Katalog

ELÇİN POYRAZLAR WASHINGTON - ABD Başkanõ George Bush’un 700 milyar dolarlõk kurtar- ma paketine yönelik Beyaz Saray’da Kongre üyeleriyle yaptõğõ toplantõda anlaşma sağlanamadõ. Toplantõ ön- cesinde Kongre’deki Cum- huriyetçi ve Demokrat üye- ler planõn ilkeleri üzerinde uzlaştõklarõ yönünde açõk- lama yapmõşlardõ. Demo- krat Parti’nin başkan adayõ Barack Obama ve Cum- huriyetçi Parti’nin başkan adayõ John McCain, Bush’un daveti üzerine Washington’a gelerek top- lantõya katõlmõşlardõ. Görüşmeleri, ABD Tem- silciler Meclisi Azõnlõk Li- deri Cumhuriyetçi millet- vekili John A. Boehner’in hükümet için sõnõrlõ bir rol öngören yeni bir öneriyle gelmesi tõkadõ. Senato Ban- kacõlõk Komitesi üyesi Cum- huriyetçi Senatör Richard C. Shelby de “Daha büyük sorunlar yaratacağı ve ka- rar vermek için acele et- tikleri” gerekçesiyle plana karşõ çõktõğõnõ söyledi. Senato Bankacõlõk Komi- tesi Başkanõ Demokrat Se- natör Chris Dodd ise Cum- huriyetçilerin toplantõda McCain’in etkisiyle yeni bir öneriyi gündeme getir- diklerini ileri sürdü. Dodd önerinin “McCain’i kur- tarma planı gibi durdu- ğunu” söyledi. Obama toplantõ sonunda CNN’e yaptõğõ açõklamada Kongre’de uzlaşõnõn ardõn- dan son toplantõya kadar olan sürede çalõşmalarõ tõ- kayan bir durum ortaya çõk- tõğõnõ, paket üzerinde daha fazla çalõşõlmasõ gerektiğini söyledi. Görüşmelerin tõkanmasõ- nõn ardõndan ABD Hazine Bakanõ Henry Paulson’un Temsilciler Meclisi Başka- nõ Demokrat Partili Nancy Pelosi önünde diz çökerek kurtarma paketi için deste- ğini çekmemesini istediği öğrenildi. Pelosi’nin Paul- son’a yanõtõ “Bunu engel- leyen ben değilim, Cum- huriyetçiler” oldu. CMYB C M Y B İŞÇİNİN EVRENİNDEN ŞÜKRAN SONER Kriz - Yolsuzluk Kıskacında En yandaş yorumcular, Başbakan Erdoğan baş- ta AKP iktidar kadrolarının cepheleşmeyi, gerilimi artıran, medya, demokrasiyi hedef alan çıkışlarından, Milli Görüş çizgisine çark edişlerinden tedirgin, uyarı üstüne uyarı yapıyorlar. Kriz - yolsuzluk kıskacında siyaset yapmak zorunda kalınca, siyasal İslam, din sömürüsüne dönmekten başka çıkışları, kolaycı görünen yolları varmış gibi... Başbakan Erdoğan’ın büyük dünya krizi sonrası, ekonomiye dönük tek ciddi açıklamasında, “Türk ekonomisinin krizin vurmayacağı kadar sağlam olduğunu” söylemesi bilmem çocukları kandırabilir mi? İş dünyasının sözcüleri “Hiçbir şey eskisi gibi ol- mayacak..” gerçeğinin altını çizmekteler. Bankacılar “Dış borç bulmak imkânsız hale geldi” diyorlar. Piyasacılar yabancı sıcak paranın akışından pay gün- demde olmayınca, kaldırılabilir olan dış borç, fi- nansman açığının giderek daha büyük tehdit oluş- turduğunun altını çizip duruyorlar... Bayramda piyasalarımızın kapanmasını rahat bir ne- fes alma aracı olarak görme noktasına gelmiş piyasa yorumcuları, dün en çok dünya krizinin, zenginlerin ardından, başta Türkiye, gelişmekte olan ülkeleri vur- ması sürecinin paniğini yaşıyorlardı. ABD Hazine Bakanı Paulson dünya krizine yönelik en son açık- lamasında, 700 milyar dolarlık kurtarma paketinde bi- raz daha gecikirlerse, bu projenin de bir işe yara- mayacağı, krizin derinleşeceği gerçeğini saklamıyordu. AB siyasi liderleri, piyasa aktörleri ise krizde önlem almakta geciken ABD’ye yönelik zehir zemberek açık- lama ve suçlamalarını sürdürürlerken, “serbest piyasanın kendi kendini düzelteceği masalının bit- tiğinin” de altını çizip durdular. Kapitalizmin değil a- ma serbest piyasanın sonunun geldiğinin, efsane, ide- lojinin işinin bittiğinin, siyaseten önce söyleme yarışı içindeler. Bizim için en güncel, en yaşamsal olanı da, şüphesiz dünya zenginlerinin, finans devlerinin üz- erinden gündeme gelen büyük krizin geleceğine yöne- lik olasılıklar üzerinde durulurken, birleşilen çerçevenin; krizin artık en zenginler, piyasalar, finans krizi olmaktan çıkıp, üretime, gelişmekte olan ülkelere yayıldığı tezlerindeki buluşma. Başbakan Erdoğan’ın siyaseten söylediğinin, “Bize bir şey olmaz ağabey” çerçevesinin gerçek olamayacağı yolunda nerede ise görüş bir- liği var... İşte size çok ayrıntı gibi gelebilecek, küçücük, gün- cel bir haber; Türkiye Tofaş, bayramdan yararlanarak üç gün öncesi ve sonrası için tatil kararı alarak üre- tim düşürülmesine geçmiş. AB ana firmalarında ise üretimi durdurma kararı var. AB’nin ekonomik odak, merkez ülkelerinin tümünden peş peşe ekonomik dur- gunluk, üretim düşmesi, tüketimde büyük inişler haberleri geliyor. Uzmanlar en çok AB, ABD ülkeler- ine ihracat yapma noktasındaki Türkiye’nin, zaten çok küçülmüş ihracatında tıkanmadan çıkış için ufuk göremiyorlar. Yeninin en büyük pazarı Rusya ihra- catında da bilinen tıkanma, sorunlar, onları da içine almış kriz gerçeği ortada. En taze ekonomik veriler, hem üretim kapasitesindeki, hem büyümedeki ürküten düşüşün belgeleri. Zaten çalışma çağı nüfusunun 25 milyonu işgücüne katılamayan, gerçek işsiz sayısının 3 milyon 891 bin kişi olduğu ortaya çıkmış Türkiye, bu tabloda ne ya- pacak? AKP iktidarını, iflas ettirdiği sağlık sistemi içinde nerede ise nüfusun yarısına dağıtılmış yeşil kart- lar, aşiret, tarikat sarmalında kamu kaynaklarının sınırsız kullanıldığı sadaka düzeni daha ne kadar besleyip kurtaracak? Kirlilik, yolsuzluk üzerinden iktidarı vuran yolsuzluk skandallarının peş peşe gelmesinde, şüphesiz Deniz Feneri benzeri dış kaynaklı skandal yargılamaların pat- lak vermesinin itici gücü yadsınamaz. Ancak pastanın küçülmesinin, vurguna yetmemesinin çok daha etkili olacağından hiç kuşkunuz olmasın. Özelleştirme ihalelerine akan yabancı ortaklı, sıcak para kaynakları daralıp yön değiştirince, en son nükleer santral i- halesinde yaşandığı üzere, mektupların içinden bek- lenen yüksek “teklifler” yerine, buz gibi titreten, şok yaratan “teşekkür” notları çıkar. Vurgun düzeninden pay kapma, en aşağıdakiler için sadaka ölçeklerinde dağıtım, paylaşım kaynakları, olanakları daraldıkça.. sorunlar, yolsuzluk haberlerinde patlamalar domino taşlarının düşmesi gibi artarak gün- deme geliverir... İşte tam da bu nedenle paylaşım kav- gası büyüdükçe, düzenden pay almaya devam e- denler, zenginleşenler ile pay alamayanlar arasında iç kavga başlar... Çarpık kapitalist vurgun düzeninde siyasi iktidar- lar için geçerli olan, süreç içinde hızlı kirlenme, en güçlüsü sayılan Özalizmi bile ancak iki seçim süre- ci yaşatabilen gerçekler, koalisyon partileri, iktidar- larını deviren gerçekler, AKP için doğal olarak daha hızlı ve daha yıkıcı olarak gündemde. Başbakan Er- doğan ve AKP kadrolarının Milli Görüş’e sığınmaları, siyasal İslam kimliğine daha bir sıkı sarılmalarında, kur- tuluş reçetelerini kendilerini daha da batağa sürükleye- cek cepheleşme, gerginliği tırmandırmada ara- malarında.. kolay iktidar, balayı günlerinin bitmesi, kriz- vurgun kıskacının payı büyük olmalı... soner@cumhuriyet.com.tr STK’ler ve sendikalar, ‘Topladõğõnõz vergileri halka harcayõn, banka batõklarõna değil’ diye gösteri yaptõ Ekonomi Servisi - 700 milyar dolarlõk tarihi kur- tarma paketi Beyaz Saray’da hararetli tartõşmalara neden olurken, Amerikan halkõ ülkenin onlarca nok- tasõnda protesto gösterileri düzenledi. Bulunduğu yerden dolayõ “Wall Street” olarak da adlandõrõ- lan New York Borsasõ başta olmak üzere Ameri- ka’nõn 41 eyaletinde 251 noktada düzenlenen gös- terilerle Bush yönetiminin planõ geri çekmesi istendi. Protestocular, hükümetin Wall Street’in belini doğrultacağõna halkõn barõnak, sağlõk ve eğitim ih- tiyaçlarõ için para harcamasõ gerektiği yönünde çağ- rõ yaptõlar. Sendikalarõn başõ çektiği gösterilerde Bush yönetimi “Wall Street’i değil, halkı düşünün” pan- kartlarõyla protesto edildi. Planõn kabul edilmesi ha- linde Amerikalõlarõn vergi yoluyla adam başõ 2 bin dolardan fazla ödeyeceği hesaplanõyor. Planõn hal- kõn cebinden çõkacak olmasõ Amerikalõlarõ isyana sürüklerken, plansõzca büyüyen banka batõklarõnõ ödemek istemeyen halk, “Bush yönetimi Wall Stre- et’in batıklarını ödememizi istiyor. Biz ödediğimiz vergilerin çok uçuk maaşlar alan yönetici takı- mının değil, halkın işine yaramasını istiyoruz” diyerek yönetimi eleştirdiler. “Adil ekonomi bir- liği” adlõ Amerikalõ bağõmsõz bir organizasyon da halkõ Kongre’ye acil bir mektup yazmaya çağõrdõ. “Mektup yazın ve 700 milyar dolarlık açık çe- ki durdurun” sloganõyla yola çõkan grup sitesine koyduğu mektupta şunlarõ dile getirdi:  Bankalarõn sistemsizce büyümesinin faturasõ halka kesilemez. Batõk bankalarõn üstdüzey yöne- ticileri altõn paraşütleri için vergi vermiyoruz. Sis- tem düzeltilmeli.  Wall Street’e yardõm etmeden önce sokağõ dü- şünün, halkõ düşünün. Sağlõk, eğitim harcamalarõ- nõ azaltmayõn. Ekonominin düze çõkmasõ için yağ- macõ bankalarõ değil mağdur halkõ düşünün. ABD’de günlerdir tartõşõlan kurtarma planõ halkõn öfkesini çekti. Ülkenin her köşesinde gösterilerde, “Wall Street’i bizim ödediğimiz vergilerle kurtaramazsõnõz” sloganlarõ atõldõ. Fortissatõştan10 milyarAvrobekliyor Ekonomi Servisi - Piyasalarda iki gündür li- kidite endişeleri nedeniyle hisseleri hõzla düşen Belçika-Hollanda merkezli finans grubu Fortis, bankanõn likidite durumunun sağlam ve asgari yasal düzeyin çok üzerinde olduğunu açõkla- masõna karşõn, varlõk satõş planlarõnõ genişletti. Amsterdam’daki mer- kezden yapõlan açõk- lamada, Fortis NV’nin halen operas- yonlarõnõ fonlamaya yönelik olarak 300 milyar Avro’nun üzerinde ve çeşitlendirilmiş bir fon- lama tabanõ olduğu vurgulandõ. Diğer yandan Fortis’in varlõk satõşõ planlarõ- nõ genişlettiği ve Benelüks bölgesi içinde ve dõ- şõnda 10’dan fazla faaliyetinin satõşõnõn plan- landõğõ açõklandõ. Türkiye’de de satılabilir Belçika gazetesi De Tijd, Fortis’in elindeki “mücevher” değerindeki varlõklarõnõ doğru fi- yatõ bulduğu zaman satmayõ düşünebileceğini ve bunlarõn arasõnda Türkiye’deki bankacõlõk operasyonlarõnõ yürüten Fortis’in de yer alabi- leceğini yazdõ. LİKİDİTE SORUNU YOK Örnek ülke AB’de ilk kurban İrlanda FRANKFURT (Cum- huriyet Bürosu) - Çeyrek yüzyõla yakõn bir süredir “örnek ülke” gösterilen İrlanda, ABD kaynaklõ uluslararasõ mali krizin Avrupa Birliği içindeki ilk kurbanõ oldu. İrlanda ekonomisinin 25 yõl son- ra ilk kez resesyona gir- diği açõklandõ. 2008’in ilk üç aylõk döneminde yüzde 1.3, ikinci üç aylõk döneminde de yüzde 0.8 gerileme yaşayan İrlanda GSYİH’si, 2007’de yüz- de 6’lõk hõzla büyümüştü. İrlanda, AB üyesi ol- duktan sonra Brüksel’den aldõğõ krediler ve çok dü- şük vergiler nedeniyle adaya akan uluslararasõ sermaye yatõrõmlarõ üze- rinden eşine az rastlanõr bir “refah dönemi”yaşamõştõ. Yatõrõm bankalarõ birer birer batarken krize oynayan Amerikan şirketi varlõklarõnõ katladõ Parsayı JP Morgan topladı NECDET ÇALIŞKAN ABD’de yatõrõm bankacõlõğõ sistemini tarihe karõştõran fi- nansal krizden en kârlõ çõkan JP Morgan oldu. Bu yõlõn mayõs ayõnda kriz nedeniyle batan ilk yatõrõm bankasõ olan Bear Ste- arns’ü 236 milyon dolara satõn alan JP Morgan, ABD’nin en büyük tasarruf ve kredi banka- sõ Washington Mutual’õ da 1.9 milyar dolara satõn aldõ. Böy- lece JP Morgan, son bir yõlda piyasa değeri yüzde 60 eriyen Bear Stearns’ün ardõndan 302 milyar dolarlõk varlõğõ ve 188 milyar dolarlõk mevduatõ bulu- nan Washington Mutual’õ da ele geçirmiş oldu. Böylece 1895’te John Pierpont Morgan tarafõn- dan kurulan şirket, 2 trilyon do- lara ulaşan varlõğõ ile Citigro- up’un ardõndan ülkenin ikinci büyük bankasõ oldu. John Morgan’ın 19. yüzyılın sonunda Amerika kıtasını karış karış gezerek kurduğu şirket, ABD’nin ilk banka krizinde demiryolu hisselerini toplayarak finansal bir dev haline gelmişti. Demiryolu tekelinden kriz fõrsatçõlõğõna ABD’li banker ve sanayici John Pierpont Morgan’ın kurduğu şirket, kısa sürede ABD yönetiminin en önemli mali destekçisi durumuna geldi. 1885’te ABD’li demiryolu kralı William H. Vanderbilt’in rakip New York demiryolları şirketleriyle birleşmesinin sağlandığı 1893’ün ardından mali destek sağladığı demiryolu şirketlerine ait hisse senetlerinin büyük bölümünü ele geçirdi. McCain’i kurtarma çabalarõ işe karõşõnca 700 milyarlõk çözüm paketi tõkandõ Paulson diz çöktü ama nafile! Cuma çanını Gül çaldı Ekonomi Servisi - Birleşmiş Mil- letler 63. Genel Kurul Çalışmaları için New York’ta temaslarını sür- düren Cumhurbaşkanı Abdulllah Gül, New York borsasının (NYSE) açılışını yaptı. Açılış gongunu çalan Gül, New York borsasını borsanın üst yöneticisi Duncan Niederauer ile gezerek borsayla ilgili bilgi aldı. Gül’ün New York borsasının açılışını yaptığı saatlerde ABD Başkanı Bush kamuoyuna yönelik bir konuşma yaparak 700 milyar dolarlık kur- tarma planının mutlaka en kısa sü- rede kongreden geçirilmesi gerekti- ğini belirterek destek isteğini yineledi. Cumhuriyetçilerin kurtarma paketi ile ilgili toplantõya yeni önerilerle gelmesi anlaşmayõ bozdu. Pelosi, önünde yarõ şaka yarõ ciddi diz çöküp destek isteyen Paulson’a, “Bize değil Cumhuriyetçilere bak” dedi. HONG KONG (AA) - Kriz, 1.100 HSBC’li- yi işinden edecek. HSBC sözcüsü Gareth He- wett, yarõsõ İngiltere’deki yatõrõm bankacõlõğõ bö- lümünden olmak üzere küresel bankacõlõk ve pi- yasa operasyonlarõnda görevli 1.100 kişinin iş- ten çõkarõlacağõnõ söyledi. HSBC’nin Hong Kong ve Çin’deki yöneticisi Peter Wong da ma- li sektörde bu tür kararlarõn alõnmaya devam ede- ceğini dile getirdi. Banka, dünya çapõnda 335 bin kişiyi istihdam ediyor. HSBC 1.100 ÇALIŞANINI İŞTEN ATACAK G Ü N Ü N İ Ç İ N D E N Yavaşlayan ekonomi Türkiye için risk ‘Pirinçten kelebek çıktı’ Ekonomi Servisi - Deloitte Türkiye’nin ‘Eko- nomik Görünüm 2008-Eylül’ raporunda, yaklaş- makta olan yerel seçimler ve yavaşlayan ekonomi, önümüzdeki dönem Türkiye ekonomisinin önündeki en önemli riskler olarak görülüyor. Sarsõntõnõn fi- nansman açõğõnõn gittikçe büyümesi, finansman ka- litesindeki bozulma ve düşük büyüme oranõ nede- niyle önümüzdeki dönemde daha belirgin olarak his- sedileceği ifade ediliyor. ANKARA (Cumhuriyet Bürosu) - DSP Denizli Milletvekili ve Genel Sekreter Yardõmcõsõ Hasan Er- çelebi, “AKP’nin mısır, pirinç, yumurta gibi ürünler ithal eden damatları ve aile mensupları, bu fiyatlardan asla olumsuz etkilenmiyor” dedi. Toprak Mahsulleri Ofisi’nde Tayland menşeli pirin- cin 5 kilosunun 7.5 YTL’den satõldõğõnõ kaydeden Er- çelebi, pirincin içindeki taş ve kelebekleri gösterdi. 27 EYLÜL 2008 CUMARTESİ CUMHURİYET SAYFA EKONOMİ 13ekonomi@cumhuriyet.com.tr Amerikalõ sokağa döküldü