Katalog

SAYFA CUMHURİYET 13 HAZİRAN 2014 CUMA 14 EKONOMİ ekonomi@cumhuriyet.com.tr Bağdat’ın tüm engelleme çabalarına rağmen Kuzey Irak petrolü Avrupa’da alıcı buldu Rusya devrede Ekonomi Servisi Kuzey Irak Özerk Kürt Yönetimi, Bağdat yönetiminin tüm engelleme çabalarına rağmen Türkiye üzerinden dünya piyasalarına sevk ettiği ham petrolü Rus Rosneft’e sattı. Kürt petrolünün yüklendiği ilk tanker olan United Leadership, yükünü boşaltamadan iki kere rota değiştirmek zorunda kalmıştı. Reuters’a bilgi veren ticaret kaynakları, ikinci bir tankere yüklenen Kürt petrolünün Avrupa pazarında sessizce satın alındığını ifade etti. Kapitalizmin Geleceği Kapitalizmin geleceğini öngörmek, tartışmak iddialı bir konu. Ancak 2007 yılında belirgin şekilde başlayan ekonomik durgunluğun günümüzde de sürmesi, olayın döngüsel (konjonktürel) olmadığını ortaya koyduğu gibi kapitalizmin geleceğinin tartışılmasını da güncelleştiriyor. Gerçi dünya ekonomisi 1929 büyük bunalımından sonra aynı şiddette kriz, durgunluk yaşamadı. Ancak günümüz koşulları, 1929’dan çok farklıdır. 1929’da altın para standardı tümüyle terk edilmiş değildi, altın ödeme aracıydı, merkez bankaları krizle mücadelede deneyim sahibi değildi, finansal pazarlar küreselleşmemişti, dış ticarette korumacılık yaygındı. Bu koşullarda ekonomik krizle mücadele zordu. Günümüzde koşullar tümüyle değişmiş krizle mücadeleyi kolaylaştırmıştır. Altın para standardının getirdiği kısıtlamalar günümüzde geçerli değildir. Merkez bankaları kısıtlama söz konusu olmadan kâğıt para basabilmektedirler. Artık paraların doğrudan ya da dolaylı biçimde altın karşılığı yoktur. 1971 yılında doların altına çevrilmesi penceresi de tamamen kapatılmıştır. Günümüzde dış ticarette kısıtlamalar olmadığı gibi, finansal pazarlar da küreselleşmiş, sermaye hareketleri serbestleştirilmiş, kambiyo kontrolleri kaldırılmıştır. Bunun sonucu ABD’de federal rezerv, kısaca FED, Avro bölgesinde Avrupa Merkezi Bankası (ECB) dolaşıma para çıkarttığında adeta dünya için “seigniorage” hakkı kullanılmakta, basılan para dış ülkelerde mal alımında, borç vermede, yatırım yapmakta, tesis, taşınmaz mal, hisse senedi ediniminde kullanılabilmektedir. Dolayısıyla FED ve ECB, herhangi bir kısıtlama gereği duymadan, enflasyon kaygısına da kapılmadan, bankalara kredi vererek devlet borçlanma senetlerini, hatta ABD’de olduğu gibi özel kesimin ipotekli borç senetlerini de satın alarak dolaşıma para çıkarmakta, reel faizi negatif düzeye kadar indirebilmektedirler. Dolar basma maliyeti kesin olarak bilinmemekle beraber 812 cent arasında hesaplanmaktadır. 812 cent maliyetle 100 USD alım gücü yaratılmaktadır. ABD’nin en kârlı ihracatı dolar basmaktır. FED’in kazancı, ortak bankalara yüzde 6.0 kâr payı dağıttıktan ve yedek akçe ayrıldıktan sonra tümüyle Hazine’ye transfer edilmektedir. Tüm bu olanaklara karşın hâlâ ekonomilerin durgunluktan çıkamaması, kapitalizmin geleceğinin tartışılmasına yol açmaktadır. Kapitalizmin, küreselleşmeye karşın uzun süreli bunalımlara yol açması, kurulu düzenin sürgit sürmeyeceği kanısını güçlendirmektedir. Ya kapitalizm daha yenilikçi, yaratıcı olarak kâr maksimizasyonu paradigması, sosyal kâr amacına dönüşecek, işletmeler sosyal sorumluluklar da yüklenecek, çevreye karşı daha duyarlı olacaklar, etik değerler yönetim ilkeleri arasında yer alacak ya da kapitalizm sonlanacaktır. Kapitalizm küreselleşme, sermaye hareketleri serbestisi, finansal pazarların bütünleşmesiyle son kozlarını da oynamıştır. Kapitalizm ya değişecek ya da sonlanacaktır. Geçen ay ülkemize davetli olarak gelerek konferans veren Francis Fukuyama sosyalizmin yok olacağı, kapitalist düzenin egemen olacağı önbilisinde (kehanetinde) bulunarak tarihin sonunu görmüştü. Ancak XXI. yüzyılda gelişmeler farklı yönde oluyor. Tarihin sonunu görmek olanaksız ama kapitalizmin yapı değiştireceğini öngörmek de iddialı, ama gerçekçi gibi geliyor. SERBEST PİYASA ABD Doları Avro İngiliz Sterlini İsviçre Frangı 24 Ayar Altın Cum. Altını Türkiye üzerinden dünya piyasalarına sevk edilen Kürt petrolünü Rus Rosneft satın aldı. Reuters’in haberine göre Rus Rosneft, Kürt petrolünü Almanya’da BP ile ortak işlettiği rafineride kullanacak. Irak’ta çıkarılan petrolü sadece kamu petrol şirketinin satmaya yetkili olduğunu savunan merkezi hükümet, iki yıldan bu yana Kürt özerk yönetimi ile petrol gelirlerinin nasıl paylaşılacağı ve satılacağı konusunda mücadele ediyor. Hükümet ayrıca ülkedeki zengin petrol yataklarıyla ilgilenen şirketlerin gözünü korkutmak için de büyük petrol sahalarının işletme anlaşmalarında değişiklik yapabileceğini söylemişti. Irak hükümeti düzenli olarak Kürt petrolünü alan Avusturyalı enerji şirketi OMV’yi daha önce kara listeye almıştı. Kürt petrolünü Almanya’da BP ile birlikte işlettiği rafineri için satın alan Rosneft’in Irak’ta büyük bir projesi bulunmuyor. Rafineriyi işleten Ruhr Oel şirketinin ana ortağı BP ise Irak’ın en büyük petrol sahası olan Rumaila’yı işletiyor. Reuters’in haberine göre, Minerva Antonia adlı ikinci tanker Kuzey Irak’taki Taq Taq sahasından çıkarılan ve Mersin’e kamyon ile sevk edilen yaklaşık 41 bin ton hafif Kürt petrolü taşıyordu. Tanker, piyasa değeri yaklaşık 30 milyon dolar olan petrolü İtalya’nın Trieste Limanı’na götürdü. Konu hakkında doğrudan bilgi sahibi sektör kaynakları petrolün buradan TransAlpine boru hattıyla Ruhr Oel’in Almanya’daki rafineri tesislerine aktarıldığını söyledi. Petrolü teslim alan taraf, teknik olarak rafineriyi işleten şirketin ana ortağı olan BP’nin Almanya birimi Deutsche BP oldu. Piyasa kaynaklarının verdiği bilgiye göre, Kürt petrolünü satın alan Rosneft, petrolü nereden satın aldığını BP ile paylaşmak zorunda değil. Buna rağmen satın alma işlemi BP’yi zor durumda bırakabilir. Protestolara aldıran yok! Yatağan işçilerinin aylardır süren direnişi hükümetin Yatağan’ı elden çıkarma kararını değiştirmesine yetmedi. İhalede en yüksek teklifi 1.091 milyar dolar ile 2012’de kamu ihalelerinden yasaklı olmasına rağmen Gediz Elektrik’i de alan Elsan Elektrik verdi. Ekonomi Servisi Yatağan Termik Santralı’nın özelleştirme ihalesi protestoların gölgesinde tamamlandı. Yatağan Termik Santralı ile Güney Ege Linyitleri İşletmesi (GELİ) tarafından kullanılan taşınmazların özelleştirme ihalesinde en yüksek teklifi 1.091 milyar dolar ile Elsan Elektrik verdi. Elsan Elektrik, Aralık 2012’de kamu ihalelerinde yasaklı olmasına rağmen, İzmir ve Manisa illerini kapsayan Gediz Elektrik Dağıtım özelleştirmesini de kazanmıştı. Elsan’ın içinde olduğu Bereket Enerji, 16 Ağustos 2012 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan kararla 6 ay boyunca tüm kamu ihalelerinden yasaklı hale gelmişti. Dün gerçekleştirilen ihaleye Limak İnşaat, Elsan Elektrik, IC İçtaş, Alsim Alarko, Konya Şeker, Çelikler Taahhüt İnşaat olmak FOTOĞRAF: ÖZCAN ÖZGÜR üzere 6 şirket katıldı. Elemesiz turda en yüksek teklif 500 milyon dolar oldu. Açık artırmaya Alsim Alarko Konya Şeker ve Elsan Elektrik kaldı. Açılış fiyatı olarak 1.082 milyar dolar belirlendi. Üç şirket arasında süren mücadelenin ardından ipi göğüsleyen Elsan oldu. İhalenin ardından açıklama yapan Elsan Elektrik Proje Finansman Müdürü Özgür Erol, finansmanla ilgili bir sıkıntıları olmadığını açıkladı. Erol, ödeme şekline henüz karar vermediklerini belirtti. Erol, bölgenin elektrik dağıtıcısı olduklarını vurgulayarak yöre insanı ile uyum içinde çalışacaklarını söyledi. Erol, Yatağan’da yatırım ihtiyacı bulunduğunu ve gerekli çalışmaları yapacaklarını da sözlerine ekledi. Yatağan Termik Santralı 630 MGW’lık kurulu gücü bulunuyor. Sıra gecesi yaptıkları salonda tutuluyorlar Ekonomi Servisi IrakŞam İslam Devleti (IŞİD) terörist grupları tarafından gözaltında tutulan santral çalışanları ve TIR şoförleri, Çalık Enerji tarafından yapılan ve işletmeye alınan Nainawa Elektrik Santralı’nın yemekhanesinde tutuluyor. Bundan 6 ay kadar önce bir başka saldırıya daha hedef olan Musul’daki 750 megavatlık (MW) Nainawa Elektrik Santralı, Irak’ın dördüncü büyük enerji tesisi niteliğini taşıyor. Yurdundan uzakta, çok güç şartlarda alın teri döken mühendis ve işçilerin emeği ile kurulan santral çalışanları, kuruluş devreye alınmadan önce burada yapılan bir moral gecesinde doyasıya stres atmış, gece için özel olarak Şanlıurfa’dan getirilen Aziz Aslan Urfa Sıra Geceleri Grubu’nun halk müziği eşliğinde halaylar çekip oyun havalarına eşlik etmişlerdi. Tesis, Ninova bölgesinin verdiği büyük teşviklere karşın güvenlik nedeniyle, çoğu küçük olmak üzere sadece 11 Türk şirketinin yer aldığı Musul’daki tek büyük Türk tesisi. Çalık Enerji’nin ikinci büyük yatırımı ise Kerbela bölgesinde inşası tamamlanan, Al Khairat Elektrik Santralı Projesi. 1.250 MW’lık santral Irak’ın en büyük elektrik santralı olma özelliği de taşıyor ve şu sıralarda o da risk altında. IŞİD’in operasyonları ile geçen yıl fiilen gerçekleştirilen 11.9 milyar dolarlık Irak pazarı ciddi bir risk altında bulunuyor. Almanya’dan sonra Şimdi rehinelerin tutulduğu Nainawa Elektrik Santralı’nın salonunda moral geceleri düzenleniyordu. Ana ağırlık Erbil’de Türkiye’nin ikinci ihracat ülkesi olan Irak’la ticaretin büyük bölümü Erbil’le yapılıyor. Erbil, mutfak eşyasından yumurtaya kadar ne varsa alıyor. Bankalar, şirketler, tüm ticari birimler de ana ağırlığı ile Erbil’de konuşlu. Anadolu Grubu’nun Erbil’deki şişe dolum tesisleri Nisan 2008’de faaliyete geçti. Grup, Bağdat’ta da şişeleme fabrikası kurmayı planlıyordu. Genel Enerji, Kuzey Irak’ta Taq Taq’da arama ve petrol çıkarma faaliyetinde bulunuyor. Pet Oil, Ağustos 2006’da Kuzey Irak Bina Bawi sahasında başlattığı sondaj çalışmalarına devam ediyor. İhalenin yapılacağının açıklanması üzerine santrallarının kömür ocaklarında çalışan yaklaşık 200 işçi, Yatağan Milas karayolunu 10 dakika ulaşıma kapadı. Ardından işçiler, termik santral ve kömür işletmelerinin girişine iş makineleri ile barikat kurup beklemeye başladı. Santral işçileri de daha önce ihaleleri yapılan Kemerköy ve Yeniköy termik santrallarının girişlerine kendilerini zincirledi. ÖFKE KABARIYOR İkincisi Kerbela’da IŞİD olayı piyasalar üzerindeki etkilerini sürdürüyor. Irak Petrol Bakanı Yardımcısı Mutesim Ekrem dün batı bölgelerindeki petrol boru hatlarının çoğunun silahlı grupların kontrolüne geçtiğini açıkladı. Brent petrolünün varil fiyatı da 112.26 dolar ile 3 Mart’tan bu yana olan en yüksek seviyeyi gördü. Çarşamba günü yüzde 3’ün üzerinde değer kaybeden borsa endeksi 78 bin seviyesinin altını gördü. Dolar kuru da 2.1230’u aştı. Türk rehinelerin serbest bırakılabileceği iddialarının ardından piyasalarda kayıplar azaldı. Borsa günü yüzde 1.03 artışla kapatırken, serbest piyasada dolar kapanışı 2.1040 TL oldu. Petrol yükseliyor İşçiye cop, gaz MUSTAFA ÇAKIR Aylardır santralların satılmasına karşı direnen Yatağan işçilerinin bastırması üzerine Türkİş Başkanlar Kurulu iş bırakma kararı aldı. ANKARA Yatağan Termik Santralı’nın ihale saatinin duyurulmasının ardından saat 14.00’te Türkİş Başkanlar Kurulu olağanüstü toplandı. Toplantı devam ederken Türkİş’in önünde bekleyen işçiler, sık sık “Türkİş ayağa kalkacak, bu iş bitecek”, “Asla teslim olmayacağız”, “Türkİş göreve genel greve”, “Gün gelecek devran dönecek AKP halka hesap verecek” sloganları attı. Türkİş Başkanlar Kurulu işçilerin talebi doğrultusunda eylem kararı aldı. Buna göre Tesİş ile Madenİş sendikaları pazartesi tüm işyerlerinde iş bırakacak. Salı günü Türkİş’in bütün sendikaları 2 saatlik iş bırakma eylemi gerçekleştirecek. Çarşamba günü bütün illerde AKP il başkanlıkları önüne yürüyüş ve oturma eylemleri yapılacak. 301 madencinin yaşamını yitirdiği Soma’da da Madenİş Sendikası’nın öncülüğünde 21 Haziran’da miting gerçekleştirilecek. Toplantının ardından Genel Başkan Ergün Atalay başkanlığındaki Türkİş Başkanlar Kurulu, Türkİş’ten Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nın önüne yürüdü. Santralların satılmasına tepki gösteren Atalay, “30 yıllık maden rezervi, devasa makine parkı, 3 bin 500 dönüm arazi 2 milyar dolara satılıyor. Bunun adı peşkeştir, bunun adı yağmadır, bunun adı buraları birilerine bedava vermektir” dedi. İşçiler ÖİB önündeki yolda bir süre oturma eylemi yaptı. ÖİB’ye yürümek isteyen işçilere polis biber gazı ve copla müdahale etti. Bu sırada polis gözaltı da yaptı. “İşçiye uzanan eller kırılsın” diye slogan atan işçiler, TOMA’ların önüne yattı. Ekonomi Servisi Cari açık dış ticaret açığındaki gerileme ve net hizmet gelirlerindeki artışla ilk dört ayda geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 34 azalarak 16.37 milyar dolara geriledi. Ancak Merkez Bankası’nın (TCMB) olası parasal gevşeme adımlarının iç talebi hızlandırması, büyüme beklentilerinin yukarı revize edilmesi ve enerji fiyatlarında yükseliş eğiliminin cari açıkta düşüş beklentileri üzerinde yukarı yönlü risk yaratabileceğine dikkat çekiliyor. TCMB verilerine göre, cari açık nisanda paralel 4.79 milyar dolar oldu. Cari açık Nisan 2013’te 8.11 milyar dolar, ilk dört ayda ise 24.66 milyar dolar olmuştu. Cari açıkta iyileşme yavaşlayabilir ALIŞ 2.1000 2.8440 3.5280 2.3280 85.40 566.64 SATIŞ 2.1040 2.8480 3.5440 2.3410 85.75 576.81 Perakendede duraklama devri Denge Grup’un Üst Yöneticisi Taşkın: Mağazalara giren kişi sayısı yüzde 52 düştü, geçen yılki kâr yok Ekonomi Servisi Arow Mağazacılığı bünyesinde bulunduran Denge Grup’un Üst Yöneticisi (CEO) Selim Taşkın, perakendede duraklama dönemine girildiğini belirterek mağazalara giren kişi sayısının seçimlerden sonra yüzde 52 civarında düştüğünü söyledi. Perakendecilerin ciroları tutturmakta zorlandığını anlatan Taşkın, “Bu yıl sektörde kâr yılı değil. Tüketici alışveriş yapma dürtüsünde değil. Geçen yılki kârlarımızı yakalamamız mümkün değil” dedi. Arow’un Türkiye genelinde 63 mağazası ve 650 bayisiyle faaliyet gösterdiğini belirten Taşkın, bu yıl 12 yeni mağaza açacağını söyledi. Taşkın, “Artık müşterilerimizin aldığı ayakkabılara 3 aylık ücretsiz bakım hizmeti vereceğiz. Ürünlerimizle ilgili şikâyetleri bir günde yanıtlayacağız. Ayrıca sürdürülebilir büyüme için üniversitelerde marka elçisi uygulaması başlattık. Şu an 3 üniversitede 6 elçimiz var. Yıl sonunda bunu 15 üniversiteye çıkaracağız” dedi. MERKEZ BANKASI CİNSİ 1 ABD DOLARI 1 AVUSTRALYA DOLARI 1 DANİMARKA KRONU 1 EURO 1 İNGİLİZ STERLİNİ 1 İSVİÇRE FRANGI 1 İSVEÇ KRONU 1 KANADA DOLARI 1 KUVEYT DİNARI 1 NORVEÇ KRONU 1 S. ARABİSTAN RİYALİ 100 JAPON YENİ DÖVİZ ALIŞ 13 HAZİRAN 2014 EFEKTİF ALIŞ 2.1043 1.9665 2.8466 3.5349 2.3305 1.9294 SATIŞ 2.1128 2.0004 2.8581 3.5611 2.3525 1.9528 7.6293 SATIŞ 2.1058 2.1096 1.9756 1.9885 2.8486 2.8538 3.5374 3.5558 2.3340 2.3490 1.9366 1.9454 0.38124 0.38311 0.38097 0.38399 0.31294 0.31618 0.31272 0.31691 7.4195 7.5166 7.3082 0.35015 0.35250 0.34990 0.35331 0.56145 0.56246 0.55724 0.56668 2.0584 2.0720 2.0508 2.0799