Katalog

CMYB C M Y B 20 OCAK 2010 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 ‘D hobi Ghat’õn hüznünden sonra, ne- şeli bir şey yapmak istiyoruz. Ve dos- doğru buradan Bombay’õn ünlü “Chowpatty plajında” güneşi batõrmaya gi- diyoruz. Plaj deyince yanlõş anlaşõlmasõn. Kimse bu- rada denize girmiyor. Bombaylõlar “Marine Drive” kordonu ile “Malabar Hill” arasõnda kalan “Chowpatty” kumsalõnõ, daha çok bir mesire yeri olarak kul- lanõyor. Artõk masaj-yoga yapanlar mõ istersiniz, çiçek, balon, fõndõk fõstõk, çay, kahve, su, “kulfi” (Hint dondurmasõ!) satanlar mõ, kulak temizleyiciler mi, yõlan oynatõcõlar mõ, fal bakanlar mõ.. ne arar- sanõz var bu kumsalda. Öbek öbek büfe, yiye- cek tezgâhlarõ, salaş restoran kulübelerinden, kumsaldaki en sevilen faaliyetin “yemek ye- mek” olduğu görülüyor… Kadõnlar örtüler üzerinde sereserpe yayõlmõş, bir yandan atõştõrõp, gelen geçeni seyrediyor, bir yandan laflõyorlar; sevgililer bulabildikleri kuy- tu köşelerde cilveleşiyor, çocuklar coşkuyla kum- da koşuyor, günün yorgunluğunu atanlar.. “banyan ağaçlarının” yüzyõllõk gövdeleri al- tõnda “siesta” yapõyor... Burasõ “Bombay orta direğinin” en popüler buluşma noktasõ. Gevşemek/soluklanmak iste- dikleri her dem buraya geliyor; kentin en coş- kulu olayõ, “Ganeş festivalini” burada kutlu- yorlar. Refah, talih, bilgelik tanrõsõ kabul edilen fil ka- falõ “Ganeş”; çiçekler, fenerlerle süslenmiş taht- lar, tahtõrevanlar üzerinde günlerce kent so- kaklarõnda dolaştõrõldõktan sonra, bu festival sõ- rasõnda burada, bu plajdan Umman Denizi su- larõna bõrakõlõyor. Sulara bõrakõlan “yarı fil tan- rının” yõlõn tüm belalarõnõ da yanõnda alõp gö- türeceğine inanan Bombaylõlar, hõnca hõnç dol- durduklarõ kumsal kõyõlarõndan sonra “Ga- neş”in arkasõndan, “Bir an önce aramıza ge- ri dön!” tezahüratõ yapõyorlar. Fil tanrõya özel yemekler, tatlõlar sunuluyor; onuruna danslar ediliyor, şarkõlar söyleniyor ve bu “yarı tapınma/yarı sosyalleşme” ritüeli, ken- tin en büyük kültür etkinliği şeklinde kutlanõyor. DÜĞÜNLERİN KAMBERİ ‘GANEŞ’ “Ganeş” her derde deva, her eve lazõm bir “Hindu tanrısı”! “Tek” değil “çok tanrılı” inanç sistemine sa- hip olan Hindular, nedense bu “fil tanrıyı” tüm diğer tanrõlarõnõn üzerinde tutuyorlar. Yaşamla- rõndaki tüm başlangõçlarõ -yeni bir araba, yeni bir ev, yeni iş, yeni doğan bebek...- “Ganeş”le kut- luyorlar. “Yeni dünya evine giren çiftlerin” de koru- yucu tanrõsõ bu durumda “Ganeş” oluyor. Yarõ fil tanrõ şişko-Buda göbeğiyle düğünlerin kam- beri olarak mutlaka baş köşedeki yerini alõyor. Akşam saatlerinde “Chowpatty”den oteli- Hindistan’da düğün önemli bir sektör. Hafta sonlarõ gazeteler sayfalarca çöpçatan ilanlarõ yayõmlõyor Gregory David Roberts isimli Avusturalya- lõ bir yazar, bundan beş yõl önce Bombay’õ, “Shantaram” isimli romanõyla uluslararasõ bir “best-seller”e dönüştürmüş. Roberts’õn romanõnda en atmosferli Bombay mekânlarõndan biri olarak kullandõğõ yer, müş- terilere kapõlarõnõ 1871’de açan “Leopold Cafe”. Leopold Cafe’yi gerçekte, Avusturalyalõ ya- zardan çok önce, ’60’lõ yõllarda çiçek çocuklarõ keşfetmiş. “Shantaram”õn süksesiyle son yõllarda yõldõ- zõ iyice parlayan kahve, geçen yõl “Mumbai te- röristlerinin” saldõrõlarõyla bir de gazete man- şetlerine oturunca, kentin ilgi odağõ haline gelmiş. Mumbai/Bombay saldõrõlarõnõn izini sürerken, tabii bu kahveye de uğramadan edemiyoruz... “Leopold Cafe”nin sokağa bakan açõk cep- hesinde, mermi izleri hâlâ duruyor. Teröristler, kapõsõz olan bu bölümden, içeride akşam içkile- rini içen, yemek yiyen müşterileri rasgele tara- mõşlar. Saldõrõlarda yaşamlarõnõ yitiren toplam 175 kişiden 10’u burada ölmüş. Ölen güvenlik güç- lerinin şapkalarõ, girişte mermi izlerinin bulun- duğu kapõ-cam çerçevelerinin üzerinde hâlâ mu- hafaza ediliyor. Hayret verici olan, bu dehşetengiz olaydan son- ra kahvenin hâlâ açõk olan ön cephesini duvarla örmemesi... Büyük otellerin istisnasõz tümü, saldõrõlarõn ar- dõndan güvenlik önlemlerini -havaalanlarõnda kul- lanõlan X-ray cihazlarõyla sõkõlaştõrõrken- “Leo- pold” bilinçli bir tercihle bu “yarı açık kahve” havasõna hiç dokunmamõş. Müşteriler de “gü- venlik” endişesiyle kahveyi terk etmemiş. Bila- kis.. “Hindistan’ın 11 Eylül’ü” ile ününe ün ka- tan kahve artõk adam almõyor. Bu lagar tavrõn turiste neden cazip geldiğini içe- ri girdiğinizde anlõyorsunuz. Yüksek sütunlar, yüksek tavanlar, duvarlarda sürekli dönen pervaneler; (kapalõ yerlerde hep “air condition”lõ mekânlara hapsolunan bir kentte) “havadar”, “nostaljik”, “retro” bir ortam ya- ratõyor... Turistleri buraya bizzat çeken unsur birebir bu “romantizm” ve “havadarlık”. Burada rasge- le birbirlerine takõlan yabancõlar, ortamõn büyü- süyle Bombay ve Hindistan serüvenlerini değiş tokuş ediyorlar. Makul fiyatlarõ, buz gibi soğuk biralarõ, Asya ve Avrupa mutfağõyla tanõnan “Leopold”, du- varlar ardõnda yaşayabilecek bir kafe değil anla- yacağõnõz. “Leopold Cafe” durağõnõn ardõndan, “Dhobi Ghat”a yollanõyoruz. “Dhobi Ghat” Asya’nõn en büyük açõk hava çamaşõrhanesi. Çamaşõrhaneye daha uzaktan yaklaşõr- ken, yükseğe kurulmuş iplere serilmiş binlerce çarşaf, pantolon, gömleğin bay- rak gibi havada dalgalandõğõnõ görüyoruz. Çamaşõrhane bir köprü-geçit altõnda. Köprüden kafamõzõ uzatõp altõmõzdaki inanõlmaz manzaraya baktõğõmõzda, ger- çeküstü bir film karesi ile karşõlaşõyoruz... Binlerce erkek; kare şeklinde, iri, beton kaplarda çamaşõrlarõ ovuyor, kazanlarda kaynatõyor, dövüyor, yõkõyor, sõkõyor ve yõkanan çamaşõrlarõ mandal kullanmayan iç içe geçirilmiş çifte ipler arasõna dolayõp sõkõştõrarak bugüne dek görmediğim garip bir yöntemle asõyor. Bu “açık çamaşırhane” sistemi, 150 yõl önce burada İngilizler tarafõndan geliş- tirilmiş. Sistem o gün bugün, olduğu gibi muhafaza edilmiş. “Çamaşırhane ha- vuzlarını/bloklarını”, bağõmsõzlõktan sonra devralan Bombay belediyesi, bu ha- vuzlarõ şimdi “işçilere” kiralõyormuş... Bir “havuz” edinen işçi, yanõnda üç- beş yamak çalõştõrõyor. Pek çok faaliyet alanõ gibi, çamaşõrcõlõk burada babadan oğula geçiyor. Ama eğitim alan ikinci ku- şak, bu işi artõk yapmak istemiyormuş. Halihazõrda büyük hastaneler, oteller, evler, hatta profesyonel temizleyiciler bi- le, çamaşõrlarõnõ “Dhobi Ghat”ta yõkatõ- yorlar. Çünkü burada çamaşõr yõkatmak, çama- şõrlarõ temizleyiciye göndermekten çok daha ucuza geliyor. “Dhobi Ghat”õn, ça- maşõr makinesini keşfetmemiş olmasõnõn yegâne nedeni bu: Hindistan’da insan emeğinin sudan ucuz olmasõ... Emek burada o kadar ucuz, o kadar ucuz ki, “Dhobi Ghat”ta tek parça çama- şõr yõkatmak 5-10 rupiye geliyor. Bu, 15- 30 kuruş gibi bir rakam oluyor. “Kömür ütüsü” buna dahil... Çeşitli kimyasal maddeler kullanarak aralõksõz günde 12 saat çamaşõr yõkayan işçilerin eline geçen günlük, 120 rupiyi (yaklaşõk 2 Avro) geç- miyor. Sömürgecilikten devralõnan, 19. yüzyõ- lõn sömürü şartlarõnõ hiç sorgulamaksõzõn 21. yüzyõla taşõyan bu sistem, saat gibi iş- leyen bir “İngiliz organizasyonu” üzeri- ne kurulu... “Dhobi wallah” denen çamaşõrcõlar, Bombay’õn dört bir yanõndan her gün ton- la çamaşõr topluyorlar. Sonra bunlarõ bir şekilde, hiç karõştõrmadan sahiplerine iki üç gün içinde iade ediyorlar. Çamaşõrlarõn zaman zaman gerçi çektiği, renklerinin at- tõğõ, düğmelerinin kaybolduğu da oluyor. Ama ne gam! Bombaylõlar, son derecede ucuz ve rahat olan bu sistemden kolayõna vazgeçmeye gönüllü görünmüyor. ASYA’NIN EN BÜYÜK AÇIK HAVA ÇAMAŞIRHANESİ LEOPOLD CAFE’DE BOMBAY’IN 11 EYLÜL’ÜNÜN İZLERİ DÜĞÜNLER DE KÜRESELLEŞİYOR En görkemli gelinlikler, en õşõltõlõ sariler, en iri mü- cevherlerin sergilendiği Hint düğünlerinin bir diğer “trendi”, düğünlerin de bariz biçimde “küreselleş- mesi”. Kaldõğõmõz otelde -istis- nasõz- her gece bir düğün vardõ. Otel odalarõnõn bü- yük bölümü, bu düğünlere katõlmak için -Hint diyas- porasõnõn yayõldõğõ- yurtdõ- şõ ülkelerden gelen konuk- lara ayrõlmõştõ. Yüksek burjuvazinin -en az dört gün süren- “gele- neksel bir Hint düğünüy- le” yurtdõşõnõn gözde me- kânlarõnda “dünya evine girmesi” de “in” olan bir başka trend... Hindistan “Vogue” dergisinin bu yõl, bu gözde mekânlar arasõn- da sõraladõğõ kentlerin ilk sõrasõnda “İstanbul” var. St. Tropez, Bali, Malez- ya, Tayland, Endonezya, Bhutan... İstanbul’u izleyen diğer mekânlar. Açõktenligelinaranõyor Ünlü Hint yönetmen Mira Nair’a Vene- dik’te “Altın Arslan” (2001) kazandõran “Muson Düğünü” filmini gördüyseniz, bir Hint düğününün ne muazzam bir organizasyon olduğunu bilirsiniz... Hint düğünlerinin hemen hepsi, aynen “Mu- son Düğünü” filminde olduğu gibi, bahçede yapõlõyor. Bahçeyi süsleme operasyonu günler öncesinden başlõyor. Tabur halinde bir ekip, ev sahibinden teslim aldõğõ bahçeye önce iskeleler kurmakla işe başlõyor. Bu iskelelerin üzerine arkadan gösterişli çadõrlar, çardaklar monte edi- liyor. Çadõr ve çardaklar sonra ampuller, fener- ler, mumlar, çiçekler, askõ çelenkler, gül yap- raklarõyla döşenerek donatõlõyor... Bahçelerin böyle panayõr yeri gibi donatõlma- sõ, Hindistan’da aslõnda “iki kişinin” değil, “iki ailenin evlenmesi” anlamõna gelen planlõ programlõ büyük bir “operasyonun” son mer- tebesi... İlk mertebe, öncelikle “ailelerin” sosyal ko- numlarõna, standartlarõna, beklentilerine, düşle- rine, iddialarõna uygun bir “aile” aramasõyla başlõyor. Aileler bu iş için ya bildiğimiz gele- neksel “görücü usulünü” devreye sokuyorlar, ya son yõllarda yaygõnlaşan ve popülerleşen bir yöntemle gazetelerin “gelin/damat aranıyor” sayfalarõna başvuruyorlar. mize dönerken, Bombay’õn kordon boyu, bu aylara isabet eden düğün mevsiminin “Ga- neşleriyle” donatõlmõştõ. Düğünler için ki- ralanan “denize nazır bitişik düzen bah- çeler” Noel ağaçlarõ gibi õşõklandõrõlmõş, am- pullerle süslenmiş, giriş kapõlarõna gösterişli “Ganeş” heykelleri yerleştirilmişti. GAZETELERDEKİ ‘OĞLUMUZA KIZ ARIYORUZ!’ İLANLARI Pazarlarõ, Hindistan’õn önde gelen tüm gazetelerinin “küçük ilan” sayfalarõ şu tür ilanlarla dolu: “Gujarat (eyaletinin) tekstil ve elmas kenti Surat’lı Sikh aile; ‘85 doğumlu, açık renk tenli, temiz tıraşlı, yakışıklı oğullarına benzer statüde, yabancı ko- lej eğitimi almış kız arıyor. Kız iyi eği- timli, ince, zarif, çok açık tenli, yüksek statülü, sanayici ve kültürlü bir aileden gelmeli!” (Hindustan Times, 20 Aralõk) Ya da... “ABD Kansas’ta çokuluslu bir şirkette çalışan 1980 doğumlu, 1.83 boyunda oğlumuz; meslek sahibi, iyi öğrenim görmüş, kültürlü, uzun boylu, saygın ai- leden gelen bir kız aramaktadır. Kız, ABD’ye gitmeye hazır olmalıdır. Lütfen aşağıdaki adrese bir fotoğrafla müracaat ediniz.” Sosyolojik araştõrmalara konu olan bu “gelin/damat aranıyor” ilanlarõnda en dik- kat çekici vurgu “açık tenli kız/erkek” ta- lebi. Diğeri, “yurtdışında -ABD/İngilte- re/Dubai!- yaşayan” damat adaylarõna gösterilen rağbet! Bu ilanlarda, “küresel Hintli”, “yurt- dışında ikamet eden Hintli” anlamõnda kullanõlan “NRI” (Non Residential Indi- an) kodu, fiilen “New rich Indian” (yeni zengin Hintli) şeklinde tercüme ediliyor ve böyle anlaşõlõyor. Hafta sonlarõ gazetelerde 8-10 sayfa tu- tan bu “çöpçatan ilanları”; gerçek bir sa- nayiye dönüşen “düğün piyasasının” sa- dece bir ayağõ. İlanla bulunan eş adayõ ya da taliplerin geçmişlerini araştõran özel şirketler, düğün danõşmanlarõ, planlayõcõlarõ, koreograflarõ, çeyiz dizaynõrlarõ ve Hindistan’da önerileri harfiyen takip edilen, evlilik tarihi belir- leyen astrologlar.. hep bu piyasadan geçi- niyorlar... Evliliğin başarõya ulaşmasõ için yalnõz kastlarõn, dinlerin, ailelerin uyumu yetmi- yor. Gelin ve damadõn yõldõzlarõnõn, burç- larõnõn, gezegenlerinin de birbiriyle barõşõk olmasõ gerekiyor... Farklõ din/kastlardan çiftlerin evliliği, dü- şük gelir gruplarõnda kesinlikle “out” sa- yõlõyor. Gelir düzeyi ve statü yükseldikçe, “kast” göreceli olarak önemini yitiriyor. Bollywood aktörleri, sanayiciler, ente- lektüeller, bu ülkede hâlâ çok köklü bir ta- bu olan “kast kurallarına” aykõrõ düşmeyi göze alabilen ender kategorileri oluşturu- yor. Fotoğraflar: GİAN PAOLO PAPA Çiçekli bahçede Muson düğünü Fil tanrısı ‘Ganeş’. SÜRECEK Bombaylılar “Marine Drive” kordonu ile “Malabar Hill” arasında kalan büfe, yiyecek tezgahları ve salaş restoranların bulunduğu “Chowpatty” kumsalını, daha çok bir mesire yeri olarak kullanıyor.