Katalog

CMYB C M Y B 23 EKİM 2009 CUMA CUMHURİYET SAYFA IRAK İZLENİMLERİ 9 Kuzey’deki kentler birer şantiye görünümünde ve Kürt bölgesinde zenginlik ülke geneline göre dikkat çekici boyutta Irak’õn başkenti savaş yorgunuMEHMET FARAÇ Hayallerinizde yaşattõğõnõz görüntüleri anõmsadõğõnõzda Bağdat insanda derin bir düş kõrõklõğõ yaratõyor. Yoksulluk ve zenginlik arasõnda büyük uçurum bulunan bu kentte günlük yaşam, çelişkiyi gösteren şaşõrtõcõ manzaralar yansõtõyor. Örneğin yoksullarõn yaşadõğõ bölgelerdeki sõradanlõk bir Güneydoğu kentini andõrõrken, varsõl merkezlerde yaşam uzun namlulu silahlarõn gölgesinde sürüyor. Ve ne acõdõr ki bu kentte ölüm arayan bombalar da, yoksulluk ve zenginlik ikileminde hedef seçmeye zorlanõyor!.. Adõm başõ kontrol noktasõnõn bulunduğu Bağdat’ta, özellikle ABD askerlerinin konuşlandõğõ bölgelerde elinizi kolunuzu sallayarak dolaşamõyorsunuz. Bunun en büyük sõkõntõsõnõ da şüphesiz bölgeye giden Türk gazeteciler olarak biz çektik. Örneğin ilk günün sabahõnda konakladõğõmõz El Reşit Oteli’ne gitmek için bir kilometre uzaklõkta kurulan kontrol noktalarõnõ tam bir saatte geçebildik. “Yeşil Bölge” olarak adlandõrõlan bu noktaya girer girmez tam 8 kontrolden geçtik. Şaşõrtõcõ olan kimi kontrol noktalarõnõn arasõndaki mesafenin bazen 3 metreye kadar düşmesiydi!.. Ve tüm bunlarõn yüksek beton duvarlarõn ardõnda adeta gizlenerek yaşayan ABD askerleri için yapõldõğõnõ anladõğõnõzda işgale bir kez daha lanet ediyorsunuz. Ancak asõl sõkõntõyõ akşam otelimize dönmeye çalõşõrken yaşadõk. Bize saat 22.00’de güvenlik kapõsõnõn kapatõldõğõ söylenmediği için Bağdat’õn göbeğinde sokakta kaldõk! Rehberimizin tüm çabalarõna karşõn ABD özel güvenlik görevlileri ile Iraklõ askerler güvenlik koridorunu aşõp otele girmemize izin vermediler!.. Daha kötüsü gecenin o saatinde başka bir otelde de konaklamamõzõn zor olduğu söylendi! Bu yüzden Irak’ta inşaatlar yapan Türk işadamõ Orhan Nurduhan’õn home-ofisinde geceyi geçirmek zorunda kaldõk. Nurduhan, çalõşma arkadaşlarõyla birlikte odalarõnõ bize vererek Türk konukseverliğini Bağdat’ta da göstermiş oldu! Bağdat’ta günün her saatinde makineli tüfek sesleri yükseliyor. Kurşun seslerinin nereden geldiğini kestiremiyorsunuz. Ancak gözle görülen en çarpõcõ görüntü, her sokakta kontrol yapan ABD askeri araçlarõ ile Iraklõ polislerin yoğunluğuydu. Bağdat’ta bir gün içinde 2 saat trafikteyseniz eğer, en az 20 kontrol noktasõndan geçmek zorunda kalõyorsunuz. Nursoy firmasõnõn tahsis ettiği zõrhlõ cipler ve Kalaşnikoflu korumalarõn özel kimlikleri, kontrol noktalarõndan kolayca geçmemizi sağladõ. Şaşõrtõcõ olan başka bir şey daha vardõ. Sokaklarda bir tek ABD askeri göremedik. Sokak ve caddelerde kimlik ve araç kontrolü yapanlarõn tamamõ başka ülkelerden getirilen özel güvenlik görevlileriydi. El Kaide’nin keskin nişancõlarõnõn son dönemde çok sayõda ABD askerini öldürmesi nedeniyle Amerikan yetkililerinin bu yönteme başvurduğu söyleniyor. Yani işgalci ABD’liler salt Irak’õ değil, kendi can güvenliklerini de taşeronlara emanet etmişler! Paran kadar yaşa!.. Bağdat’õn ortasõndan geçen Dicle Nehri’ndeki kirlilik ise insanõ üzüyor. Şehrin tozlu havasõ ve adeta iç karartan köhne yapõlarõ bu kirlilikle birleştiğinde, bir dönem Babil’in Asma Bahçeleri ile ünlü, põrõltõlõ gece yaşamõyla kendinden söz ettiren bu kentte, eskiden ne yazõk ki hiç eser kalmadõğõnõ anlõyorsunuz! Burada yoksullar, bir dönem ABD askerlerinin kapõlarõ kõrarak operasyonlar yaptõğõ varoşlarda adeta kaderlerine terk edilmiş. İnsanlarõn yüzündeki korku ve endişenin kökeninde, herkesin potansiyel olarak El Kaide teröristi olarak görülmesi yatõyor!.. Bu yüzden Bağdat’ta yaşõyorsanõz eğer, hem nerede patlayacağõnõ kestiremeyeceğiniz canlõ bombalara hem de her şeyden kuşkulanan özel korumalara karşõ dikkatli olmak zorundasõnõz. Bu durum ne yazõk ki Bağdat’ta bir paranoya yaratmõş! Kentte bacasõ tüten bir sanayi tesisi yok. Yaşamõn ABD’liler, ekonominin ise dolar tarafõndan yönetildiği Bağdat’õn bazõ kesimlerinde nereden kaynaklandõğõ anlaşõlamayan şaşõrtõcõ bir zenginlik de göze çarpõyor. Bu zenginliğin en çarpõcõ görüntüsünü ise tüm Irak kentlerinde olduğu gibi son model cipler yansõtõyor. Bağdat’õn Levent’i, Etiler’i olarak adlandõrõlan bölgelerde ise villalarõ andõran evler, lüksünden değil güvenliğinden dolayõ tercih ediliyor. Çünkü Irak Devlet Başkanõ Celal Talabani ile yabancõ elçiliklerin bulunduğu bu bölgeler, yoğun koruma altõnda tutuluyor. Söylenene göre, burada ne bombalar patlõyor, ne de canlõ bombalar infilak ediyor!.. Yani Bağdat’ta bombalar da yoksullarõn yaşadõğõ bölgelerde alev alõyor!.. O zaman da paran kadar yaşa sözü insanõn beyninde acõ ve kahredici bir iz bõrakõyor! Kentte yaşamõn son dönemde giderek pahalõlaştõğõ anlatõlõyor. Bu, dolarõn hâkimiyetinden midir bilinmez ama, insanlar giderek yoksullaştõklarõndan yakõnõyor. Mağazalara baktõğõnõzda özellikle elektronik aletlerin Türkiye’ye oranla yüzde 20 ile 30 arasõnda daha ucuza satõldõğõ görülüyor. Yiyecek içecek sektörü ise her ülkede olduğu gibi canlõlõğõnõ koruyor. Tezgâhlarõ sokaklara taşan dönerciler ve kebapçõlarõn yanõ sõra varsõl Iraklõlarõn akõn ettiği Dicle kenarõndaki balõkçõlar dikkat çekiyor. Bağdat’ta günün her saatinde makineli tüfek sesleri yükseliyor. Kurşun seslerinin nereden geldiğini kestiremiyorsunuz. Ancak gözle görülen en çarpõcõ görüntü, her sokakta kontrol yapan ABD askeri araçlarõ ile Iraklõ polislerin yoğunluğuydu. Bağdat’ta bir gün içinde 2 saat trafikteyseniz eğer, en az 20 kontrol noktasõndan geçmek zorunda kalõyorsunuz. Nursoy firmasõnõn tahsis ettiği zõrhlõ cipler ve Kalaşnikoflu korumalarõn özel kimlikleri, kontrol noktalarõndan kolayca geçmemizi sağladõ. Toz bulutunda Süleymaniye B ağdat’tan kalkan uçağõmõz Kürt yöneti- minin önemli kentlerinden Süleymani- ye üzerine geldiğinde aşağõlarda tipik bir Güneydoğu şehri görüyorsunuz. Gecekon- dularõ toz bulutu arasõnda seçemeseniz de, uy- garlõk ancak oldukça modern inşa edilen ha- vaalanõnda sizi karşõlõyor. Kuzey Irak’õn Er- bil’den sonraki bu ikinci büyük şehri, ABD’nin Kürt devleti projesinde yeniden ya- põlanmanõn şaşkõnlõğõnõ yaşõyor. Kentin büyük bulvarõnõn altõnda yapõlan de- vasa tüneli, eski DYP milletvekili Mümtaz Yavuz inşa ediyor. Süleymaniye’de otel inşa- atlarõ, çõplak dağlarõn yamaçlarõna yapõlan vil- lalar ve site inşaatlarõ hõzla sürüyor. Kentte tõpkõ Bağdat’ta olduğu gibi binlerce son mo- del cip dikkat çekiyor. Ancak ağaçtan ve ye- şilden söz edebilmek için daha çok beklemek gerekiyor! Kentteki en lüks inşaatlarõ ise Orhan Nurdu- han’õn sahibi olduğu Nursoy firmasõ yapõyor. Nursoy’un inşaatlarõ salt bölgenin çehresini değiştirmemiş, geri bõrakõlmõş bu gecekondu kentine apartman kültürünü de getirmiş. Sü- leymaniyeliler oldukça lüks inşa edilen sitele- re büyük ilgi gösteriyor. Yeni Dubai... Kuzey Irak’taki Kürt yönetiminin başkenti olarak nitelenen Erbil ise hem Bağdat’tan hem de Süleymani- ye’den çok da- ha hareketli ve modern. Zağros Dağlarõ’nõn batõ eteklerinde Bü- yük ve Küçük Zap nehirlerinin arasõnda yer alan Erbil, Mu- sul-Bağdat yolu ile Anadolu ve İran’dan gelen kervan yollarõnõn birleştiği askeri ve ticari açõ- dan önemli, stratejik bir noktada bulunuyor. Kuzeyinde Türkiye ile Musul’un bir bölümü, güneyinde Kerkük, doğusunda İran ve Süley- maniye, batõsõnda Musul’un bulunduğu Er- bil’de 60 bin metrakarelik bir alanõ kapsayan tarihi kale ince ve narin mimarisiyle çok dik- kat çekiyor. Erbil’in her sokağõnda Türklerin işlettiği mağazalar bulunuyor. Özellikle mobilya ve giyim mağazalarõnda Türk markalarõ satõlõyor. Büyük bir şantiye görünümünde olan Erbil’de 8 şeritli yollar, köprüler, geniş cadde ve bul- varlar ve inşaatlarõ süren devasa oteller, böl- geyi iş dünyasõ için çekim merkezi haline ge- tirmiş. Cadde ve sokaklar Bağdat ve Süleyma- niye’ye oranla daha düzenli ve temiz. Kürt yönetimi, belediye ve polis teşkilatõnõn sorun- suz çalõşmasõnõ sağlamõş. Kentteki üniversite- lerde Güneydoğu’dan gelen Türk öğrenciler de eğitim görüyor. Eğitim merkezlerinin bir bölümünü de Fethullahçõlar işletiyor. Geniş parklar ve yeşil alanlar eskil Erbil’e oranla kente yeni bir çehre kazandõrmõş. Bir bölümünün üzerinde “Kürdistan Taksi” ya- zan ticari araçlarõn hepsi yeni. Kentin orta ye- rindeki 30 katlõ oteli, Kuzey Irak’õn en zengin işadamõ işletiyor. Erbil’de çok sayõda otelin inşaatõ da sürüyor. Otel inşaatlarõ bölgeye ge- len yabancõlarõn yoğunluğuyla ilgili ipuçlarõ da veriyor. Sosyal yaşamõn oldukça canlõ olduğu Er- bil’de Bağdat’ta görülen güvenlik önlemlerin- den eser yok. Belki de burasõ Irak’õn en gü- venli bölgesi olarak dikkat çekiyor. Erbil’deki Hõristiyan bölgesinde ise eğlence merkezleri bulunuyor. Yörede yaşayanlar son dönemdeki sosyoekonomik gelişmelere rağmen herhangi bir sõkõntõ yaşamadõklarõnõ söylüyor. Erbil Ticaret Odasõ’nõn resmi rakamlarõna göre, Kuzey Irak’ta iş yapan Türk firmalarõnõn sayõsõ 400’e ulaşmõş. Yetkililer bölgede çalõ- şan yabancõ işadamlarõnõn yüzde 70’inin Türk olduğunu ifade ediyor. Türk firmalarõ genel- likle otoyol, toplu konut ve çarşõ inşaatlarõ ya- põyor. Ticaret odasõ yetkililerine göre Türk fir- malarõnõn aldõğõ işlerin toplam maliyeti 3 mil- yar dolarõ aşõyor. Büyük binalar, villalar ve dev alõşveriş merkezlerinin yükseldiği kent, 2. Dubai olmayõ hedefliyor. Sokaklarõnda 5 gün boyunca dolaştõğõmõz Irak’õn üç büyük kentindeki çelişkiler de gös- teriyor ki, Kuzey Irak sosyoekonomik açõdan büyük bir değişim geçiriyor. Bağdat oldukça hareketsiz bir tablo çizse de, Kuzey Irak kent- lerindeki hõzlõ gelişme göze çarpõyor. Sad- dam’õn bilinçli olarak geri bõraktõğõ ve yatõrõm yapmadõğõ öne sürülen bu bölgeler, ABD ve petrolün gücüyle hõzla büyüyor ve zenginleşi- yor. İnsan bu coğrafyayõ geride bõraktõğõnda tüm bu hazõrlõklarõn ne için yapõldõğõnõ sorgu- luyor. Hele son günlerde PKK’nin o bölgeden çõkarõlma çabalarõ da dikkate alõndõğõnda her- kesin kafasõnda oluşan o soru daha da önem kazanõyor! Yani bu işin sonu nereye mi gidi- yor?.. Tabii ki Kürt devletine... Yarın: Bitlis’ten Bağdat’a.. Orhan Nurduhan... K öhne Bağdat’tan damaklarda kalan tek lezzet işte bu lokantalarda sa- tõlan Dicle’ye özgür devasa balõk- lar... Her biri 3 ile 5 kilo arasõnda değişen balõklar havuzdan çõkarõlõr çõkarõlmaz baş- larõna sopalarla vurularak öldürülüyor. Siz “Yapmayın etmeyin” diye müdahale et- meye kalktõğõnõzda, görevli “Çok bekler- siniz ölmelerini” diyerek işini yapõyor!.. Sonra anlõyorsunuz ki şiddet, bir balõğõn ka- fasõnda tokmağa dönüşecek kadar sõra- danlaşmõştõr Bağdat’ta!.. İşte bu talihsiz(!) balõklar, lokantalarõn or- tasõna yapõlmõş büyük betonarme mangal- larda pişiriliyor. Balõklar temizlendikten sonra ateşin çevresindeki şişlere takõlõyor ve bir süre piştikten sonra yerdeki köz ate- şin üzerinde demlenmeye bõrakõlõyor! Son- ra da tandõr da yapõlan ekmeklerle birlik- te servis ediliyor. Ve oraya gelenler, mey- ve aromalõ nargile kokularõnõn içinde, Arap müziğinin ince nağmelerinin eşliğinde belki de o coğrafyanõn en güzel balõklarõ- nõ yiyor... İnsan anlõyor ki, sokaklar barut koksa da Dicle Nehri kirli aksa da, Bağ- dat’ta temiz kalan tek şey yüreklerde hü- zün, damaklarda mağrur bir lezzet bõrakan o devasa balõklar!.. Her binasõnda roket izleri, her sokağõn- da kurşunun pulsuz mektuplarõna rastladõ- ğõnõz Bağdat, oraya ilk gidenler için belki de rakkaselerin dans ettiği, şeyhlerin ve prenseslerin uçan halõlar üzerinde görüldüğü siyah beyaz filmlerin hayal kõrõklõğõna dö- nüşüyor. Uçağõnõz güvenlik kontrollerinin insana adeta cehennem azabõ yaşattõğõ Bağdat Uluslararasõ Havalimanõ’ndan kalk- tõğõnda, insan işgalin huzuru, kurşunun ise nice yürekleri vurduğu bu kente bakmak bi- le istemiyor! Gözünüz adeta insan bey- nindeki hüznü yara yara ilerleyen o maz- lum Dicle’nin kollarõna odaklandõğõnda ise aklõnõza önce su gibi akan kanõn yanõ sõra, ABD askerlerinin tecavüzüne uğrayan Arap kõzlarõ ve bombayla yerle bir edilen minareler geliyor!.. Tüm bunlar bir Bağdatlõnõn söylediği şu sözlerin iyice sorgulanmasõnõ da zorunlu kõ- lõyor: “Saddam’a zalim ve diktatör diyor- lardı. Oysa o diktatör de olsa bizim dik- tatörümüzdü. Onun hâkimiyetini yıkan büyük diktatör ise geride 1 milyon ölü ve huzurun olmadığı bir ülke bıraktı!..” Temiz kalan tek şey devasa balõklar Erbil. Süleymaniye.