay zekânın okullarda uygulanmasına yönelik gelişmelerin çok yavaş olduğunu ama çok da fırsat bulunduğunu söyleyen Dr. John Stamper, ABD’de bazı eyaletlerde evde eğitim uygulamasının arttığını anlattı. Yapay zekânın öğretmenin yerini almayacağını, ona destek olacağını vurgulayan Dr. Stamper, “Ama öğretmenin rolü değişiyor. Öğretmenin işlevi, sınıfta geleneksel biçimde ders an Yapay zekânın eğitimde kulla latmasından ziyade iletişime daha nılmasıyla öğrenciler için kişisel çok önem vermesine doğru evri leştirilmiş eğitim imkânları sağ liyor” dedi. 2 yaşINDAN önce olmaz Çocukların 2 yaşından ön ce teknolojiyle tanışmaması gerektiğine dikkat çeken Dr. Stamper, bu konuda şunları söyledi: “Etkili öğrenme başladıktan itibaren teknoloji çocukların hayatına girebilir ama hiçbir noktada diğer insanlarla iletişimin yerini almamalı. Silikon Vadisi CEO’ları çocuklarını teknoloji olmayan okullara yolluyor ama muhtemelen onlar teknolojiyi evde kullanıyor. Teknolojiyi geliştirmemiz ve öğretmene destek olarak kullanmamız lazım. Teknoloji iyi bir araç olabilmeli. Bizim üniversitede açık öğrenme sistemleri var, yüzlerce ders geliştirildi. Bütün hocalar yapay zekâ desteğiyle bir konuyu öğrenciye en iyi nasıl anlatacağını belirliyor, öğrenme hedeflerini belirliyor ve öğrenci daha kolay öğreniyor.” l ANTALYA Yangın OHAL’i Zor bir yılı geride bıraktık. 2020’ye de UZAY KÂŞİFLERİ pek hoş başladığımız söylenemez. ARAMAYA Avustralya’daki yangınlar, Çin’de DEVAM EDİYOR başlayıp dünyaya yayılan koronavirüs, iklim değişikliğinin artık daha geniş kitleleri etkiler hale gelmesi... F izik bilimleri yazarı Maria Temming, bu arada daha uzak bir ziyaretçiye Çözüm yolları ise yine bilimde aranıyor. 2020 hazırlanıyor. Geçen yıl, gökbilimciler Güneş Sistemi’nde yılında sağlıktan uzaya, fizikten mikrobiyolojiye kadar hangi gelişmeler oluyor, neler bekleniyor, kısaca göz atacağız... bilinen ikinci yıldızlararası nesneyi belirlediler, bu bir kuyrukluyıldız gibi görünüyordu. Bakalım bizi neler bekliyor? Bilimde İki Mars projesi bu yıl başlıyor: NASA’nın Mars 2020 projesi ile Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Rus Uzay Ajansı’nın (Roscosmos) ortak projesi ExoMars. Bu yıl yola çıkacak uzay kâşifleri, geçmiş yaşamın izlerini arayacak. NASA’nın kâşif robotunun, Kızıl Gezegen’in parçalarını ilerleyen dönemde Dünya’ya getirmesi bekleniyor. atılım yılı Karanlık maddenin gizi çözülebilir Astronomi yazarı Lisa Grossman ve fizik yazarı Emily Conover, 2018’de Event Horizon Telescope’un (EHT) yakında bir kara delik fotoğrafı elde edeceğini tahmin ettiğinde haklıydı. Ancak tahmin ettikleri kara delik farklı çıktı. Onlar Samanyolu’nun merkezindeki bir kara delik olan Sagittarius A’nın görüntüsünün yakalanacağını tahmin etmişti, ama Prof. Feryal Özel’in de başında bulunduğu bir ekibin çabasıyla elde edilen görüntü M87 Galaksisi’nin ortasında yer alan bir kara deliğe aitti. Grossman ve Conover’ın yeni bir tahmini var: Başka bir kozmik giz olan karanlık maddenin 2020’de ortaya çıkması. Güney Dakota’da eski bir altın madeninde bulunan LUXZeplin (LZ deneyi) zayıf etkileşimli büyük parçacıklar olan WIMP’leri aramaya başlayacak. Conover, bu teorik parçacıkların, karanlık maddenin açıklanması için önemli bir aday olduğunu belirtiyor. İlaç çalışmaları Ekolojik kararlarda son dönemeç 2020’nin bilim ve çevre politikaları için önemli bir yıl olması bekleniyor. Yaşam bilimleri yazarları Susan Milius ve Jonathan Lambertt, siyasetin yaban hayatı üzerindeki etkisinin 2020’de ön plana çıkacağını düşünüyor. BM Genel Kurulu, 201120 yılını Birleşmiş Milletler Biyoçeşitlilik On Yılı ilan etmişti. Milius, BM Biyoçeşitlilik On Yılı sona ererken dünyanın on yılın hedeflerinin çoğunu kaçırdığını söylüyor. Lambert ise ağustos ayında ABD Başkanı Donald Trump’ın idaresi tarafından açıklanan “Tehlikedeki Türler Yasası”nın nasıl uygulandığına dair önemli değişiklikleri ve belirli türlerin geleceği hakkında soruları tetiklediğini savunuyor. Toprak ve iklim yazarı Carolyn Gramling ise 2020’nin sonuna kadar, iklim değişikliğiyle mücadeleye ulusların ne kadar bağlı olduğuna dair tartışmaların artacağına dem vuruyor. Gözler ABD’de olacak 2015’te Paris İklim Anlaşması’nı imzalayanlar, küresel ısınmayı 2100 yılına kadar 2 santigrat derecenin altında tutmaya karar vermişti. Ancak mevcut karbon emisyonu azaltma vaatleri, ulusların bu konuda ne kadar yetersiz kaldığını açıkça gösteriyor. Ülkelerin, Aralık 2020’de güncellenmiş emisyon hedefleri sunmaları gerekiyor. ABD’nin anlaşmadan ayrılmasına yönelik süreç, Kasım 2020’de sonuçlanacak, ancak o ay ABD’de yaşanacak başkanlık seçimleri, ülkenin 2021’de anlaşmaya tekrar girip girmeyeceğini belirleyebilir. Moleküler buluşlar evrime ışık tutuyor Biyomedikal yazarı Aimee Cunningham, erkek doğum kontrol hapının klinik denemesinin sonuçlarını bekliyor. Erken bir test, hormonal hapın güvenli olduğunu ve sperm üretimi için gerekli hormon seviyelerini baskıladığını buldu. Alzheimer için de çalışmalar devam ediyor. Aducanumab adı verilen potansiyel bir ilaç, ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanabilir. Nörobilim yazarı Laura Sanders, ilacın inişli çıkışlı geçmişini göz önünde bulundurarak tartışmaları da beraberinde getireceğini düşünüyor. Aducanumab’a dair 2016’daki ilk çalışmalar, ilacın Alzheimer’da görülen amiloidbeta plaklarını temizleyebileceğini öne sürmüştü. Ancak sonuçlar, ilacın en yüksek dozunun hafızadaki yavaşlamayı azaltabileceğine dair hayal kırıklığı yarattı. Davranış bilimleri yazarı Bruce Bower, moleküler biyolojide 2020’de yaşanacak gelişmelerin, insan evrimi üzerine yapılan çalışmalarda daha büyük bir rol oynamasını bekliyor. Araştırmacılar, hominid fosillerden çıkarılan eski DNA çalışmalarıyla, fosilleşmiş kemiklerde ve dişlerde DNA’dan daha iyi koruyan ekstrakte edilmiş proteinlerin analizleriyle bu görüşü destekliyor. Proteinler, yeni türlerin tanımlanmasına ve evrimsel ilişkilerin çözülmesine yardımcı olabilir. Moleküler biyoloji yazarı Tina Hesman Saey ise doğrudan tüketiciye yönelik genetik test yapan Ancestry DNA gibi şirketlerin bu yıl büyük etik tartışmalarına neden olabileceğini tahmin ediyor. AVUSTRALYA En değerli 10 kripto para Avustralya’da aylardır kontrol altına alınamayan ve ülkenin çeşitli noktalarında etkisini sürdüren yangınlar nedeniyle başkent bölgesinde acil durum ilan edildi. BBC’nin haberine göre, Avustralya Başkent Bölgesi yet kilileri, 2003’ten bu yana en büyük yangın tehdidi ile karşı karşıya olan bölgede acil durum ilan etti. Başkent Canberra’nın banliyölerinde halka, olası tahliyelere karşı hazırlıklı olmaları çağrısı yapıldı. l AA ÖSYM twItter’da cinsel içerikli hesabı takibe aldı ÖSYM’nin resmi Twitter hesabı cinsel içerikler paylaşan “Ece ile ifşa videoları” isimli bir hesabı takibe aldı. Takip fark edilince sosyal medyada gündem oldu. ÖSYM bir süre sonra bu hesabı takibi bıraktı. Toplam 8 hesabı takip eden ÖSYM, “ÖSYM Başkanı Halis Aygün, Milli Eğitim Bakanı Ziya Selçuk, Yükseköğretim Kurulu, YÖK Başkanı Yekta Saraç, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Cumhurbaşkanlığı” hesaplarını takip ediyor. l Haber Merkezi n Bitcoin (137 milyar dolar) n Etherium (16 milyar dolar) n XRP (9.7 milyar dolar) n Tether (4.1 milyar dolar)) n Bitcoin Cash (3.9 milyar dolar) n Litecoin (2.9 milyar dolar) n EOS (2.5 milyar dolar) n Binance Coin (2.4 milyar dolar) n Bitcoin SV (1.7 milyar dolar) n Stellar (1.1 milyar dolar) Global toplam pazar büyüklüğü: 205 milyar dolar Kaynak: Coinmarketcap.com Uzay yolculukları için HEM MİNİK HEM DE HIZLI! Bir demet domates Sanki bir demet çiçek gibi ama çiçek yerine meyveler var üzerinde. Amerikalı bilim insanları, kent bahçeleri ve uzay yolculuğu gibi uzun mesafeler için mini domates bitkisi yetiştirdi. Cold Spring Harbor Laboratuarı biyologu Zach Lippman’ın amacı çabuk olgunlaşan, çok meyve veren ama az yer kaplayan domates bitkisi yetiştirebilmekti. Araştırmacı kısa bir süre önce bu amacına ulaştı. Lippman, CRISPR/Cas gen makasının yardımıyla üç mutasyonu kombine ederek istediği özelliklere sahip domates bitkisini elde etmeye başardı. Yeni domates türünün mey veleri sadece 40 gün içinde büyüyüp olgunlaşıyor. Marketlerden aldığımız salkım domates ten farklı görünen yeni domates bitkisi, meyvelerini dallı budaklı minik bir çalı üzerinde taşıyor. İlginç görünümlü domateslerin gerçekten de lezzetli olup olmadıkları ve çok az gübreye ihtiyaç duydukları ne var ki bu araştırmayla kontrol edilmemiş. Ama Lippman, buna rağmen NASA’nın büyük ilgi gösterdiğini söylüyor. Çünkü eğer astronotlar günün birinde Mars’a gidecek olurlarsa uzun yolculukları esnasında meyve ve sebze yetiştirmek zorunda kalacaklardır.