Katalog

4 NİSAN 2014 CUMA CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ [email protected] 11 Enflasyondaki tırmanışın önüne geçilemiyor, fiyatlar en az yaza kadar zirve üstüne zirve yapacak Cayır cayır yakacak Enflasyon martta bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 8.39 artarken, üretici fiyatları yüzde 12.31 yükseldi. Ekonomistlere göre veriler enflasyonun hazirana kadar yükseleceğini gösteriyor. Haziran sonrasında da seçimlerin etkisiyle ateş daha da yükselebilir. Ekonomi Servisi Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE), martta bir önceki yılın aynı ayına göre ise yüzde 8.39, aylık TÜFE de yüzde 1.13 arttı. Böylelikle yıllık bazda enflasyon Temmuz 2013’te gördüğü yüzde 8.88’lik seviyeden bu yana en yüksek düzeye ulaştı. Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı verilere göre, enflasyondaki artışta kurdaki yükselişe paralel giyim ve ulaştırma fiyatları ile kuraklık sonucu artan gıda fiyatları etkili oldu. En dar kapsamlı enflasyon verisi olan I Endeksi bir önceki aya göre yüzde 1.20 yükselirken, yıllık yüzde 9.32 ile Nisan 2007’den bu yana en yüksek düzeye çıktı. Çekirdek enflasyon böylece manşet enflasyon oranı olan yüzde 8.39’u geçti. Çekirdek enflasyonda, dışsal etkilere (enerji fiyatlarında artış, mevsimsel koşullar, maliye politikası vs.) daha açık olan ve geçici nitelikler taşıyabilen, enerji, temel gıda maddeleri fiyatları ve dolaylı vergi Başçı iyimser Ekonomide Zor Dönem Ekonomide sağlıklı tahminler yapabilmek, gerçekçi beklentilerde bulunmak için nedensonuç ilişkisi kurulmalıdır. Nedensonuç, illiyet ilişkisi kurulamayan bir bilim olmaz. Eğer böyle bir ilişki kurulamıyorsa, geleceği sağlıklı biçimde tahmin etmek, politika belirlemek, önlem almak da olanaksızlaşır. Ancak olay gerçekleştikten sonra önlem alınabilir, bunun yararı az olabileceği gibi maliyeti de yüksek olmaktadır. Beceri, gelişmeleri önceden görebilmek, sorun doğmadan önlem almak, olası olumsuz gelişmeleri engellemek mümkün olmasa bile etkilerini azaltmaktır. Eğer her alanda olduğu gibi ekonomik tahminlerde de kolaycılığa kaçılır; olaylar, gelişmeler siyasal nedenlere, ekonomi dışı nedenlere bağlanırsa, öngörüde bulunulamaz, önlem alınamaz, gereken işler tam zamanında yapılamaz. Siyasal olayları, yurtdışı gelişmeleri önceden görmek olanaklı değildir. Bu tür gelişmeler, olaylar kontrolümüzde olmadığı gibi kontrol etme olanağımız da yoktur. Kuşkusuz siyasal olayların ekonomik gelişmeler üzerinde etkisi olmaktadır. Ancak bu etkiler kısa sürelidir ve ekonomide oluşan genel eğilimlerin yönünü de değiştiremez; kısa süreli olarak, genel eğilimden farklı dalgalanmalara yol açar. Önümüzdeki dönemde, siyasal gelişmeler ne yönde olursa ekonomik durgunluk daha belirgin şekilde yaşanacaktır? Siyasal olaylar, genel eğilimi değiştiremeyecek, yalnız durgunluğun derinliğini etkileyecektir. Durgunluğun gelecek dönemde belirginleşeceğine ilişkin göstergelere dikkat çekmeye çalışayım. l TCMB’nin bankalara zorunlu karşılıklar nedeniyle faiz ödemeye başlaması... Merkez bankaları genelde normal koşullarda bankalara zorunlu karşılıklar nedeniyle faiz ödemez. Ancak kriz, durgunluk dönemlerinde, bankalara destek olmak üzere faiz ödemeye başlar. Zorunlu karşılıklara faiz ödemesi bankaların zor durumda olduğunu, merkez bankasının destek gereğini duyduğunu göstermektedir. l Taşınmaz (gayrimenkul) satışında yavaşlama, duraklama... Açıklanan bilgilere göre bu yılın şubat ayında taşınmaz satışı bir önceki yıla kıyasla yüzde 6.6 oranında azalmıştır. Bu azalışın sürmesi beklenmektedir. l Perakende satışlarda durgunluk... 2014 yılında perakende satışlar cari fiyatlarla dahi çok düşük oranda artmakta, reel olarak azalmaktadır. Kredi kartlarına getirilen sınırlama, işsizlik oranında artış, geleceğe ilişkin beklentiler, özel tüketim harcamalarında yavaşlamanın süreceğini göstermektedir. l Bankaların tahsili gecikmiş alacaklarında artış... Bankacılık sektörünün kredilerinin kalitesinin düştüğü, vade uzatmaları, yenilemeler arttığı gibi ödemelerde gecikme, temerrüt olayları da artmaktadır. l Cari işlemler açığının Merkez Bankası rezervleri ile fonlanmaya başlanması... Türkiye’nin derin bir krize yuvarlanmaması için 2014 yılında cari işlemler açığının 5055 milyar USD dolayında sürmesi gerekmektedir. Sağlıklı finansman kaynağı sağlanamadığı takdirde ülkenin, Merkez Bankası rezervleriyle bu denli bir açığı fonlama olanağı yoktur. Türkiye günümüz koşullarında ancak 2001 krizine benzer bir krizle cari işlemler açığını daraltabilir. Tüm göstergeler Türkiye’de durgunluğun daha derinleşeceği ve süreğenleşeceği yönündedir. Kısa dönemli ters yönlü gelişmeler, hareketler olsa da bu genel eğilimi değiştiremeyecektir. ler gibi unsurlar enflasyon endeksinden çıkarılıyor. Bu nedenle çekirdek enflasyon verilerindeki yükseliş enflasyondaki bozulmayı daha net ortaya koyuyor. Standard Bank Ekonomisti Tim Ash, çekirdek enflasyondaki artışın oldukça dikkat çekici olduğunu belirterek piyasaların Merkez Bankası’ndan şubatta yaptığı faiz artırımını uzun süre sürdürmesini beklediğini söyledi. Diğer yandan ekonomistler TL’deki oynaklığın önümüzdeki dönemde enflasyon üzerinde risk unsuru olmaya devam etmesini bek liyor. Buna göre TL’de başlayan değer kazancının kalıcı olması halinde ikinci yarıda enflasyonda düşüş görülebilir. Ancak ağustosta yapılması planlanan cumhurbaşkanlığı seçimleri kurda baskıyı ve enflasyon üzerindeki yukarı yönlü riskleri tekrar gündeme getirebilir. Merkez Bankası da enflasyonun haziran ayına kadar yükselişini sürdüreceğini öngördü. Sanayi sektöründeki üreticilerin yurtiçine sattıkları ürünlerin fiyat değişimini yansıtan Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (YİÜFE) ise şu batta yüzde 0.74, yıllık ise yüzde 12.31 arttı. Bu da fiyatların önümüzdeki dönemde daha da yükseleceğinin bir göstergesi. Verilere göre gıda ve alkolsüz içecekler grubu aylık yüzde 2.10 oranında artarken aylık enflasyona 0.51 puan katkıda bulundu. Aylık enflasyon artışının yaklaşık yarısı gıda fiyatlarından kaynaklandı. Bir önceki aya göre giyim ve ayakkabı fiyatları yüzde 2.49, lokanta ve oteller yüzde 1.33, ev eşyası yüzde 0.90, ulaştırma yüzde 0.88, konut yüzde 0.23 oranında arttı. Para politikasında sıkı duruşun enflasyondaki yukarı yönlü risklere yeteceğini iddia eden Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı, büyüme konusunda da analistlerden daha iyimser olduklarını söyledi. Başçı, Londra’da yatırımcılar ve bankacılara gerçekleştirdiği sunumun ardından şunları söyledi: * Enflasyonun yarısına yakını kurdan kaynaklandı, * Eflasyon bu yıl yüzde 5 hedefinin oldukça üzerinde olacak, büyüme ilk çeyrekte yüzde 4’ün altında kalacak, * Türkiye’nin problemleri enflasyon ve dış denge; bu açıdan tüketici kredilerindeki yavaşlama olumlu. * Zorunlu karşılıklara faiz ödenmesi bankacılık sektörü ve kredi büyümesindeki gelişmelere bağlı. Gerektiğinde ilk olarak yüzde 2.53 faiz ödenmesi mümkün. Borsa yenileniyor İlk aşamada 14 milyon lira yatırımla birincil veri merkezi ve veri ekranı hayata geçirildi. Ekonomi Servisi Borsa İstanbul (BIST) 14 milyon lira yatırımla “birincil veri merkezi” ve “veri ekranı”nı hayata geçirdi. Borsa İstanbul (BIST) Başkanı İbrahim Turhan’ın verdiği bilgilere göre analog teknolojiden dijital teknolojiye geçen yeni veri ekranında biri borsanın ürettiği verileri çubuk, pay, bar gibi çok değişik grafiklerle gösterecek, diğeri dünyanın önde gelen borsalarının verilerini yansıtacak iki temel senaryo olacak. Daha önce ortalama 180 saniye olan veri iletim süresi üç kat hızlanacak. Veri merkezine bankalar, aracı kurumlar, yerli ve yabancı yatırım kuruluşları da kendi sunucularını kurabilecek. Bu arada BIST’in seans salonu sonbahar itibarıyla yenilenecek. Yazılımın yenilenmesine Mart 2015’te başlanacak. Enerji borsası da yakın zamanda hayata geçirilecek. Steve Cano Apple Store 200 çeşit ürünle açılıyor Ekonomi Servisi Apple’ın, yarın Zorlu Center’de açılması planlanan, Türkiye’deki mağazası tüm hazırlıklarını tamamladı. Açılıştan önce basına tanıtılan mağazada 200 çeşit ürün bulunuyor. Apple Dünya Mağazalar Başkan Yardımcısı Steve Cano Türkiye’deki ve İstanbul’daki ilk mağazayı açmaktan memnuniyet duyduklarını belirterek “Bu mağaza dünyanın 15 farklı ülkesinde kurmuş olduğumuz mağazalardan 424’üncüsü oluyor” dedi. Apple mağazalarını günde 1 milyondan fazla kişinin ziyaret ettiğini anlatan Cano, AppleTürkiye mağazasında her biri Türkiye’den seçilen, özel eğitim alan 100’den fazla çalışan olduğunu söyledi. Çocuklar için sunulan ücretsiz programlara da değinen Cano, 23 Nisan için mağaza içinde çocuklara özel hizmet sunacaklarını, Apple ürünlerini nasıl kullanacaklarına ilişkin ücretsiz bilgi verileceğini aktardı. Mağazanın alt katında bulunan aksesuvar bölümünden, Genius Bar’dan bahseden Cano, mağaza içinde ücretsiz internet hizmeti olduğunu ve cumartesi saat 10.00’da yapılacak açılışta 4 bin 500 kişiye tişört dağıtılacağını sözlerine ekledi. Sosyal devlet sınıfta kaldı Social Progress Imperative’in yaşam kalitesi endeksine göre Türkiye 132 ülke arasında sosyal gelişme konusunda 64, basın özgürlüğünde 95, sağlıkta 105, refahta 82. sırada Ekonomi Servisi 2023’te dünyanın en büyük 10 ekonomisinden biri olma hedefindeki Türkiye, sosyal gelişme konusunda ilk 50’de bile yer almıyor. Washington merkezli Social Progress Imperative’in yayımladığı yaşam kalitesi endeksine göre, Türkiye ‘sosyal gelişme’ konusunda 132 ülke arasında 64. sırada bulunuyor. Endekste sağlık, konut, yaşam süresi, eğitim, basın özgürlüğü, çevre, internete erişim, suç gibi 50’den fazla kriter dikkate alınıyor. Buna göre Yeni Zelanda ‘sosyal gelişme’ konusunda aldığı 88.21 puan ile ilk sırada yer alıyor. Yeni Zelanda’yı 88.19 puanla İsviçre, 88.07 puanla İzlanda ve 87.37 puanla Hollanda izliyor. Bu konuda 64. sırada bulunan Türkiye ise sadece 64.62 puan alabildi. Endekse göre, Türkiye, Makedonya, Arnavutluk, Ermenistan ve Ukrayna’nın gerisinde kaldı. Endeksin son sırasında ise 32.60 puanla Çad yer alıyor. ‘Temel insan ihtiyaçları’nda 82.10 puan ile 43. sırada olan Türkiye, ‘refah temelleri’nde 64.36 puan ile 82. geldi. Bu arada Türkiye, ‘firsat’ konusunda ise 47.41 puan ile 77. sırada. Sağlık konusunda 105. olan Türkiye, ‘uygun fiyatlı konut’a gelince 10. sırada. ‘Çocuk ölümleri’nde 55., trafik ölümlerinde ise 42. olan Türkiye, ‘internet kullanıcıları’nda 61, ‘cep abonelikleri’nde 87. olarak sıralanıyor. Türkiye ‘yolsuzluk’ta 36, ‘kişisel haklar’ açısından 67, ‘ifade özgürlüğü’nde 14. sırada yer alırken ‘basın özgürlüğü’ ve ‘toplantı ve dernek özgürlüğü’ne gelince 95. sıraya iniyor Endeksin ortaya koyduğu sonuca göre; sosyal ilerleme için ekonomik büyüme her ne kadar gerekli olsa da tek başına yeterli değil. Ekonomi Servisi İran ile Rusya, Tahran üzerindeki Batı yaptırımlarının etkisini azaltacak 20 milyar dolarlık bir “mal karşılığı petrol takası” anlaşması için müzakere yürütüyor. Haberi veren Reuters, ocakta da İran’ın Rus yapımı malzeme ve mal karşılığında günde 500 bin varil değerinde petrol satmak için müzakere ettiğini duyurmuş, ardından olayın İran ile Batılı altı büyük devlet arasında sürdürülen nükleer görüşmelere ters düşeceği yolunda ABD’den uyarı gelmişti. Görüş 20 milyar dolarlık flört u İran ile Rusya, petrol karşılığı mal takasını öngören büyük çaplı bir anlaşma ile nükleer görüşmelerde konan kısıtlamaları bypass eden bir formül üzerinde çalışıyor. melere yakın bir kaynağa dayanarak verilen Parisa HafeziJonathan Saul imzalı habere göre şu sıralarda iş, tarafların petrol için fiyat belirlemesine kaldı. Müzakere edilen fiyatın da uluslararası piyasaların birkaç dolar altında tutulduğu belirtiliyor. Genel Energy Angola’da petrol çıkaracak Ekonomi Servisi Genel Energy, Angola’da bulunan iki petrol sahasına ortak oldu. Çukurova Holding’in Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Emin Karamehmet’in ortak olduğu İngiltere merkezli petrol şirketi Genel Energy ile White Rose Energy Ventures ortaklığı Angola’da iki açık deniz petrol sahasında petrol arayacak. Energy’nin ortaklıkta toplam 281 milyon dolar karşılığı yüzde 15 payı bulunuyor. Genel Energy, Kuzey Irak ve Afrika ülkelerinde petrol üretim ve arama faaliyetleri yürütüyor. Edinilen bilgiye göre Rusya madeni mamuller gibi sanayi malları ve gıda verecek, petrol alacak. Askeri malzemeler takasa girmeyecek. Anlaşma kapsamı, ilk kademede 68 milyar dolar olmak üzere kademe kademe 15 ila 20 milyar dolara kadar çıkabilecek. İlk iki ya da üç yıl günde 500 bin varil petrol ihracatı yapılacak. ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Marie Harf, “Her iki tarafa da, bu anlaşma ilerlerse ciddi kaygılar uyandıracağını açıkça belirttik” dedi.