Katalog

ekonomi@cumhuriyet.com.tr 6 EYLÜL 2008 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13 CMYB C M Y B İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Kayıt Dışı Türkiye ve Almanya’daki Deniz Feneri der- neklerinin kirli çamaşırları, Almanya’da sür- mekte olan yargılama sayesinde çorap söküğü gibi ortalığa saçılırken, ramazan ayı bağlantı- lı Türkiye’de bağış toplama kampanyalarının hızı kesilmiş değil. Dün yine çok sayıda işsiz gencin ellerindeki broşürleri vermek üzere yol kesmelerine tanıklık ettim. Televizyon, radyo kampanyaları da aynı hızla sürmekte. Eskiden beri dünya çapındra marka ürünleri için dahi söz konusu olamayacak uzun süreli reklam kampanyalarının maliyetini merak ederdim.. Bakıyorum da Almanya’daki büyük skandal, yargılama hiç yokmuş gibi, Türkiye’de istifle- rini bozmamaya çalışıyorlar. İndirimli ilan ücreti uygulanıyor olsa da, sü- relerin uzunluğu, reklam kampanyalarının yay- gınlığına bakılırsa harcanan paraların dudak uçurtan ölçeklerde olması gerekir. Benim de yoksula, öğrenciye, özürlüye yardım örgüt- lenmesinde, ortada yolsuzluk olmasa bile reklama dönük harcanan dudak uçurtucu ra- kamlara kafam takılır durur. Reklamı, pazar- laması olmazsa para toplanamayacağı tezi mantıklı görünse de; lüks otellerde, lüks ye- meklerle yapılan yardım kampanyalarının ge- tirisinin götürüsüne göre anlamlı olmayacağı ortada. Deniz Feneri türü yardımlaşma örgüt ağında, kadrolarının ilişki içinde oldukları si- yasal, toplumsal parti, cemaatlerin, iş dünya- sının kazanç hanelerine yazılanların, yoksula, öğrenciye, özürlüye katkısından fazla olduğu ise tartışılmaz. Ortada yasal suç niteliğinde ka- nıt olmasaydı bile, çıkar ilişkileri ağında ku- rulmuş zincirin kendisi ürkütücü boyutlar- daydı. İşin püf noktası kayıt dışılık. İşin içine din, iman, vicdan, cemaat dayanışması katıl- dığında ipin ucu tümden kaçıyor. En küçük öl- çekte, bir caminin onarılması, yaptırılması eylemindeki çarkların işleyişine bakın; kayıtlı bağış makbuzları mı geçerli, yoksa cami ce- maatine uzatılan bir kutunun içine paralar mı atılıyor? ABD’den yönetilen hoca cemaatinin para, yatırım kaynakları üzerinde kayıtlı bir bil- gi olabilir mi? Dünyaya yayılmış üniversiteler, okullar, şirketler, kim bilir belki de milyonlar- ca gence ulaşan, militan yetiştirme içerikli eğitim katkılarında, kayıt dışı çarkın genel işle- yişi hakkında herkesin bir fikri var. Etkin çevrede iş yapacak her işadamı, beş aşağı beş yukarı işinin getirisi ile orantılı bir bağışı yapmak zorundadır. Örneğin imam hatiplerde okul giderleri tabii ki devlet bütçe- sinden. Bağışlardan oluşturlan fonlarla bu okullarda okuyan çocukların diğer gereksi- nimleri karşılanır. Devletin üniversitelerinde oku- yacak çocukların da her tür gereksiniminin karşılanması, militanlığa yönledirilmesinde aynı yöntem geçerlidir.. Adı üzerinde, sosyal devletten budanıp, sadaka düzenine geçildiğinde, kamu kay- naklarının dağıtılmasında da kayıt dışına kay- dırmaca yaşanır. Belediyelerin yasal dene- timdeki resmi bütçeleri, gerçek bütçe ve har- camalarının yanında devede kulak kalır. Bi- lenlerin gülümseyerek kulaktan kulağa yap- tıkları itiraflardan, Belediye harcamalarının bütünlüğünden edinilebilecek izlenimlerle, denetilemiyen fonlar, kayıt dışı kaynak ve harcamaların resmilerinin birçok katı olduğunu varsayabiliriz. Ramazan çadırları bu günlerde gözler önün- de. İstanbul’da çadır iftarları, dağıtılan yemek paketlerinin toplam maliyetleri üzerine rak- kamlar açık arttırmada. Dün sabah kimi tel- evizyon haber kanallarında çadır kuyrukların- dakiler, yiyecek yardımı alanlar konuşturulu- yorlardı. Bir öğün bedava yemeği, evlerinde söz konusu olamayacak ölçekte zengin buldukları bu yemeği önemsemelerini yadsımaya hak- kımız var mı? Eğitimli, her meslekten insanlar, öğrenciler, toplu aileler aslında sadaka düze- ninin ürünü yemek kuyruğunda olmayı artık ya- dırgamıyorlar. İçinden biliyoruz ki, seçim yılında belediyeler de, artık çok büyük rakamlara çık- mış bu yarıştan vazgeçemeyecek konumda- lar. Türkiye çapında herkesin gerçek en yoksu- la değil, partiliye dağıtılmak zorunda olun- duğunu bildiği yeşil kartlı sayısı en son kaç ol- muştu? Sahi nüfusun kaçta kaçına ulaştı? Sa- daka düzeninde kayıtsız, hesapsız kamu kay- naklarından dağıtılanların toplam bedeli ne? Si- yasal kimlikle, partiye, iktidara oya dönüştü- rülecek biçimde yaygınlaştırılan kayıt dışı, sadaka düzeninde nereye kadar gidilecek böyle? Siz partili kayırmacası içinde, yılda bir- kaç kez sökülüp yenisi dikilen çiçek, fidaınlarla sadece kurulmuş ağın yolsuzluk hesabının so- rulabileceğini hiç düşünebilir misiniz? İstanbul’a sayısı bilinmeyen çok yaygın dikilmiş palmi- yelerin bir tanesinin fiyatının ne kadar pahalı olduğu bilinirken, hemen hepsinin kurumuş ol- masının hesabı soruldu mu? Sadece geçen yıl mezarlıklara dikilmiş, bu yıl hiçbiri yaşamıyan çiçeklerin giderini toplayabilir miyiz?.. Prof. Mübecel Kıray Hocamızı bir kez da- ha sevgi, saygı ile analım.. “Aşiret, cemaat sar- malında, sadaka düzeninde iktidara gelinebil- mesini anlıyorum da, uzun soluklu iktidarda na- sıl kalınabilecğini merakla bekliyorum..” demişti. Ömrü yetmedi, ama ülke olarak bizim göre- ceğimizden hiç kuşkunuz olmasın.. soner@cumhuriyet.com.tr Anayasa Mahkemesi’nin en doğru kararõ verdiğini belirten Yalçõndağ, ‘Hükümet uzlaşmayõ seçmeli’ dedi AKP ‘fõrsatõ’ iyi değerlendirmeli Ekonomi Servisi - Kapatma davasõ ile il- gili Anayasa Mahkemesi kararõnõn “en op- timum sonuç” olduğunu belirten Türk Sa- nayicileri ve İşadamlarõ Derneği (TÜSİAD) Başkanõ Arzuhan Doğan Yalçındağ, “Çı- kan karar bence çok önemli bir fırsat pen- ceresi açtı. AKP, bu fırsat penceresini çok iyi kullanmalı, uzlaşma kültürünü çok iyi uygulaması gerekiyor” dedi. TÜSİAD başkanõ “korkum şu” diyerek şöyle devam etti: “Hükümetin önceliğinin mart seçimleri (yerel seçimler) olmaması lazım. Ama en- dişemiz var. Bunun olmaması gerektiğini söylüyoruz. Hükümetin önceliğini yerel se- çimler yerine ekonomiye vermesi gerekir. Her seçim dönemi bir risktir. Hükümetin yerel seçimlerde kamu maliyesi dengelerini bozmamaya özen göstermesi gerekir.” Önceki akşam gazetelerin servis yönetici- leri ve ekonomi yazarlarõyla bir sohbet top- lantõsõ düzenleyen Yalçõndağ, yöneltilen so- rularõ özetle şöyle cevapladõ:  Genel seçimler, Cumhurbaşkanlõğõ se- çimleri, AKP’nin kapatõlmasõ davasõ derken Türkiye’nin 2 yõlõ geçti. Dünyadaki dalga- lanmanõn etkisinin nerelere kadar uzanacağõnõ, nerede duracağõnõ kimse kestiremiyor. Öy- leyse, Türkiye’ye düşen, bu dönemde eko- nomik dayanõklõlõğõnõ arttõrmaktõr. Bunun yo- lu da gerekli reformlarõ tamamlamaktan ge- çiyor. Hükümet, kaybedilen zamanõ da dik- kate alarak adõmlarõnõ hõzlandõrmalõ.  Yõl sonunda 50 milyar dolarõ aşmasõ bek- lenen cari açõk Türkiye’nin önemli riskle- rinden biri. Ancak, cari açõk korkusuna ka- põlõp, büyümeden taviz vermemeliyiz. Tür- kiye ne, ‘büyüyelim de cari açık verelim’ gibi bir noktada durmalõ, ne de ‘cari açık ris- ki azalsın diye büyümeden vazgeçelim’ kor- kusuna kapõlmalõ. Aslõnda cari açõğõn köklü çözümü öncelikle sanayi stratejisinden ge- çiyor.  Yüksek faizden iş insanlarõ olarak biz de rahatsõsõz. Ancak, yüksek faizin bir ‘sonuç’ ol- duğunu da unutmayalõm. Dünyadaki olumsuz gelişmeler, Türkiye’de son iki yõlda yaşanan se- çim ve siyasi gelişmeler, faizleri de yüksek dü- zeyde tuttu. Üstelik şimdi eski düşmanõmõz en- flasyon da iki haneye dönerek kendini yeniden gösterdi. Bu nedenle, ‘faiz insin, kur yüksel- sin, YTL biraz güç kaybetsin’ gibi isteklerde bulunmak yerine, yüksek faizi yaratan neden- lere odaklanmalõyõz.  Birinci çeyrekteki yüzde 6.6’lõk büyü- me bizim için de sürprizdi. Ancak, ikinci çey- rek için gelen işaretler aynõ olumlu havayõ ver- miyor. İkinci çeyrek daha kötü çõkabilir. Yõl sonunda büyümenin yüzde 4 dolayõnda ger- çekleşmesini bekliyoruz.  İstihdam paketi, GAP’a dönük paket olumlu adõmlardõ. Bunun gibi adõmlarõ ata- rak mevcut programõ güçlendirip yola devam etmeliyiz. Ayrõca IMF ile ihtiyati stand-by gi- bi bir program üzerinde anlaşõp yolumuza de- vam etmenin yararõ olabilir. Türkiye, AB’yle uyum programõna dört elle sarõlmalõ, gere- kenleri hõzlõ bir şekilde yapmalõ. TÜSİAD Başkanõ Arzuhan Doğan Yalçõndağ, “Çõkan karar bence çok önemli bir fõrsat penceresi açtõ. AKP, bu fõrsat pen- ceresini çok iyi kullanmalõ, uzlaşma kültürünü çok iyi uygula- masõ gerekiyor” diyerek hükümetin önceliği ekonominin bek- leyen sorunlarõna vermesini istedi. “Korkum, yerel seçimler” diyen Yalçõndağ, kamu maliyesindeki dengelere dikkat çekti. Ekonomi Servisi - TAV Havali- manlarõ Holding AŞ’nin içinde yer al- dõğõ konsorsiyum, Letonya’da, Riga Uluslararasõ Havalimanõ’nõn altyapõ gelişimini ve işletmesini hedefleyen ihale çerçevesinde ön yeterlilik aldõ. TAV ayrõca, Üsküp’te ‘Büyük İs- kender’ ile Ohri’nin ‘Aziz Pol’ hava- limanlarõnõn modernleştirilmesi ile İs- kip’te yeni kargo havalimanõ ihalesini de kazandõ. İhale sonucu TAV, Make- donya’nõn iki büyük havalimanõnõ 20 yõl süreyle kiraladõ. TAV Havalimanlarõ Holding İcra Kurulu Başkanõ Sani Şe- ner, kazandõklarõ Makedonya Havali- manõ ihalesinin, kendileri için Avru- pa’nõn kapõlarõnõ da açma misyonunu ta- şõdõğõnõ kaydetti. Şener, “Bizim için bir diğer önemli konu ise TAV Havali- manları Holding, Makedonya’daki havalimanları işletmeleri ile ‘10 yõl- da 10 havalimanõ‘ hedefini 8 yılda ya- kalamış oldu. Koyduğumuz hedefle- ri zamanından önce yakalamanın gururunu duyduk” dedi. TAV alanını genişletiyor Ekonomi Servisi - Galatasaray Spor- tif, Galatasaray Futbol A.Ş. ile muhte- mel birleşmesi kapsamõnda yapõlacak çağrõnõn finansmanõ için Goldman Sachs’õ 100 milyon dolarlõk uzun va- deli bir kredi için yetkilendirdi. Ayrõca 50 milyon dolarlõk ve gerekirse 70 milyon dolara çõkarõlabilecek bir tahvil ihracõ için de Goldman Sachs ile an- laşma yaptõ. Galatasaray Kulübü yönetim kurulu, Galatasaray Sportif ve Galatasaray Fut- bol A.Ş.’nin muhtemel birleşmesi ön- cesinde Galatasaray Sportif hissedar- larõna yönelik olarak yapõlmasõ düşü- nülen çağrõnõn finansmanõ için Goldman Sachs’õ yapõlandõrma aracõ kurumu olarak belirlediğini temmuz ayõnda açõklamõştõ. ABD’de istihdamõn gerilemekte olduğu yolundaki veriler açõklanõnca piyasalar sarsõldõ İşsizlik korkusu dünyayı sardı Ekonomi Servisi - ABD’de iki gün art arda açõklanan işsizlikle il- gili veriler dünya ekonomisinin to- parlanacağõ yönündeki umutlarõ ye- niden söndürürken dün bütün bor- salar önemli ölçüde değer kaybetti. Günün ilk seansõnda yüzde 2.7 ge- rileyen İMKB de, ikinci seanstaki to- parlanmanõn ardõndan günü yüzde 1.11 kayõpla 39.115.63 puandan kapattõ. Bu arada uluslararasõ piya- salarda ABD Dolarõ ve Japon Yeni dõşõnda önemli bütün para birimle- ri ve altõn fiyatõ düştü. Uluslararasõ piyasalarda ham petrol fiyatõ 107 do- larõn altõna geriledi. ABD ham petrolünün varil fiya- tõ ekim ayõ teslimi 1.39 dolar düşe- rek 106.50 dolara, Londra Brent ti- pi ham petrolün varil fiyatõ da 1.22 dolar azalarak 105.08 dolara indi. Petrolün varil fiyatõnõn gerileme- sinde OPEC’in 9 Eylül Salõ günü Avusturya’nõn başkenti Viyana’da yapacağõ toplantõda üretimi kõsma- yacağõ beklentisi, ABD ekonomisi- ne ilişkin kaygõlar ve ABD dolarõ- nõn güçlenmesi etkili oluyor. Dünya piyasalarõnõ yeniden sarsan tedirginlik zinciri önceki gün ABD’de haftalõk işsizlik maaşõ baş- vurularõnõn beklentilerin üzerinde arttõğõnõn açõklanmasõyla başladõ. Özel sektör istihdamõnõn ağustos ayõnda 33 bin azalmasõyla şiddet- lendi. New York Borsasõ’nõn dün yüz- de 2.99 düşmesinden sonra Tokyo Borsasõ yüzde 2.8, Singapur, Çin, Avustralya ve Hindistan borsalarõ yüzde 2 değer kaybetti. Ardõndan Avrupa borsalarõ ve İMKB’deki kayõplar başladõ. Dün de ABD’de işsizlik oranõnõn ağustos ayõnda yüzde 6.1’e çõkarak son 5 yõlõn en yüksek düzeyine ulaştõğõnõn açõklanmasõ üzerine Dow Jones endeksi güne yüzde 0.37 ka- yõpla başladõ. Kaybõn bugün diğer borsalarõ da etkilemesi bekleniyor. Uzmanlar gelişmeleri, kredi kri- zi kaynaklõ ekonomik krizin etkile- rinin kendisini hissettirmeye başla- dõğõ şeklinde değerlendiriyorlar. Türkiye’de ise gelişmeleri etki- leyen bir başka faktör, MB Başka- nõ Durmuş Yılmaz’õn beklenenden daha önce faiz oranlarõnda indirime gidilebileceği yönündeki açõklama- larõ oldu. Açõklamanõn özellikle global piyasalarda çalkantõlarõn ya- şandõğõ bir zamana denk gelmesi, dolarõ yukarõ çekti, borsayõ düşürdü. Ekonomi Servisi - İstanbul Serbest Muhasebeci Mali Mü- şavirler Odasõ’nõn (İSMM- MO) belirlemelerine göre bankalar kartõ ile ‘hesabında para var mı, yok mu’ diye kontrol edenden bile ‘hizmet bedeli’ altõnda bir para kesi- yor. İSMMMO bankalarda hiz- met bedellerini araştõrdõ. “Bankalarda Silahsız Soy- gun; Komisyon ve Hizmet Bedelleri” başlõklõ araştõr- maya göre, hizmet bedeli ve komisyon adõ altõnda tüketi- ciden yapõlan kesintilerde hiç- bir standart uygulanmõyor. Bankalarõn keyfi uygula- malarõ ve standartlarõ kendi koşullarõna göre belirledikle- ri hizmet bedelinde uçurum var. Öyle ki havale parasõ yüzde 100’e yakõn değişiklik gösterirken aynõ tablo kredi kartõ ücretinde de geçerli. Her türlü işlemini internetten ya- pan ve gerekli komisyonlarõ da ödeyen bir tüketici bile şu- beye hiç uğramasa da 35 YTL’yi bulan yõllõk hesap iş- letim ücreti ödüyor. Banka- larõn hizmet bedeli ya da ko- misyon olarak yaptõklarõ ke- sinti kalemlerinin sayõsõ 100’e yaklaşõyor. Bankalarõn hizmet bedeli geliri geçen yõl 8.3 milyar YTL, bu yõlõn ilk 4 ayõnda 3.1 milyar YTL’ye ulaştõ. TÜR- MOB Genel Başkan Yar- dõmcõsõ ve İSMMMO Başka- nõ Yahya Arıkan, hizmet ve komisyon gelirlerindeki tatlõ kârõn bankalarõn bilançolarõ- na da yansõdõğõnõ belirterek şunlarõ söyledi: “Bu gelire kredilerden alınan ücret ve komisyonlar dahil değil. 2006 yılında kredilerden alı- nan ücret ve komisyonlar 1 miyar 715 milyon YTL iken bu rakam da geçen yılın so- nunda 2 milyar 50 milyona ulaştı. Hizmet verenlerin bunu para kazanmaksızın yapmasını değil, her sek- törde olduğu gibi bankacı- lık sektörüne de bir stan- dart getirilmesini öneriyo- ruz. İşlem masrafı ile ko- misyonlar, kredi kartı ai- datları, faizler arasındaki uçurumun nedeni açıklan- mak durumunda.” HER BANKADA FARKLI ÜCRET Kredi kartõ (klasik) yõllõk ücreti şöyle (YTL):  Ziraat Bankasõ: 3.  Halk Bankasõ: Tahsis 2, yõllõk ücret 5.  TEB: Yenileme 20.  Akbank Axess: 35.  Şekerbank MasterCard: 20.  Garanti Bankasõ Bonus: Yõllõk cirosu 10 bin YTL’yi aşõnca hesaplanõyor.  İş Bankasõ: İki yõldan sonra 25.  Yapõ Kredi Bankasõ WorldCard: İlk iki yõldan sonra 35.  Fortis World MasterCard: 35.  Citibank Visa Kredi Kartõ: İlk yõl 9, ikinci yõl 20.  Turkishbank: İlk verilişte 15-20, aidat 15.  ING Bank Oyakbank Maximum Klasik: 25.  Millennium Bank Mil McGold Kart: Yõllõk 20.  Turkland Mastercard: İlk tahsis 10 YTL. Aidat 10.  Tekstilbank Advantage Klasik: 35.  Finansbank Card: Tahsis 35, yõllõk aidat 35.  HSBC Advantage: Yenileme 35.  Denizbank: 30.  Anadolubank MasterCard: 15. OTOKAR OTOYOL’U SATIN ALIYOR Otokar, Sakarya’da Otoyol Sanayi AŞ’ye ait fabrika, tesis ve araziyi 47.5 milyon dolar karşõlõğõnda satõn aldõğõnõ açõkladõ. Otokar Genel Mü- dürü Serdar Görgüç, yeni tesisin öncelikli olarak “Altay Milli İm- kânlarla Modern Tank Üretimi Projesi” kapsamõnda milli tankõn ilk tasarõm ve prototipalerinin yapõlmasõ için kullanmayõ planla- dõklarõnõ söyledi. Kõsa ve uzun vadede, hem ticari araç üretiminde hem de askeri ürünlerin geliştirilmesinde ciddi büyüme hedefleri olduğunu belirten Görgüç,“Bu doğrultuda tesislerimizin fiziki bü- yümesini en hõzlõ bir şekilde gerçekleştirmiş oluyoruz” dedi. Rekabet Kurulu, Ceyda Erem’in sahibi bulunduğu CNR Uluslararasõ Fuarcõlõk ve Ticaret AŞ hakkõnda soruşturma açõlmasõna karar ver- di. Kurul, İstanbul’da yatçõlõk ve su sporlarõ fuarõ düzenlenmesine uygun fuar alanõ işletmeciliği pazarõnda, “NTSR Fuar ve Gösteri Hiz- metleri Ltd. Şti’ye yönelik faaliyetleri ile rekabet ihlalinde bulunup bulunmadõğõnõn ve Rekabet Kurulu’nun 19 Ağustos 2007 ve 14 Şu- bat 2008 tarihli kararlarõyla kendisine getirdiği yükümlülükleri hak- lõ bir gerekçesi olmaksõzõn uygulamaktan kaçõnõp kaçõnmadõğõnõn” belirlenmesi amacõyla, soruşturma açõlmasõnõ kararlaştõrdõ. Sakarya’nõn Kocaali ilçesinde bazõ üreticiler fõndõk taban fiyatõnõ protesto etti. AKP Kocaali ilçe binasõ önünde toplanan bir grup hükümet aleyhine slogan attõ. Düzce’nin Akçakoca İlçesi Hasançavuş köyünde toplanan bir grup fõndõk üreticisi de fõndõk müda- hale alõm fiyatõnõ protesto ettiler. Protesto eylemi- ne katõlan fõndõk üreticilerinden Ömer Birgin, 5 adet fõndõk ocağõnõ keserken, Selver Kar isimli üretici de fõndõk bahçesinin 1 dönümlük kõsmõnõ yaktõ. Sani Şener REKABET’TEN CNR’A SORUŞTURMA FINDIKÇI TARLA YAKTI Bankalar, kartõ ile hesabõnda para var mõ, yok mu diye kontrol edenden bile ‘hizmet bedeli’ altõnda bir para kesiyor. İSMMMO’nun raporuna göre tatlõ kâr bilançolarda milyar YTL’lerle kendini gösteriyor. İşlem bahane, komisyon şahane ABD borsalarõnda başlayan yaklaşõk yüzde 3’lük çöküş, Asya ve Avrupa borsalarõnõ da etkiledi. Çalkantõnõn Merkez Bankasõ’nõn faizleri düşürme sinyali ile çakõşmasõ Türkiye’de de kurlarõ yukarõ çekti. GS’de birleşme için kredi