Katalog

M Y BC MYBC yönelik linç rejimini yeni medya ortamı da doğal kılıyor, ötekilere yönelen her türlü şiddet biçimine meşru zemin hazırlıyor. Bu alanda örnekleyebileceğimiz sosyal paylaşım Bu alanda örnekleyebileceğimiz sosyal paylaşım sitelerinden hangisinde daha etkin nefret söyleminesitelerinden hangisinde daha etkin nefret söylemine rastladınız?rastladınız? Eser Aygül:Eser Aygül: Kuşkusuz en dikkat çekici olanı Facebook. Resmi olmamakla birlikte Facebook, şu anda dünyada 400 milyon, Türkiye de ise 23 milyon üzerinde kullanıcıya sahip. Türkiye de neredeyse her bilgisayar kullanıcısının aynı zamanda Facebook kullanıcısı olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek. Hal böyle olunca birey ve toplulukların ortamı ne için ve nasıl kullandıkları önem kazanıyor. Facebook taki ötekileştirme pratiği nasıl algılanıyor, ne Facebook taki ötekileştirme pratiği nasıl algılanıyor, ne kadar farkediliyor?kadar farkediliyor? E. Aygül:E. Aygül: Kişinin kendisini ait hissedip tanımladığı yere göre ötekiler i değişebiliyor. Yaptığımız çalışmada, Türkiye de on milyonlarca kullanıcısı bulunan Facebook ta Cinsiyetçi Homofobik Nefret Söylemi , Farklı Dinlere Yönelik Nefret Söylemi başlıkları altında incelenen grup sayfalarında yoğun şekilde nefret içerikli söylemlerin üretilip dolaşıma sokulduğunu gözlemledik. Bu, birbirini etkileyen bir yapıya sahip mi? Domino gibi Bu, birbirini etkileyen bir yapıya sahip mi? Domino gibi herkes birbirine öfke ve nefret bulaştırabiliyor mu?herkes birbirine öfke ve nefret bulaştırabiliyor mu? E. Aygül:E. Aygül: Aslında Facebook tan bahsederken nefret söyleminin kökeni ve var olduğu diğer alanlardan da söz etmek gerekir. Son yıllarda, Türkiye de de dünyadaki konjonktüre bağlı olarak milliyetçi ırkçı, zenofobik ve homofobik söylemin öncelikle gündelik yaşamda yaygınlık kazandığı bir gerçek. Ayrıca medyanın milliyetçiliğe gizli desteği ile hemen her gün ülkenin farklı bir köşesinde yaşanan linç girişimleri veya nefret saldırıları tetiklendi. Geleneksel medya tarafından üretilip dolaşıma sokulan bu söylemler yeni medya ortamında doğallaşıyor. Peki bunun sonuçları nasıl bir yöne evriliyor? Peki bunun sonuçları nasıl bir yöne evriliyor? E. Aygül:E. Aygül: Bu, toplumda var olan ayrışmayı körükleyecek sonuçlar doğurabilir. Kullanıcıların içinde çocuklar ve gençler de var. Bu içeriklerle karşılaşanların ait olduğu kimliği, inancı, politik görüşü, cinsiyeti ya da cinsel yönelimi gibi nedenlerle, kendisinden farklı olandan nefret etmesine neden olabilir. Zaten Facebook gibi ortamların özgürlükçü ve çoksesli yapısı, söylemlerin özgürce dolaşımını olanaklı kılarken, bir yanda da nefret suçlarının oluşumuna zemin hazırlıyor. Bu tablonun değişmesi için ne yapılmalı? Bu tablonun değişmesi için ne yapılmalı? M. Binark:M. Binark: Gerekli sınırlayıcı yasal düzenlemelerin yanı sıra eğitim temelli program içerikleri hazırlanması gerekiyor. Bu söylemsel şiddete karşı öğrencilerde farkındalık bilincinin gelişmesini sağlayacak uygulamalar geliştirmek gerek. Türkiye de her katmanda yurttaşın nefret söylemine karşı farkındalığı arttırılmalı; çocuklar, gençler, ebeveynler, öğretmenler, savcılar ve h kimler! 3 EK M 2010 SAYI 1280 3 nternet, artık gündelik hayatımızın önemli bir parçası. Yolda, kafede, evde, işte, mevcut yaşadığımız hayatın dışında, ayrı bir online hayat yaşar olduk. Çekilen fotoğraflar anında paylaşıma açılıyor, farklı içeriklerde onlarca video izleniyor, sitelere, haberlere yorumlar yapılıyor. Yorum demişken her konuda bir görüşümüz olduğu kesin. Altı dolu olsun olmasın, yazarız, yayımlanır. Geri dönüşleri beklemek de cabası. Bunlar basit anlamda genel bir tanımlamanın en masum hali. Yalnızca internet mi? Dijital oyunlardan medya okuryazarlığına pek çok alanda yeni medyanın etkilerini görmek mümkün. Kalkedon Yayınları ndan çıkan Yeni Medyada Nefret Söylemi kitabı, farkında olmadan veya bizzat bilinçli bir şekilde yeni medyada yayılan nefreti mercek altına alıyor. Biz de Altuğ Akın, Ayşe Kaymak, Burak Doğu, Eser Aygül, Günseli Bayraktutan Sütcü, lden Dirini, Mutlu Binark ve Tuğrul Çomu yla hazırladıkları kitabı konuştuk. Ancak dikkat çeken konu başlıklarına geçmeden önce yeni medyayı tanımlayarak söze girmekte yarar var. Yeni medya cep telefonları, internet, dijital oyun ortamları gibi araçları kapsıyor. Geleneksel medya araçlarından çok daha hızlı, çok daha aktif etkileri olduğu bir gerçek. Mutlu Binark, gündelik yaşamda üretilen ve geleneksel medya metinlerinde dolaşıma giren homofobik, transfobik, heteroseksist cinsiyetçi, yabancı düşmanı, ırkçı, etnik milliyetçi ve ayrımcı nefret söylemlerinin yeni medya ortamındaki yayılımının özellikle çok daha dikkat çekici bir noktaya geldiğini söylüyor. Binark, Türkiye de nefret söylemi nefret suçuna doğru evriliyor diyor ve örnekliyor: Trabzon da Rahip Santoro nun öldürülmesi, Malatya da Zirve Yayınevi çalışanlarına yönelik katliam, Hrant Dink cinayeti... Günümüzde yeni medya ortamları aracılığıyla yayılan en Günümüzde yeni medya ortamları aracılığıyla yayılan en belirgin örnekler neler? Şiddet, nefret, muhafazak rlık,belirgin örnekler neler? Şiddet, nefret, muhafazak rlık, ötekileştirme, milliyetçilik...ötekileştirme, milliyetçilik... Mutlu Binark:Mutlu Binark: Şiddet söylemi ve her türlü ötekileştirme içerikleri, ki bunların içinde homofobi, transfobi, cinsiyetçilik, yabancı düşmanlığı, etnik ayrımcılık, mezhep ayrımcılığını sayabiliriz. Hepsi bu ortamlarda doğal kılınıyor, sıradanlaşıyor ve türetiliyor. Örneğin, Kürt, Çingene, Yezidi, Kızılbaş komşu istemiyorum , yazarı vatan hainidir, kansızdır, soysuzdur, ibnedir gibi yapılan Facebook kampanyaları gibi. Türkiye de Tanıl Bora nın deyişi ile toplumda ötekilere Kitapta haber sitelerindeki yorumlara da Kitapta haber sitelerindeki yorumlara da değiniyorsunuz. Bu yorumların belli birdeğiniyorsunuz. Bu yorumların belli bir süzgeçten geçerek yayımlandığı aşik r.süzgeçten geçerek yayımlandığı aşik r. Peki ya sonuç?Peki ya sonuç? lden Dirini:lden Dirini: Haber sitelerindeki yorumlar aslında görünmeyen tehlike. Evet, okur yorumları bir süzgeçten geçiyor. Ancak süzgecin delikleri fazlaca büyük. Yorum editörleri doğrudan küfür içermemesine, kişilik haklarını doğrudan ihlal etmemesine ve de telif sorunu yaratmamasına bakıyor. Ancak geri kalan başta nefret söylemi olmak üzere birçok ihlal bu süzgecin deliklerinden süzülüp yayımlanıveriyor. MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli nin Kürt açılımını eleştirdiği konuşmasının devamında konuşmanın içeriğinden çok karşılıklı idam tartışmalarının yer aldığı haber yorumlarını örnekleyebiliriz: Tek soru tek cevap lütfen Kurt Bey. Neden Apo yu sen asmadın? Yetki sende değil miydi? pi elindeyken neden çekmedin? Buna cevap ver oyum senin. Tabii ki bu soruya cevap verebilirsen ne ala. Siz AKP liler açılım yapmaya devam edin bu yüce Türk milleti size zamanı geldiğinde bir açılım yapacak. Ne yazık ki son dönemlerde toplum olarak linç vakalarını görmeye alışır hale geldik. Kışkırtılan linçler toplumu tehlikeli bir noktaya sürüklüyor. G Peki işin video boyutunda nasıl bir düzlem var Peki işin video boyutunda nasıl bir düzlem var karşımızda? Örnekse tecavüz, taciz, hayvanakarşımızda? Örnekse tecavüz, taciz, hayvana işkence ya da kavga görüntüleri...işkence ya da kavga görüntüleri... Tuğrul Çomu:Tuğrul Çomu: nternetteki videoları tek bir sınıf altında toplamak mümkün değil. Tecavüz, taciz, işkence görüntüleri daha çok kameralarla, kullanıcıların yaptıkları kayıtlar. Bunlar internet üzerinden çok hızlı bir biçimde dolaşıma girebiliyor. Ancak yayın hizmetini sunan yani videoyu sunucularında barındıran video paylaşım ağlarının kullanım şartları şiddet videolarının yanı sıra nefret söylemi barındıran videoları da yasaklıyor. Bu içerikler, algıda nasıl karşılık buluyor? Bu içerikler, algıda nasıl karşılık buluyor? T. Çomu:T. Çomu: Belirli bir süre bu tür videolarla karşılaşan kullanıcı, bunlardan doğrudan etkilenmez. Ancak katılmasa da bu videoları kendisinin de paylaşması, bu tür düşünceleri doğal kabul ettiğinin bir göstergesi olarak kabul edilebilir. Nefret üreten videolar var, evet. Çözüm ise, siteye erişimin engellenmesi gibi olanaksız yöntemlerde değil, videoların kullanıcılar arasında dolaşıma girmesini engellemek ve kullanıcıları bilinçlendirmekte. G Dijital oyunlarda cinsiyetçilik başlığı da Dijital oyunlarda cinsiyetçilik başlığı da ilgi çekici. Bu cinsiyetçilik kendini nasılilgi çekici. Bu cinsiyetçilik kendini nasıl gösteriyor?gösteriyor? Günseli Bayraktutan Sütcü:Günseli Bayraktutan Sütcü: Cinsiyetçilik, nefret söyleminin bir mekanizması olarak nedense daha az görünür ve tartışılır bir tarafında. Dijital oyunlarda kadın ve erkek karakterlerin nasıl resmedildiği, cinsiyetçiliğin sergilenmesi adına önemli örnekler ortaya koyar. Özellikle ana damar ticari dijital oyunlarda erkek egemen değerler yeniden üretiliyor ve bu oyunlarda heteroseksizm yaşamın olması gereken kısmı gibi sunuluyor. Eşcinsellik, bu anlamda tamamen dışında tutuluyor. Bu doğal olarak homofobiyi de doğurduğu için nefret söylemi içinde en yoğun şiddette örnekleri homofobi üzerinden görebiliyoruz. Oyunlarda ana karakterler çoğunlukla erkek. Kadınlar Oyunlarda ana karakterler çoğunlukla erkek. Kadınlar ise ya kurtarılmayı bekliyor ya da esas oğlanınise ya kurtarılmayı bekliyor ya da esas oğlanın yardımcısı rolündeler.yardımcısı rolündeler. Görsellikler de cabası. BuGörsellikler de cabası. Bu anlamda hangi kitle dahaanlamda hangi kitle daha çok etkileniyor?çok etkileniyor? G. Bayraktutan:G. Bayraktutan: Kadınlar seksi ve abartılı beden biçimleri içerisinde sunuluyor; olağandışı kocaman göğüsler, incecik beller, yüzün yarısını kaplayan gözler gibi. Pazarlama araçları erkek kitleyi hedef aldığı için kadın karakterleri heteroseksüel erkek fantezilerine uygun bir temsil içinde resmediyor. Bu durumdan etkilenen öncelikle çocuklar. Çünkü toplumsal cinsiyet konusunda öğrenme edimi, sosyalizasyon sürecinde gerçekleşir. Gençler ve çocuklarda bu sürecin önemli bir parçası da yeni medya ve dijital oyunlardır. G YYeni medya nefretle büyüyoreni medya nefretle büyüyor Habersitelerindekiyorumlartehlikeli Yeni medyanın günümüze etkisi büyük. Hızlı, kolay erişilebilir, güncel ve çok katılımcılı. Herkes görüşlerini özgürce ifade edebiliyor. Peki yeni medyada dolaşıma giren görüşlerin dolaylı ya da direkt etkilerini hiç düşündünüz mü? Ya kendini ifade olarak yorumladığımız görüşler, suça dönüşüyorsa... Şiddet videolarla yayılıyor YYeni medyada her görüş, özgürce dolaşımda.eni medyada her görüş, özgürce dolaşımda. Karşısındaki monitör olduğu için daha cesur yazıyorKarşısındaki monitör olduğu için daha cesur yazıyor kullanıcı. Buradaki özgürlük, cesaret, güvende olma hissikullanıcı. Buradaki özgürlük, cesaret, güvende olma hissi nasıl bir anlam ifade ediyor, yanılgıları da içeriyor mu?nasıl bir anlam ifade ediyor, yanılgıları da içeriyor mu? Ayşe Kaymak:Ayşe Kaymak: Burada asıl sorun yeni medyada her fikrin özgürce dolaşımı değil elbette. nternet kullanımının yaygınlaşmasının düşünce ve ifade özgürlüğü bakımından oldukça olumlu katkıları olduğu gibi günlük hayatta, sokakta, resmi kurumlarda yükselen ırkçılığın ve ayrımcılığın yarattığı nefret söyleminin internetteki yansıması da kaçınılmaz oluyor. Yeni medyadaki nefret söylemi, gerçek hayatta yükselen ırkçılığın, ayrımcılığın kaçınılmaz sonucudur aslında. Gazete, dergi, televizyon gibi geleneksel medyada da Gazete, dergi, televizyon gibi geleneksel medyada da görebiliyoruz etkilerini.görebiliyoruz etkilerini. A. Kaymak:A. Kaymak: Hem de çok yoğun bir şekilde görülebiliyor. Önemli fark; yeni medyada nefret söyleminin daha hızlı yayılması ve her gün yeniden üretilir olması. Bunun en önemli nedenlerinden biri, geleneksel medya üzerinde hem yasal hem de toplumsal bir denetim olmasına rağmen; yeni medya üzerindeki yasal denetimin kısıtlı olması ve nefret söylemini yaratan kışkırtıcı dilin serbestçe kullanılabilmesi. Bu da kişilerde güvende oldukları duygusunu uyandırıyor. Sonuç ise görüldüğü gibi, farklı kimliklere sahip kimseler kolayca hedef haline geliyor. Peki işin hukuki boyutunda nasıl yaptırımlar uygulanıyor? Peki işin hukuki boyutunda nasıl yaptırımlar uygulanıyor? A. Kaymak:A. Kaymak: Ne yazık ki Türkiye de henüz nefret söylemi ve tetiklediği eylemler suç olarak tanımlanmıyor. En iyi ihtimalle nefret söylemi aynı zamanda mevcut ceza yasalarında yer alan suçlardan birini de oluşturuyorsa bu yönde bir yargılama söz konusu olabiliyor. Erişim engelleme kararlarına ilkesel olarak karşı olmak gerektiğini belirtmek gerek. ş, sorunu çözecek düzenlemelerde. G Bilgisayar oyunlarında cinsiyetçilik ZUHAL AYTOLUN Üst sıra: Burak Doğu, Tuğrul Çomu Alt sıra: Günseli Bayraktutan Sütcü, Mutlu Binark, lden Dirini, Ayşe Kaymak ve Eser Aygül. Fotoğraf: Necati Savaş M Y BC MYBC yönelik linç rejimini yeni medya ortamı da doğal kılıyor, ötekilere yönelen her türlü şiddet biçimine meşru zemin hazırlıyor. Bu alanda örnekleyebileceğimiz sosyal paylaşım Bu alanda örnekleyebileceğimiz sosyal paylaşım sitelerinden hangisinde daha etkin nefret söyleminesitelerinden hangisinde daha etkin nefret söylemine rastladınız?rastladınız? Eser Aygül:Eser Aygül: Kuşkusuz en dikkat çekici olanı Facebook. Resmi olmamakla birlikte Facebook, şu anda dünyada 400 milyon, Türkiye de ise 23 milyon üzerinde kullanıcıya sahip. Türkiye de neredeyse her bilgisayar kullanıcısının aynı zamanda Facebook kullanıcısı olduğunu söylemek yanlış olmasa gerek. Hal böyle olunca birey ve toplulukların ortamı ne için ve nasıl kullandıkları önem kazanıyor. Facebook taki ötekileştirme pratiği nasıl algılanıyor, ne Facebook taki ötekileştirme pratiği nasıl algılanıyor, ne kadar farkediliyor?kadar farkediliyor? E. Aygül:E. Aygül: Kişinin kendisini ait hissedip tanımladığı yere göre ötekiler i değişebiliyor. Yaptığımız çalışmada, Türkiye de on milyonlarca kullanıcısı bulunan Facebook ta Cinsiyetçi Homofobik Nefret Söylemi , Farklı Dinlere Yönelik Nefret Söylemi başlıkları altında incelenen grup sayfalarında yoğun şekilde nefret içerikli söylemlerin üret