Katalog

SAYFA CUMHURİYET 12 OCAK 2015 PAZARTESİ posta@cumhuriyet.com.tr 2 İ lkokullarda sınıflarımızın duvarlarında asılı olan mevsimler takvimini hatırlarsınız. Öğretmenimiz tarafından hazırlanan, mevsimine uygun renklerle, resimlerle ve süslü ilkbahar, yaz, sonbahar, kış mevsimlerini ilk öğrendiğimiz takvimlerdir bunlar. Mart, Nisan, Mayıs ayları ilkbahar aylarıdır; Haziran, Temmuz, Ağustos yaz ayları; Eylül, Ekim, Kasım sonbahar ayları; Aralık, Ocak ve Şubat kış ayları gibi dört eşit parçadan oluşur. Belki farkında değilsiniz, okullardaki bu bir yılı aybaşlarından itibaren dörde bölen mevsim tanımlaması aslında astronomik değil meteorolojik bir mevsim tanımlamasıdır. Normalde günlük hayatta kullandığımız astronomik mevsimler, ilk ve son baharlardaki gece ve gündüzün eşit olduğu ekinokslar ile birlikte yaz ve kış gündönümleri ile bir yıl dört eşit olamayan parçadan oluşur. Bu tanımlamaya göre örneğin, 21/22 Aralık’tan 21 Mart’a kadar olan 89 güne kış deriz. Aslına havanın hiçbir zaman takvimlerin belirlediği tarihlere uyması beklenmemelidir. Diğer bir deyişle, hava şartları astronomik mevsimlere uymak zorunda değildir, çünkü bu havanın doğasına aykırıdır (“havai” bir şeydir şu hava!). Aslında astronomik takvimlerin belirlediği gibi üçer ay dört eşit uzunlukta mevsimler dünyanın hiçbir yerinde yoktur. Fakat mutlaka yaz ve kış gibi en az iki mevsim vardır. Arapçadaki “mausim” kelimesinden bizler “mevsim” kelimesini türetmişiz, İngilizler de (monsoon) muson kelimesini. Muson aslında Arap Denizi’nde (kuru ve yağışlı olan) iki mevsimin birinden diğerine geçişi tanımlayan “yönü değişen rüzgârlar” olarak tanımlanır. Benzer şekilde İstanbul’un mevsimlerini yön değiştiren iki farklı rüzgâr ile “Bu mevsimler, lodos ve poyraz...” şeklinde yapılan benzetmeler vardır. Böylece Osmanlı za Baktım Kar Havası, Eve Gel Kör Olası! Kuraklık, iklimin su kaynaklarını, tarımı ve tüm canlıları etkilemesinin bir yoludur. Kuraklığın en önemli nedeni de yağmur değil; kar yağışının eksikliğidir. Prof. Dr. MİKDAT KADIOĞLU İTÜ Meteoroloji Müh. Böl. Öğretim Üyesi OLAYLAR VE GÖRÜŞLER Özgürlük İçin Ayakta Özgürlük, Eşitlik ve Adalet... Bu üç ilke özelde Fransa’nın, genelde ise tüm Avrupa’nın iki yüz yıldır baskılara karşı sürdürdüğü mücadeledeki kazanım ve ideallerinin simgesi. Bu simgelerin Avrupa için ne kadar kritik öneme sahip olduğunu son Paris katliamı çok daha iyi ortaya koydu. Fransa ve Avrupa halkları katliamdan bu yana ayakta. İnsanlığın en önemli kazanımları olarak gördükleri basın, düşünce ve ifade özgürlüğü silahla susturulmak istenince gece gündüz ‘Je suis Charlie’ (Hepimiz Charlie’yiz) sloganıyla kendileri için bu değerlerin ne kadar vazgeçilemez ve uğrunda direnilmesi zorunlu olduğunu gösteriyorlar. Fransız Devrimi’nden 226 yıl sonra yüz binler tekrar ‘özgürlükleri’ için meydanlarda. HHH Avrupalıların düşünce özgürlüğünün, nefes almak, su içmek kadar hayati öneme sahip olduğunu ortaya koyan tepkileri, bu değerler üzerinde asıl düşünmesi gerekenlerin başında Türkiye’nin geldiği gerçeğini de bir kez daha yüzümüze çarpıyor. Türkiye bu katliama, düşünce, ifade ve basın özgürlüklerinin önündeki baskı ve kısıtlamaların arttığı bir süreçte yakalandı. Fransa ve Avrupa’da sokaklardaki milyonlar, yüzyılların mücadelesi sonucu elde ettikleri bu özgürlüklerin üzerine titriyor. Türkiye’de ise durum ne yazık ki böyle değil. Türkiye hâlâ farklı görüş sahiplerinin hükümetler tarafından yasaklanıp hapsedildiği, eleştirel fikirlerin hem iktidarlarca hem de mahalle baskılarıyla susturulduğu bir ülke konumunda. Yine Türkiye, toplumun geneline ters gelen farklı, şaşırtıcı ve uç düşüncelerin ifadesinin engellendiği günlerden geçiyor. Yine Türkiye uzunca bir süredir kamunun, eğitim alanının, entelektüel sanat ve kültür dünyasının laiklikten uzaklaşarak dini referanslarla şekillendirilmeye çalışıldığı bir ülke konumunda. Bütün bunların ışığında, Paris’in göbeğinde bir dergiye ve öldürülen 12 ismin şahsında düşünce ve ifade özgürlüğüne sıkılan kurşunlar ‘demokrasi mi?’, ‘otoriterizm mi?’ ayrımındaki Türkiye’de benzer mücadaleleri verenler açısından kaygı vericidir. İktidar baskısı nedeniyle zaten çok az kullanılabilen ifade ve düşünce özgürlüğü bu kez de doğrudan kanlı saldırı tehdidi altına girmiş oluyor. Uzunca bir süredir Ortadoğu ve Suriye nedeniyle ateş hattında olan ve IŞİD ve benzeri radikal terör tehdidine Avrupa’dan daha daha yakın olan Türkiye’de de, özgür düşünceyi savunmak; baskıların, yargılamaların, hapislerin yanı sıra ne yazık ki artık bizzat katliam riskini de göze almayı zorunlu kılmakta. HHH Dün Paris’in meydanlarından verilen dayanışma görüntüsü son derece önemli olmakla birlikte, o görüntüde yer alan liderlerin başında olduğu yönetimlerin uyguladığı bazı politikaların da Avrupa’nın can evinde yaşanan katliamda sorumlulukları olduğu gerçeğini ortadan kaldırmıyor. Zaten on yıllardır yoksulluk, sömürü, otoriter liderler ve iç savaş koşulları altında yaşamak zorunda bırakılan Ortadoğu ve İslam dünyasındaki çalkantılar, Batılı iktidarların kendi çıkarları doğrultusundaki politikaları nedeniyle de iyice derinleşmiş durumda. Avrupa halkları Paris’teki katliamda hedef seçilen insanlığın evrensel kazanımlarına sahip çıkarken, ne yazık ki bu kıtadaki bazı iktidarlar için aynı şeyi söylemek mümkün değil. İzledikleri politikalarla İslam coğrafyasında kan ve şiddetin en önemli araç olmasını sağlayan terör gruplarının oluşmasında önemli pay sahibi durumundalar. HHH Özgürlük, eşitlik ve adalet... Bu değerlerin mücadelesini geçmişte olduğu gibi bugün de dünyanın dört bir yerinde iktidarlar değil, halklar vermekte. Dünkü büyük Paris yürüyüşü, katliamlarda ölenlere bir uğurlamanın çok ötesinde, bu mücadelede ortak bir direniş, ayağa kalkış umudunu beraberinde taşımakta. manında da yıl, musonlar gibi Kasım (kış) ve Hızır (yaz) olmak üzere ikiye ayrılmıştı. Kasım 180, Hızır 186 gündü. Böylece kışın en soğuk zamanları sayılan doksan gün geçmiş olurdu. Hatta yaz sonrası yaşanan sıcak günlere de “Pastırma Yazı” adı verilirdi. Aslında İstanbul (lodos ve poyraz gibi) iki mevsimi her zaman bir anda yaşayan bir kenttir. Son günlerde de böyle oldu. Lodos ya da güneşli birkaç gün görünce “lodosun gözü yaşlı” ya da “güneş kar topluyor” şeklinde geleneksel yorumlara neden oldu. Böylece bir açan, bir kapatan hava yüzünden “lodos balığı” gibi şaşkına da döndük. Aslında Sibirya ekspresi buz gibi Arktik havayı üzerimizden Mısır kıyılarına kadar taşısa bile büyük şehirlerde kar yağışına hasret kaldık. Sonuçta “Baktım kar havası, eve gel kör olası” şeklindeki atasözümüz de iyicene unutuldu gitti. Kırsal alanlara yağan karın şehirlere yağmamasının en önemli nedeni küre sel ısınma ve şehirlerin oluşturduğu “ısı adası”dır. 1933’te yapılan Atina Anlaşması’nda “... yapıların birbirlerinden yeterince uzak mesafelerde yapılmış olması gerekir; aksi takdirde, yükseklikleri bir mükemmellik belirtisi olmak yerine, mevcut kötü durumun daha da kötüleşmesine neden olacaktır” diye uyarı yapılmıştı. Buna rağmen 80 yıl sonra İstanbul’un orasında burasından fışkıran yeni şehirlerin ya da lüks yaşam merkezlerinin öne çıkardıkları özelliklerin hiçbiri bu şartları sağlamamaktadır. Öyle ki Ağustos 2003’te Fransa ve çevresindeki sıcak hava dalgalarının neden olduğu 35 bin ölümden de ders almış değiliz. Özetle, yazın kitlesel ölümlere neden olan şehir ısı adaları, kışın da şehirleri yeterli kar yağışından mahrum bırakıyor. Bu nedenle günümüzde kentler için iklimsel riskler önemli ve hayati bir konu haline geldi. Örneğin, New Yok, Boston, Chicago, Philadelphia, Pittsburg, San Francisco gibi dünya şehirlerinin artık şehir planlama ilkelerinde güneş ve rüzgârdan faydalanma hakları resmen gözetiliyor. Öyle ki bazı ülke veya eyaletler “Solar Rights Act” ya da “Solar Codes Provisions” adıyla binaların, diğer bir deyişle insanların güneş ve rüzgâr haklarını yasal koruma altına almakta. Böylece her bir yeni inşaatın çevre binaların güneşini ve hava akışını kesip doğal ısınma, ışık ve havalandırmasını engellememesini sağlıyorlar. Sonuçta yazın kentlerde ölümcül bir hal alan, kışın da kentleri kardan mahrum bırakan “ısı adaları” da önlenmiş olacak. Maalesef kar yağışı kırsal kesimlerde de ve hatta yüksek dağlarda da küresel iklim değişikliği nedeniyle hızla azalıyor. Türkiye’de de 2100 yılına kadar kış sıcaklıklarında en az 2.5 3 °C’ye varan artışlar beklenmekte. Her 1 °C’de dağlardaki güvenilir doğalkar hattı 150 m yükseleceğine göre varın kaç tane kış turizm tesisinin kullanılamaz hale geleceğini siz hesaplayın... Daha da önemli ve unutulmaması gereken şey; yiyecek gıda ve içecek su kalmadığında diğer bütün sosyoekonomik kaygılar anlamsız kalır. Kuraklık, iklimin su kaynaklarını, tarımı ve tüm canlıları etkilemesinin bir yoludur. Kuraklığın en önemli nedeni de yağmur değil; kar yağışının eksikliğidir. Bu nedenle hem su kaynakları, hem de genelde kar yağışına bağlı olan kuru tarım ve hidroelektrik enerji üretimi ciddi bir şekilde etkilenmektedir. Ayrıca hidrolojik döngüdeki değişimler, sulama ve su sağlama problemlerinin yanı sıra ani sel olaylarında da artışlara neden olmaktadır. Sonuç olarak, “Baktım kuraklık havası, kendine gel kör olası!..” CANLI A D N I Y A Y Z E K K İL Eski Emniyet İstihbarat Daire Başkanı Sabri Uzun HER ŞEY tv.cnnturk.com/hersey twitter.com/MirgunCabas Mirgün Cabas’ın konuğu Sabri Uzun BU AKŞAM 19:30’DA Eski İstihbarat Daire Başkanı yakın geçmişin perde arkasını anlatıyor. C M Y B