Katalog

EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr TASARIM: SERPİL ÜNAY 114 EKİM 2019 CUMA Bu ne yaman çelişkiEnflasyoneylüldebazetkisiyle5puaninerekTemmuz2017’denberiilkkeztekhanede 4 4Şekerden içkiye, elektrikten doğalgaza, benzine fahiş zamlar gelirken eylülde enflasyon düştü. Uzmanlara göre, hayat pahalılığı yaşanırken enflasyonun nasıl düştüğü Çarşı pazardaki pahalılıktan yakınan yurttaş, enflasyonun tek haneye düştüğüne inanmıyor. Yurttaşa göre, Hükümete bakarsan durumumuz çok iyi. Ama izaha muhtaç. TÜİK belli ki elektriği kaçak kullanıyor. gerçekte en temel ihtiyaçlarımızı bile alamıyoruz. Yıllık enflasyon eylülde baz etkisiyle 5 puanın üzerinde gerileyerek Temmuz 2017’den beri ilk kez tek haneye gelirken, uzmanlar, fahiş zamlara rağmen enflasyonun tek haneye inmesini inandırıcı bulmadı. Çarşı pazardaki yurttaş ise, fiyat artışlarından şikâyetçi. Eskiden kilo ile alışveriş yapan yurttaşlar artık gramla süt ürünleri ve meyve sebze almaya başladı. İçkiye yüzde 44 zam Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) eylülde aylık yüzde 0.99 ile yüzde 1.3 olan beklentilerin altında artış gösterdi. Geçen yılın aynı döneminde TL’deki değer kaybı sonrası enflasyonda yaşanan aylık yüzde 6 yükselişin oluşturduğu baz etkisiyle yıllık enflasyon ağustostaki yüzde 15.01’den 5 puanın üzerinde gerileyerek Enflasyon tek hanede kalmaz JPMorgan Başekonomisti Yarkın Cebeci, eylülde enflasyonun tek haneye gerilemesinin sürpriz olmadığını belirterek “İç talebin düşük olduğu, TL’deki hareketin sınırlı olduğu dönemde enflasyon dinamiklerinde düzelme beklemek normal. Ama tek basamağa inmek değil, kalmak daha önemli, ben burada 2 aydan fazla kalacağımızı düşünmüyorum. Yıl sonunda enflasyonun yüzde 12’nin üzerine çıkacağını, gelecek yılın 7 ayından önce de yüzde 12’nin altına inmeyeceğini düşünüyorum” dedi. Deutsche Bank Ortadoğu ve Afrika Bölgesi Başekonomisti Kubilay Öztürk, enflasyonda bir ay daha tek hane görüleceğini sonrasında yeniden yükseleceğini söyledi. Öztürk “Özellikle gıdada aşağı geliş var, kur geçişkenliği konusunda da pozitif gelişmeler oluyor. Gelecek ay elektrik zammına rağmen enflasyonda yüzde 9’un altı mümkün. Yıl sonunda da yüzde 11.3’ü görebiliriz” diye konuştu. yüzde 9.26’ya geriledi. TÜİK verilerine göre ana har cama grupları itibarıyla eylülde aylık en yüksek artış yüzde 2.15 ile konut grubunda oldu. Giyim ve ayakkabıda yüzde 2.13, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 2.09, alkollü içecekler ve tütünde yüzde 1.79 ve ulaştırmada yüzde 1.61 artış gerçekleşti. Yıllık en fazla artış yüzde 43.86 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda görüldü. Eylülde aylık en fazla düşüş gösteren grup yüzde 0.6 ile gıda ve alkolsüz içecekler olurken, eğlence ve kültürde yüzde 0.53 ve haberleşmede yüzde 0.07 düşüş görüldü. Baz etkisiyle düştü Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre YİÜFE (Yurtiçi üretici fiyat endeksi) eylülde yüzde 0.13 artarken yıllık artış ise yüzde 2.45 oldu. Yıllık YİÜFE 2018 Eylül’de yüzde 46.15 idi. İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, yıllık enflasyondaki düşüşte baz etkisinin temel faktör olduğunu anlatarak “Manşet enflasyona 0.45 puan katkı verecek olan son elektrik zammına rağmen yıllık enflasyonun ekimde de tek hanede kalmasını bekliyoruz. Takip eden iki ayda ise kademeli yükselişle enflasyonun yılı yüzde 12.5’te tamamlamasını bekliyoruz” diye konuştu. Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, “Ekonomide arzu ettiğimiz seviyeye ulaşmak için şimdi yeni hedefimiz bu kazanımları koruyarak, enflasyonda yüzde 5 seviyesine adım adım ilerlemek. Enflasyonda ve cari dengedeki bu başarıyı, ekonominin tüm alanlarına taşıyacağız” dedi. Merkez Bankası’nın enflasyondaki düşüşe bağlı olarak 24 Ekim’deki Para Politikası Kurulu’nda faizi 150200 baz puan indirimesi bekleniyor. Son bir senedeki fiyat değişimleri incelendiğinde zam şampiyonu açık ara sarmısak oldu. Sarmısağın fiyatı son bir senede yüzde 176.8 arttı. Hemen ardından yüzde 120.9 ile köprü geçiş ücreti gelirken bunu yüzde 104.8 ile özel lise ücreti takip etti. l Ekonomi Servisi ‘TÜİK kaçak kullanıyor’ Eylül ayı enflasyon rakamlarını uzmanlar da inandırıcı bulmadı. 4 CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba: TÜİK ya Saray’ın enflasyonunu hesaplıyor ya da elektriği, doğalgazı, sigarayı, çayı, şekeri, benzini, mazotu kaçak kullanıyor. Bu işin başka mantıklı açıklaması yok. 4 PROF. DR. EMRE ALKİN: Hayat pahalılığı yaşanırken enflasyonun nasıl düştüğü izaha muhtaç. Aci len ekonomi yönetiminden birilerinin veya TÜİK Başkanı’nın hayat pahalılığı yaşanırken enflasyonun nasıl gerilediğini teknik olarak değil, herkesin anlayabileceği şekilde anlatması gerekiyor. Aksi takdirde fiyat düşüşünün inandırıcılığı eksilir ve mal ve hizmet satan kurumlar davranışlarını inandırıcı bulmadıkları enflasyon seyrine göre belirlemezler. Bir yıllık ÜFE’deki oldukça düşük oranın “ben bir yıldır yüzde 3050 maliyet artışı yaşıyorum” diyen üreticiyi tatmin etmediği ortada. 4 Prof. Dr. HayriKozanoğlu: Enflasyonda tek haneli oranlar iki ay sürer. Kasımda tekrar çift hanelilere dönülür. 2018 bir yana 20082017 arasında ortalama enflasyon: Yüzde 8.45. Yılın ilk 9 ayındaki fiyat artışı da yüzde 8.42. Yani 9 ayda ortalamayı yakalamışız 3 ay da üzerine eklenecek. Çarşı pazar ateş pahası 26 meslek daha tehlikeli sınıfta Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nca yayımlanan tebliğ ile “tehlikeli” ve “çok tehlikeli” sınıfta yer alan 26 mesleğe daha “yeterlilik belgesi” zorunluluğu getirildi. Mesleki Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin Tebliğ Resmi Gazete’de yayımlandı. 36 meslekle ilgili belge zorunluluğu getiren bakanlık, belge zorunluluğu bulunan meslek sayısını 143’e yükseltti. Tebliğ ile aralarında deri işlenti operatörü, haddeci, liman forklift operatörü, taşlama tezgâh işçisi ve yüksek gerilim kablo montajcısının da olduğu mesleklerde belgesiz işçi çalıştıran işyerlerinde, işveren veya işveren vekiline kişi başı 776 lira ceza kesilecek. l ANKARA TTK’ye 3 bin 500 yeraltı işçisi alınmalı CHP Zonguldak Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, afet ve acil durumlarda faaliyet gösterebilecek tahlisiyeci (kurtarıcı) sayısının artırılmasını önerdi. 2002’de 11 bin 761 olan Türkiye Taşkömürü Kurumu’ndaki (TTK) yeraltı maden işçi sayısının bu yıl sonu itibarıyla 5 bin 908’e düşmesinin öngörüldüğünü anlatan Yavuzyılmaz, ilgili kurum ve kuruluşlara, afet ve acil durumlarda faaliyet gösterebilecek tahlisiyeci sayısının artırılabilmesi için TTK’ye 3 bin 500 ek yer altı işçisi alınmasını önerdi. l ANKARA meyveye para kalmıyor Semt pazarlarındaki fiyatların her hafta biraz daha artmasından şikâyetçi olan yurttaş, yemeklik sebzelere ancak güç yetirebildiğini, meyve alamadığını söylüyor. Dün gezdiğimiz Beyoğlu Piyalepaşa pazarındaki en ucuz meyve 3 lira ile elma ve mandalina. Geçen yıl bu dönemde kilosu 89 lira olan incirin kilosu bu yıl en az 10 liradan, 7 lira olan muzun kilosu da 1012 liradan satılıyor. Aynı dönem aralığında üzümün kilosu da 3.5 TL’den 5 TL’ye çıktı. Bu yıl haftalık pazar alışverişi fiyatlarının en az 2 kat zamlanarak 100150 TL’ye çıktığını anlatan bir yurttaş, “Domates, soğan derken meyve almaya para kalmıyor. Çocuklarım muz istiyor, alamıyorum” dedi. Bir diğer yurttaş, “En kötü meyvenin kilosu 34 lira. Damak tadıyla yiyeyim dersen 10 lirayı aşıyor” derken, başka yurttaş da yalnızca muz, nar ve birkaç çeşit yeşilliğe toplam 65 lira ödediğini aktardı. El yakan bir diğer ürün, geçen sene 2.5 TL’den satılırken bu yıl 4 TL’ye çıkan salatalık. Geçen sene demeti 57 liradan satılan sarmısağın ise bu yıl iki tanesi 5 liradan satılıyor. İlkokul 3’e giden çocuğuna 1 TL harçlık verebildiğini anlatan bir yurttaş, “Oğlum, ‘1 TL’ye bir şey alamıyorum anne, verme’ demeye başladı. Geçen yıl çocuğuma 34 liradan aldığım badem, bu yıl gramajı küçüldüğü halde 7 liraya çıktı. Hiçbir şeye güç yetiremiyoruz” dedi. Enflasyon tek haneye indi, ama yurttaş en temel ihtiyaçlarını bile karşılayamıyor. GAMZE BAL Fiyatlar artmaya devam ederken enflasyondaki düşüşün nasıl sağlandığını merak eden yurttaş, bu verilere inanmadığını söylüyor. Beyoğlu’ndaki bir semt pazarında tepkilerini dinlediğimiz yurttaşlar, mevsim sebze ve meyvelerinin dahi el yaktığından yakınarak “Hükümete bakarsan durumumuz çok iyi. Ama gerçekte en temel ihtiyaçlarımızı bile alamıyoruz. Doğalgaza, elektriğe, ete, süte her şeye zam geldi. Enflasyonun düştüğünü iddia edenler gelip çarşı pazardaki fiyatlara baksın” ifadesini kullandı. Kilodan grama indi Aldıklarının gramını sürekli düşürdüğünü, geçen sene bir kilo aldığı ürünü bu yıl yarım kilo ancak alabildiğine dikkat çeken bir başka yurttaş Servet Nakış, “İnsanlar yemeden içmeden kesildi. Oradan buradan aldığı borçlarla ihtiyaçlarını gidermeye çalışıyor. 78 tane kredi kartı kullanarak evinin ihtiyacını gören arkadaşlarım var. Hükümet ise kendi kendine rakamlar açıklıyor. Sürekli de zam yapıyorlar. Nasıl geçinsin vatandaş!” diye konuştu. Faytonsuz ada inadı niye? Evet, soruyorum nedir bu inat? Konu öyle bir hal aldı ki, sanki atlı faytonlar kaldırılınca hem atlar özgürlüklerine kavuşmuş olacaklar hem de Adalar’ın ulaşım sorunu çözülecek. Yok efendim. İş hiç öyle sandığınız gibi değil. Neden mi? Başa saralım... Büyükada’da 28 Ağustos tarihinde, Adalar’ın ulaşım sorununu halkın da katılımı ile çözüme kavuşturmak için bir çalıştay düzenlendi. İlgili tüm taraflar vardı. Gün sonunda katılımcıların hemen hepsi memnundu; sorunlar onu bizzat yaşayanlar tarafından, o sorunları çözmek ile yükümlü yetkililere anlatılmıştı. Öte yandan çalıştay hayvan hakkı savunucuları tarafından büyük tepki toplamıştı. Hayvan hakkı savunucuları  “Adalar Ulaşım Çalıştayı”nın kendileri açısından hükümsüz olduğunu açıklamışlardı. Belli ki en azından şimdiki halde, hayvansever lobisinin kopardığı kıyamet Adalılar’ın artık büyük bir kaos haline gelen ulaşım sorununu bir bütünsellik ve Adalar’ın kültürel ve tarihi değerlerini de koruyarak çözme istek ve önerilerinden çok daha ağır basıyor... TBMM Hayvan Hakları Araştırma Komisyonu, hayvan haklarına ilişkin hazırladığı raporu bugün yani Hayvanları Koruma Günü’nde Meclis’e sunuyor. Raporda Adalar’ın fayton sorunu ile ilgili de bir madde var: “Adalar’ın tarihi ve kültürel mirası olan faytonları yaşatmak adına, belli bir miktarda faytonun Fayton Yönetmeliği’ne uygun ve belirlenecek fayton sayısına uygun miktarda atın Adalar’da bırakılması (Uzmanların önerisi, 3040 civarında fayton ile bu faytonlara koşulmak üzere 300 civarında at). Faytonlara koşulmak üzere sadece ağır yük atları (soğukkanlı at ırkları) için izin verilmesi. Atların İSPARK Fayton Park Alanı’ndaki ahırlarda barınması ve Lunapark Meydanı’ndan Büyük Tur Yolu’nda gezinti yaptırılması. Acil olarak Adalar’da elektrikli ulaşım araçlarının kullanımına geçilmesi önerilmektedir.” Ortaya konulan öneri hem Adalar hem de atlar açısından vahim. Toplam 1800 at söz konusu. 300 atın burada önerildiği gibi tutulduğunu düşünün.. Kalan 1500 ata ne olacak? Atların Adalar’dan çıkarılmasının onların ölümü anlamına geldiğini düşünemiyorlar mı? Faytonlara koşulan atlar on yıllardır sağlıksız koşullarda çalıştırılıyor. Ve bunun kesinlikte önlenmesi gerekiyor. Komisyonun esas sorumluluğu denetim görevlerini yapmayan kurumları belirlemek, soruşturma açılmasını sağlamak değil mi? Örneğin neden bu kadar atın olduğu yerde sürekli sağlık hizmeti sunacak bir veteriner hekim ya da hayvan hastanesi olmadığını bugüne kadar sorgulamadı? Neden faytoncu esnafının ehliyet ve araçların fenni kontrolü işi resmi makamlarca ihmal ediliyor? Ayrıca komisyon neden kendi alanının dışına çıkarak Adalar’da elektrikli ulaşım araçlarını öneriyor? Son birkaç yıldan beri Adalar herkesin ulaşımda kendi başının çaresine baktığı bir kaotik durum içinde. Hiçbir yasal dayanağı olmayan akülü araçlar kaldırımlarda, yol kenarlarında park ediyor; ehliyet şartı da olmadığı için küçük çocukların bile kullandığı ve güvenliği tehdit eden durumlar yaratılıyor. Keza aynı şeyi kiralık bisikletler için de söyleyebiliriz. Ciddi yaralanmalar ve ölümlü kazalar yaşanıyor. Evet fayton sayısı azaltılmalı ama öyle “50 fayton kalmalı, onlar da merkez dışında olmalı” gibi mesnetsiz kafadan atmalarla değil. Ayrıca ısıtılıp ısıtılıp sürekli gündeme getirilen elektrikli fayton olayı tam bir ucube. Birilerinin kesesini doldurmaktan ve atı ayırıp güya “sembol” diye faytonu yutturmaktan başka bir şey değil. Bu yüzden geçen haftalarda hem İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun hem de Adalar Belediye Başkanı Erdem Gül’ün atlar ulaşım aracı olmaktan çıkarılacak demeçleri yerine “bir master ulaşım planı çerçevesinde Adalar’da sürdürülebilir yaşam kalitesi sağlanacak ve hayvan hakları da korunacak şekilde faytonların da düzenleneceğini” söylemeleri çok daha iyi olmaz mıydı? Bu arada Ulaşım Çalıştayı’nda benim de katıldığım Ada İçi Ulaşım Grubu Başkanı Prof. Haluk Gerçek ile konuştum. İBB’nin çalıştay doğrultusunda çalışmalarının olup olmadığını, kendisinden görüş alıp almadıklarını sordum. Haluk Hoca büyükşehir bünyesinde çalışmaların sürdüğünü Planlama Müdürlüğü içinde birkaç ekip oluşturulduğunu gerek çalıştay çıktılarından gerekse Adalar’a ilişkin Adalı gönüllülerin daha önce hazırladıkları raporlardan yararlanıldığını söyledi. Hatta belli bir noktaya gelindikten sonra yine tüm aktörlerin katılımı ile ikinci bir çalıştay düzenleneceğinin İBB Genel Sektereri tarafından diye getirildiğini aktardı. Gelişmeleri yakından takip edeceğiz... KISA... KISA... l Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, iflas eden Thomas Cook’un kalan borcunun 150 milyon Avro civarında olduğunu söyledi. Ersoy, “350 milyon Avro’lar konuşuluyor, bunu doğru bulmuyorum" dedi. l Bulgaristan, Türk Akımı doğalgaz boru hattının devamını oluşturacak hattın inşası kapsamında iki adet gaz kompresör tesisi inşası için Bulgar bir konsorsiyumla 350.8 milyon leva tutarında (196 milyon dolar) sözleşme imzaladı. l Kişisel Verileri Koruma Kurulu veri ihlali gerekçesiyle Facebook’a toplam 1.6 milyon lira idari para cezası uygulanmasına karar verdi. Facebook’u Türkçe olarak kullanan 280 bin 959 kullanıcının söz konusu veri ihlalinden etkilendiğini belirtildi.