Katalog

10 AĞUSTOS 2014 PAZAR CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr 11 Zeybekci, ‘Kimsenin speküle etmesine izin vermeyeceğiz. Sözlerimizin arkasında durduk’ dedi ‘Moody’s kararı politik’ u Ekonomi uzmanları hükümeti zora sokacağı tahmin edilen değerlendirmenin Moody’s tarafından yapılmamasını, hükümetin de içinde olduğu politik bir karar olarak değerlendirdi. OLCAY BÜYÜKTAŞ İnsan Kirliliği Yaşanan olaylar, örnekler, insan kirliliğinin arttığını gösteriyor. Yalakalık, ikiyüzlülük, riya, tutarsızlık, yamukluk, çıkarcılık, aşırı övünme, gösterişçilik, ürkeklik, yüksekten atma, düzenbazlık, kişiliksizlik, yolsuzluk; tüm bunlar insan kirliliğinin göstergeleri. Bu kirlilik olgusu, toplumda yanlış algılar, yanlış değer yargıları hatta yoz eğilimler de doğuruyor. Bozulan ekonomik durum, hatta yaratılan çevre kirliliği, tarih ve coğrafyanın tahribi, maliyetlerine katlanılarak tümüyle olmasa bile, düzeltilebilir. Ancak çok zor olan insan kirliliğinin, etik çöküntünün giderilmesi, yozlaşma eğiliminin önlenmesidir. Yoz örnekler, başarılı olarak nitelendirilirken, yaygınlaşırken; karşıt önerilerde bulunmak haklı görülmeyebilir, samimi bulunmayabilir, olumlu bir etki de doğurmayabilir. “Hadi canım sen de” diye geçiştirilebilir. Ancak sorunların çözümünü gerçekten istiyorsak Türkiye’nin lider, imrenilecek, örnek alınacak, saygın bir ülke olması idealini benimsemişsek, öncelikle insan kirliliği ile ciddi savaşım vermek zorundayız. İnsanımız etik açıdan temizlenmeden ne kalkınabilir, ne demokratik bir ülke olabiliriz; ne tarihimizi, coğrafyamızı hatta ülke bütünlüğümüzü koruyabiliriz ne de özgür, bağımsız bir ülke olarak varlığımızı sürdürebiliriz. Bir ülke bir anda batmıyor, bu bağlamda sürece girişin bazı ön işaretlerini veriyor. Bu belirtileri görmek, önlemler almak gerekiyor. İnsan kirliliğini gidermenin yolu değer yargılarının, davranış biçimlerinin değiştirilmesi, benimsenen ilkelere uygun hareket edilmesidir. Bu bağlamda, deneyimlerden gözlemlerden de yararlanarak davranışlara ilişkin şu önerilerde bulunulabilir. l Kişilerin belli çizgisi olmalı, esen yele göre rüzgârgülü gibi dönmemeli, hareket etmemelidir. Tevfik Fikret’in “Hak bellediğin yolda yalnız yürüyeceksin” öğüdü şiar olarak benimsenmeli ve buna uygun hareket edilmelidir. l Kişi, liyakat ve nitelikleriyle toplumda statü kazanmalı, görevlere gelmelidir. Siftinme, tabasbus, el etek öpme, yalakalık, partizanlık, siyasal parti, cemaat, dernek desteği gibi etkenlerle belirli orunlara gelenler topluma zarar verdikleri gibi sürekli olarak orunlarını, mevkilerini koruyamamakta, bir süre kullanıldıktan sonra adeta çöpe atılmaktadırlar. l Kişi, bireysel ve toplumsal hakları savunmada, onurunu korumada ürkek ödlekçe davranmamalıdır. Kişinin en büyük zenginliği kişiliği, bilgisi, yaratıcı gücü, nitelikleridir. Kimse bu nitelikleri, özellikleri gasp edemez. Cesaretin, bireysel ve toplumsal hakları korumanın bedeli, fiziki hareket hürriyetinin kısıtlanması, varsa malvarlığına bir şekilde el konulmasıdır. Boyun eğmek, sürünmek, korkarak susmak, yalakalık yerine bedel ödemeyi göze almak insan onuruna yaraşır. l Kişiler iç ve dış çıkar ve güç odakların iğvasına, vaatlerine, sundukları kirli olanaklara kapılarak yasalara, etik kurallara aykırı işlere girişmemelidir. Suç ortaklığı, günümüz örneklerinde görüldüğü gibi sonunda mafya türü bir hesaplaşma ile sonlanmaktadır. Diğer tarafın suç ortağını öncelikle ortadan kaldırması hem suskunluk yasasının gereği hem de suçu anımsatan bir öğenin yok edilmesi açısından zorunludur. l Alçakgönüllü hareket edilmeli, kibir, övünme, yüksekten atma gibi kendini beğenmiş davranışlardan kaçınılmalıdır. “Tevazu gösterme, alçakgönüllü davranma toplum inanır” denir. Toplumun bu inancının hiç zararı yoktur. Toplum ne yazık yüksekten atanlara, hava basanlara, bağırıp çağıranlara inanmaktadır ki asıl zararlı olan budur. l Hedeften çabuk vazgeçilmemeli, sonuna kadar direnilmelidir. Che Guevara’nın dediği gibi vazgeçmediğimiz sürece yenilmeyiz. Toplumun esenliği, insan kirliliğinin giderilmesiyle sağlanır. Bu uzun erimli bir savaşımdır. DOLARDA YÜKSELİŞ SÜRECEK Ekonomistler dolarda yukarı yönlü bu hareketin yakın vadede de devam etmesini bekliyor. Artan jeopolitik risklere ilişkin tedirginlikler ve ABD’de iyi gelen bir dizi makro ekonomik veriler, uluslararası piyasalarda dolardaki yükselişi beraberinde getirirken ekonomistler yukarı yönlü bu hareketin yakın vadede de devam etmesini bekliyor. Ukrayna ile krizin devam ettiği Rusya’ya uygulanan yaptırımlar, artan jeopolitik riskler, ABD’de bir süredir pozitif yönde açıklanan makro ekonomik veriler ve bu paralelde ABD Merkez Bankası’nın (Fed) faiz artırımına beklentilerden önce başlayabileceğine ilişkin endişeler, ABD tahvillerine olan talebi de artırdı. Tüm bunların sonucunda dolar, uluslararası piyasalarda diğer para birimleri ve emtialar karşısında güç kazandı. ABD 10 yıllık tahvil faizleri yüzde 2.41 ile mayıs ayından bu yana en düşük seviyeye gerilerken dolar endeksi ise 81.7 ile yaklaşık bir yılın zirvesine ulaştı. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s’in Türkiye’ye ilişkin değerlendirmesini günü belli olduğu halde açıklanmamasının politik bir durum olduğu savunuldu. Zaten Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci’nin dün yaptığı açıklamalar da söz konusu yorumları destekler nitelikte. Dün görüştüğümüz bazı ekonomistler durumun şaibeli olduğunu, hükümetin bu çok önemsediği seçime kazasız belasız girmek istediğini ve bu konuda günler öncesinden bir indirim bekledikleri değerlendirmenin açıklanmasının yol kazalarına neden olabileceğini dile getirdi. Marmara Üniversitesi İktisat Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Şişman, söz ko Türkiye’nin kredi karnesi S&P: BB+ (durağan) Moody’s: Baa3 (durağan) Fitch: BBB (durağan) nusu gelişmeler üzerine atılan adımı, daha doğrusu açıklanmayan notu, hükümetin de içinde olduğu politik bir karar olarak yorumladı. “Bu kuruluşların üçünün de hükümetlerle belli bir ilişkisi olduğu artık bilinen bir şey. Dünkü olayda hem Ortadoğu politikaları hem de jeofizik stratejiler doğrultusunda adım atıldı” diyen Şişman’a göre, değerlendirmenin önce açıklanacağı söylendi, sonra birileri haberi geç saatlerde aldı, bir dizi oyunlar oynandı. Ancak bu kuruluşların artık kesinlikle gözden geçirilmesi gerektiğini dile getiren Şişman, Arjantin’in Türkiye’den birçok noktada iyi olmasına karşın temerrüde düşürülmesinin de düşünülmesi gereken bir konu olduğunu dile getirdi. Gazi Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aziz Konukman da “Moody’s’in notunun bir derece geri gitmesi ülkenin yatırım yapılabilir olmaktan çıkması demek. Oysa hükümet seçimlere kazasız belasız girmek istiyor” diyerek açıklamanın bir biçimde erteletildiği görüşünü dile getirdi. Zeybekci açıkladı Öte yandan Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci de dün not açıklanması üzerine açıklamalarda bulunarak kimsenin ülkeyi speküle etmesine izin vermeyeceklerini söyledi. Zeybekci dün Twitter’dan şu açıklamaları yaptı: “Kimsenin Türkiye’yi speküle etmesine izin vermeyeceğiz. Seçimden önce son işgününde kredi derecelendirmesi yapacak olanlar bizce anlamlıydı.” “Ne zaman, nerede, ne dediğimizi çok iyi biliririz sözlerimizin arkasında durduk ve sonuna kadar durmaya devam edeceğiz.” Moody’s önceki akşam piyasa lar kapandıktan sonra Reuters’eyaptığı açıklamada, “Moody’s olası reyting adımları konusunda yorum yapmamaktadır. Bir reyting adımı açıklanacaksa bu, düzenleyici yükümlülüklere uygun olarak yapılacaktır. Moody’s ülke kredi notu açıklama takvimi sadece kredi notu hakkında atılacak olası adımların tarihleri konusunda fikir verebilir” dedi. Moody’s, en son 11 Nisan 2014’teki değerlendirmesinde Türkiye’nin Baa3 olan devlet tahvili notunu teyit ederken görünümü negatife çevirdi. Milli Piyango satışına onay Ekonomi Servisi Rekabet Kurumu, Milli Piyango şans oyunlarının özelleştirilmesinde lisans haklarının devri işlemine izin verdi. Rekabet Kurumu tarafından yapılan açıklamaya göre, Milli Piyango İdaresi Genel Müdürlüğü uhdesinde bulunan şans oyunlarının on yıl süre ile lisans verilmesi suretiyle bir bütün olarak özelleştirilmesi kapsamında, bahse konu lisans haklarının devri işlemine izin verilmesinde sakınca bulunmadığına karar verildi. En çok ‘örtülü’yü o kullandı u CHP Milletvekili Umut Oran tarafından Öncekiler 12 yılda 442 milyon lira, AKP hükümeti 7 milyar lira harcadı hazırlanan bir rapora göre, Başbakan Erdoğan, önceki 12 yıldaki tüm başbakanların başbakanlık bütçesinden yaptığı toplam harcamanın 11 katı, örtülü ödenek kullanımının ise 17 katı harcama yaptı. Ekonomi Servisi AKP döneminde yapılan Başbakanlık bütçeleri ve örtülü ödenek harcamaları parmak ısırttı. CHP Milletvekili Umut Oran tarafından hazırlanan bir araştırmaya göre, 19912002 döneminde Yıldırın Akbulut, Süleyman Demirel, Tansu Çil ler, Mesut Yıl maz, Necmettin Er ba kan ve Bülent Ecevit hükümetlerinde Başbakanlık Bütçesi’nden yapılan toplam 2.2 milyar TL harcamaya karşılık, kısa süreli Gül hükümeti hariç tamamına yakınında Tayyip Erdoğan’ın başbakan olduğu 20022014 dönemindeki harcama 25 milyar lirayı aştı. Araştırmada dikkat çekilen unsurlar özetle şöyle; * Erdoğan, önceki 12 yıldaki tüm başbakanların Başbakanlık bütçesinden yaptığı toplam harcamanın 11 katı, örtülü ödenek kullanımının ise 17 katı harcama gerçekleştirdi. * Erdoğan, devleti de gırtlağına kadar borca soktu. Erdoğan döneminde “merkezi yönetim” (Merkez Bankası, belediyeler vb. hariç, sadece hükümetin, yani başbakanın tasarrufundaki kamu) borcunda patlama yaşandı. Önceki 58 başbakanın 80 yılda yaptığı toplam 260.2 milyar liralık borcun üstüne Erdoğan, 11.5 yılda net 333.3 milyar lira ekledi. * Erdoğan’ın başbakanlığında, ekonomideki her başarısızlığına kılıf gösterdiği “faiz lobisi”ne devletin borçları için ödenen faiz 600.3 milyarla, önceki 12 yılı beşe katladı. Ekonomi Servisi Bakanlar Kurulu, hidroelektrik santralları, rüzgar enerjisi santralları, termik santrallar, regülatörler ve enerji iletim hattı projeleri kapsamında bazı taşınmazların acele kamulaştırılmasına karar verdi. Resmi Gazete’de yayımlanan kararlara göre, Bolu’daki bazı taşınmazlar, termik santral kurma şartı ile işletilmesine izin verilen kömür sahasında yürütülecek dekapaj ve kömür üretim faaliyetleri kapsamında Türkiye Kömür İşletmeleri Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılacak. Maliye Bakanlığı, Giresun’da Çay Regülatörü, Hidroelektrik Santralı ve Koçlu Hidroelektrik Santralı, Iğdır’da Bayra Hidroelektrik Santrali, Kırıkkale’de Köprükale Regülatörü ve Hidroelektrik Santrali, Muğla’da Geriş Rüzgar Enerjisi Santralı, İzmir’de Fuatres Rüzgâr Enerjisi Santralı, Muş’ta Alparslan II Barajı ve Hidroelektrik Santralı’nın yapımı amacıyla Hazine adına tescil edilmek üzere bazı taşınmazların acele kamulaştırılmasını gerçekleştirecek. 2014 yatırım programında yer alan ‘Çine Projesi’ kapsamında Koçarlı Bağarası Sulaması 1. Kısım İnşaatı işinin yapımı amacıyla bazı taşınmazlar Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından acele kamulaştırılacak. Enerjide acele kamulaştırma Bank Asya karışıklığına soru önergesi Başbakan Yardımcısı Ali Babacan’ın “Ziraat, Bank Asya ile görüşüyor” açıklaması ile yüzde 7 değer kazanıp, Başbakan Başdanışmanı Yiğit Bulut’un bu açıklamaları yalanlaması ile açılışta yüzde 9 düşen Bank Asya bu olayla Meclis gündemine girdi. CHP İstanbul Milletvekili Umut Oran konuyla ilgili bir soru önergesi verdi. Önergede özetle şu sorular soruldu: * AB’de ekonomi yönetimleri arasında bu tür çelişkilerin yaşandığı başka bir örnek var mıdır? * ABD’de 2008’de merkezi hükümet bankaları kurtarmaya çalışırken Türkiye’de tam tersi biçimde Bank Asya’nın batırılmaya çalışılmasının gerekçesi nedir? * Türkiye’de tam da dünya ekonomisinde “Kırılgan Beşli” arasına alınmış ve Arjantin temerrüde düşmüşken hükümetiniz bu tavrı riski daha da artırmıyor mu? * Hükümet üyesi ve yönetim kadroları arasındaki bu çelişki ve bankaya kural dışı getirilen baskılar yabancı yatırımcının güvenini sarsıp, vazgeçmesine yol açmaz mı? Avrupalı çiftçi zararda Rusya karşı yaptırım uyguladı, Avrupalı çiftçilerin ürünleri ellerinde kaldı. AB doğan zararı karşılamak için yardım kararı aldı ancak verilecek yardım, zararın dörtte biri bile değil. Ekonomi Servisi Avrupa Birliği (AB), tarım ürünlerini boykot eden Rusya’dan doğacak zararı karşılamak için çiftçilere maddi yardım kararı aldı. Ancak, AB’nin çiftçilerin mağduriyetini gidermek amacıyla yapacağı maddi yardımlar Rusya’nın yaptırımlarından doğan açığın sadece yüzde 4’ü bile değil. 2013’te Rusya’ya 11,9 milyar Avro’luk tarım ürünü ihraç eden AB ülkeleri, Rusya’nın kararından sonra doğacak zararı en aza indirmeye çalışıyor. AB Komisyonu’nun tarımdan sorumlu komiseri Dacian Ciolos, Avrupalı üreticilerin zararlarını karşılamak için 400 milyon Avro yardım yapılacağını duyurdu. Ciolos, maddi yardımların direkt olarak Avrupalı üreticilere verileceğini belirtti. Ancak, AB Komisyonu’nun açıkladığı maddi yardım miktarı Rusya’ya yapılan 11.9 milyarlık tarım ürünleri ihracatının yüzde 4’ünden bile az. Geçen yıl sadece Fransa’dan Rusya’ya yapılan tarımsal ihracat 1 milyar Avro’yu bulurken, Avusturya 240 milyonluk ihracat yaptı. Boydak’a iptal şoku Ekonomi Servisi Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK), enerji sektöründe lisans sahibi olmasına karşın, yatırım sürecini başlatmamış olan projelerin lisanslarını iptal etmeye başladı. Aralarında Boydak Holding ve Rona Yırcalı’nın da bulunduğu yatırımcıların 32 milyon liralık teminatı geri verilmeyecek. Eenerji sektöründe ‘2 Mayıs sendromu’ olarak bilinen süreç, EPDK’nin lisans iptalleriyle devam ediyor. Elektrik üretim lisansı almış ancak süresi içinde tamamlanmamış yatırımlara, inşaat öncesi izinleri tamamlamaları için altı aylık süre tanınmış ve bu süre 2 Mayıs’ta dolmuştu. Şişecam’dan Rusya’ya cam fabrikası Ekonomi Servisi Şişecam Topluluğu, Rusya’da 86 milyon dolar tutarında yatırımla kurulan yeni cam ev eşyası tesisini devreye aldı. Türkiye’deki şirketlerinde grevi sağlık ve ulusal güvenliği tehdit olarak görülen Şişecam’ın yurtdışı yatırımları devam ediyor. Türkiye’nin yanı sıra Rusya ve Bulgaristan’da da üretim gerçekleştiren ve global cam ev eşyası pazarında yüzde 12 paya sahip Şişecam Topluluğu, Rusya’daki üçüncü fırınını devreye aldı. Rusya’da Nijniy Novgorod bölgesinde 86 milyon dolar tutarında yatırımla kurulan yeni tesis, 210 ton/gün kapasite ile otomatik cam ev eşyası üretimi yapacak. Şişecam Topluluğu bugün Rusya’da cam ev eşyası, cam ambalaj, düzcam ve madencilik alanlarında toplamda 3 bin kişinin üzerinde istihdama ve 365 milyon dolar tutarında ciroya ulaştı. Rusya’da cam ev eşyası alanında yüzde 22, cam ambalaj alanında yüzde 23 pazar payına sahip olan Şişecam Topluluğu’nun bu ülkedeki toplam cam üretiminin 2014 yılı sonu itibarıyla 1 milyon tonu aşması bekleniyor. Otoda yapılandırma MTV borcu ve trafik para cezası olanların borçları yeniden yapılandırılacak. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, “6 milyon araç sahibini bu fırsattan yararlanmaya davet ediyorum” dedi. Bu kapsamdaki tutar 10.4 milyar lira seviyesinde olduğu belirtildi. Ekonomi Servisi ABD’li Exxon Mobil ile Rus Rosneft Rusya’daki Kuzey Kutup bölgesindeki petrol sahasından petrol çıkarmaya başladıklarını açıkladı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin iki şirket Üst Yönetici’leriyle yaptığı video konferans görüşmesinde “Bugün ticari başarıyı etkin uluslararası işbirliği getirir” dedi. ABD ve Rusya’dan işbirliği