Katalog

SAYFA CUMHÜRİYET 8 HAZİRAN 2008 PAZAR 10 INCELEME Ülkelerin gündeminde yüksek petrol fiyatlanna karşı strateji ve uluslararası yatırım fonlarına kısıtlama var Dünya diken üstündeTfleiroıIfiyatlanmn tarihteki en büyük günlük §~Jyükselişi yaparak bir günde 11 dolar artması, G8 _/. ülkeleri ile Hindistan, Çin ve Güney Kore 'yi petrol fiyatlanndaki hareketliliği kontrol altına almayı sağlayacak ortak bir strateji oluşturmak için zaman kaybetmeden çözüm arayışına itti. Çözüm, petrol üreticisi ve tüketicisi ülkelerin petrol yatırımlarını arttırmakta yatıyor. O ECD Bakaniar Konseyi, "ticari" amaçlardan çok "siyasi" amaçlarla motive edilmeleri halinde uluslararası yatırım fonlannın endişe kaynağı olabileceğini ve ulusal güvenlik kaygılarının yükselmesine hakhlık kazandırabileceğini belirtti. Konsey güvenlik endişesi durumunda kısıtlama getirilmesini karara bağladı. Çin, Hindistan, Uzakdoğu ve Körfezfotılan ABD ve Avrupa 'da hisseler aldılar. ~T7rizin suçlusu olarak görülen ABD 'de JC işsizlik oranı tırmanıyor. ABD işsizlik .X. jL^oranlarının, 1986 yılından beri en büyük aylık artışı göstererek mayıs ayında yüzde 5.5çıkması, ülkedeki istihdam koşullarının giderek kötüleştiğini ortaya koydu. Ayrıca 5.5'lik işsizlik oranının Ekim 2004 'ten beri görülen en yüksek oran olması endişeleri artırdı. DUYGU ATAHAN Uluslararası piyasalarda hanı petrolün varil fıyatının tarihteki en büyük günlük yükselişi yaparak 139 dolan gönnesi dünya ekono- milerini alarma geçirdi. Petrol fi- yatlarının, dolarda yaşanan değer kaybı ve ABD işsizlik oranlanıun beklenenin üstünde çıkması ne- deniyle bir günde 10.45 dolar artış göstermesi ve enerjifiyatlanndaya- şanan yükselişlerin enflasyonu kö- rükleyerek, ekonomık büyümeyi aksatacağı endişeleri nedeniyle, G8 ülkelerinin yanı sıra Hindistan, Çin ve Güney Kore fiyat artışları- nı dizginlemenin yolunu bulmak için Japonya'nın Aomori kentinde bir araya geldi. Öte yandan, Yatı- nm bankası Morgan Stanley, pet- rolün 4 Temmuz'da 150 dolara çı- kabileceği tahminini yaptı. Petrol, gaz ve kömür piyasala- nndaki hareketlilikle mücadelede yeni bir strateji çizmek amacıyla başlayan dünkü toplantıya Ameri- ka ile dört Asya ülkesinin (Japon- ya, Çin, Hindistan ve Güney Kore) çözüm arayışları dam- gasmı vurdu. Amerika, Japonya, Çin, Hindistan ve Güney Kore'nin toplantı sonrası yayımladıklan ortak bildiri de, petrol fiyatlannda benzeri görül- memiş artışların petrol tüketicisi ve üreticisi ülkelerin zaranna olduğu vurgulanarak, enerji piyasalanndaki şeffaflığın arttmlması ve petrol üreticisi ve tüketicisi ülkelerin el- lerini ceplerine sokarak gaz ve pet- rol yatınmlannın hızlandınlması çağnsmda bulunuldu. Amerika Enerji Sekreteri Sa- muel Bodman ise petrol fiyatla- nndaki artışlardan Asya ülkelerini sorumlu tuttu. Hızla gelişen Asya ülkelerindc petrole verilen süb- vansiyonlar sayesinde Asyalı tü- keticilerin petrol fiyatlanndaki ar- tışlardan az etkilendiğini belirten Bodman,fiyatartışlanna karşın pet- rol talepleri ve tüketimleri azal- mayan Asyalılann petrol fiyatlan- nın yükselmesinde etkili olduğunu savundu. Bodman, "Petrole olan talebin arttığım biliyoruz. Ancak birçok ülkede hala pertol süb- vanse ediliyor. Bunun durması lazım" dedi. Toplantıda, Amerika, sübvan- siyonlannın kaldınlması için ısrarda bulunurken, Hindistan ve Çin hü- kümeti, akaryakıt desteklerinin aşamalı olarak geri çekilmesi ko- nusunda Amerika, Japonya ve Gü- ney Kore ile anlaşmaya vardı. Ao- mari kentindeki çözüm arayışlan bugün G8 ülkelerini nezninde de- vam edecek. G8 ülkelerinin ener- ji bakanlan bir araya gelerek pet- rol fiyatlanndaki hareketliliği ve hü- kümetlerin bu hareketliliği yumu- şatmak ya da kontrol etmedeki başansızlıklannı masaya yatıra- rak artışı fiyat artışlannı dizginle- menin yolunu arayacaklar. ABD'li işsizler insan kaynakları sitelerinin önünde kuyrukta. (AP) işsizlik zirvede A ~n T\ y de işsizlik oranı tırmanıyor. ABD mayıs ayı iş- /\.M3MJ sizlik oranlanmn, 1986 yılından beri en büyük ay- lık artışı göstererek mayıs ayında yüzde 5.5 çıkması ülkedeki is- tihdam koşullannın giderek kötüleştiğini ortaya koydu. Ayrıca 5.5'lik işsizlik oranının Ekim 2004'ten beri görülen en yüksek oran olması endişeleri arttırdı. Beyaz Saray, geçen ay son 3.5 yılda en yüksek seviyesine çıkan işsizlik oranının çok yüksek olduğunu, bunun dur- gunluğu değil, düşük büyümeyi gösteıdiğini belirtti. Beyaz Saray sözcüsü Scott Stanzel, mayıs ayında yüzde 5.5'e yükseldiği açık- lanan işsizlik oranıyla ilgili gazetecilere yaptığı açıklamada, "Bu, bugün görmeyi istediğimiz bir rapor değil" dedi. ABD'de İşsizlik Oranı 5.00 4.60 U^A» 4.70 470 \ « 0 4.50 / 4.40 0(0.0? | ŞufcjQ71faHtt ı NK.071M ı Hn.07,T«n.O7, W, jyl.0? ftı»;, te 1? M l , Bn.01 jAO»,tol.Mı >».ll, \kjX PUİS Akaryakıt vergisinden fedakârlık edilsin ANKARA (ANKA) - Petrol Ürünleri lşverenler Sendikası (PÜÎS) Genel Başkanı Muhsin Alkan, petrol fıyatında yaşanan büyük artışlann yalnızca akaryakıt sektörüne de- ğil tüm ekonomiye ciddi zarar verdiğini belirterek hükümete akaryakıt üze- rindeki yüksek oranlı ver- gileri indirmcsi çağnsın- da bulundu. Alkan, hükü- mete "Ihracatçıyı, üreti- ciyi, tüketiciyi, kısacası tüm Türkiye'yi bu ka- dar olumsuz etkileyen yüksek akaryakıt fıyat- larını makul bir seviye- ye indirmek için, akar- yakıt ürünleri üzerin- den alınan vergilerden gerekli fedakârlığı ya- pınız" diye seslendi. Alkan, Ankara'da dü- zenlediği basın toplantı- sında, 1998 yılında varili ortalama 12.73 dolar olan petrolün 135 dolara çıktı- ğına işaret etti. Sektörün maktu gelir ile çalıştığım, artışlann sektöre zarar ver- diğini kaydeden Alkan, vergi indirimine gidilme- sini istedi. Alkan, lstanbul 2010 Kültür Başkenti Pro- jesi için akaryakıt ÖTV'si- ne 1-1,5 YKr zam yapıl- masına da tepki gösterdi. Alkan, "Türkiye'de en kolay vergi toplanan sek- tör akaryakıt sektörü di- ye her ihtiyaç duyuldu- ğunda akaryakıt üıiiıı- lerine zam yapılması acı- dır" diye konuştu. OECD Bakanlar Konseyi trilyon dolarlık fonlann tehdit oluşturmaması için kısıtlama getirilebileceğini karara bağladı Dev fonlara karşı kalkanANKARA (ANKA) - OECD Bakanlar Konseyi, küresel çapta hareket eden trilyon do- larlık bağımsız varlık fonlan- nın (SWF) git- tiği ülkelerde "güvenlik" sorunu oluş- turmaması için, bu fonları ka- bul eden ülkele- rin saydam olmak koşuluyla kısıtla- malar getirebilmesini benimsedi. OECD Ba- kanlar Konseyi 4-5 Hazi- ran'da Paris'te gerçekleştirdiği toplanhsmdan sonra bağımsız var- lık fonlan "Sovereign VVealth Funds - SWF" hakkında bir deklarasyon yaymıladı. Özellik- le son yıllarda büyük sermaye birikimi sağlayan Çin, Hindistan, Uzakdoğu ve Körfez ülkelerinde yüz milyarlarca dolaılık vaıiığa ulaşan ve ülkesel ka- rakter taşıyan fonlann dünyada dolaşımı bir süredir 1MF dahil uluslararası kuruluşlann incelemesi altın- daydı. Söz konusu fonlann yöneldiği ülkeler açısın- dan güvenlik endişesi doğurabileceği, kara para ak- lamada kullanılabileceği tartışıhyordu. Söz konusu fon- lar yeni zenginleşen yörelerden batı Avrupa ve ABD'nin köklü kurumlanna girerek önemli hisseler edinmişlerdi. Bakanlar Konseyi'nin "Bağımsız Varlık Fonları ve Alıcı Ülke Politikalarıyla İlgili OECD Dekla- rasyonu" başlıklı sekiz maddelik Deklarasyonu'nda, ilk olarak SWF'lerin bu fonlann ait olduğu ve gitti- ği ülkelerin ekonomik kalkınmasına yönelik yapıcı kat- kısının memnuniyetle karşılandığı bildirildi. Dckla- rasyonda "ticari" amaçlardan çok "siyasi" amaçlar- la motive edilmeleri halinde SWF'lerin endişe kay- nağı olabileceği ve ulusal güvenlik kaygılannın yük- selmesine haklılık kazandırabileceği belirtildi. KISITLAMA GETİRİLEBİLECEK Deklarasyonda SWF yatırımlannı kabul eden ülke- ler için bazı "Politika Ukeleri" onayladığı bildirilir- ken bu ilkeler şöyle: >/ Fonlan kabul eden ülkeler yabancı yatınmın önü- ne korumacı engeller koymamalıdır. Fonlan kabul eden ülkeler benzer koşullan taşıyan yatınmcılar arasında ay- nmcılık yapmamalıdır. • Fonlan kabul eden bir ülkede ek herhangi bir kı- sıtlama sadece yabancı ve yerli yatınmcılara uygula- nan genel politika, meşru ulusal güvenlik kaygılanna hitap etmede yetersiz kaldığında söz konusu olmalıdır. • Bu gibi ulusal güvenlik endişelerinin arttığı yer- de, yatınmcılann fonlan kabul eden ülkeler tarafından korunması; saydam ve önceden bilinebilir, açıkça ta- nımlanmış ulusal risklerle orantılı olmalı, uygulama- da hesap verilebilirliğin sağlanması gerekmektedir. Rusya Devlet Başkanı Medvedev Amerika'yı ekonomik bunalımdan dolayı suçladı: KrizABD egoizminin sonucu Ekonomi Servisi - Rusya Devlet Başkanı Dimitriy Med- vedev, ABD'nin dünyadaki ma- li krizi tek başına çözebilecek kadar güçlü olmadığını belirte- rek, bu konuyla ilgili Mosko- va'da uluslararası bir konfe- rans düzenlenmesi önerisinde bulundu. Medvedev, ekonomik krizden dolayı ABD'yi suçlar- ken "Bu krizi ABD egoizmi te- tiklemiştir" dedi. Rusya'nın St. Petersburg ken- tinde düzenlenen 12'inciUlus- • Medvedev, ABD 'nin dünya ekonomik sistemindeki ö'ncü rolü ile "bu konudaki gerçek yeteneği" arasmdaki uçuntmun mevcııt küresel ekonomik krizin en önemli nedenlerinden biri olduğunu söyledi. lararası St. Petersbıırg Ekono- mik Forumu'nun açılışında ko- nuşan Medvedev, ABD'nin dünya ekonomik sistemindeki öncü rolü ile "bu konudaki gerçek yeteneği" arasındaki uçurumun mevcut küresel eko- nomik krizin en önemli neden- lerinden biri olduğunu söyledi. "Amerikan piyasalarının büyüklüğü ne olursa olsun ve mali sistemi ne kadar güçlü olursa olsun, küresel mali pi- yasaları idare edecek kadar yeterli değil" diyen Medve- dev, Rusya'nın artık küresel bir "oyuncu" olduğunu ve ulus- lararası topluluğu desteklemesi gerektiği rolünün bilincinde bu- lunduğunu vurguladı. Medvedev, küresel ekono- mik krizden çüaş yollan bulmak için Moskova'da uluslararası bir konferans düzenlennıesi öne- risinde bulıınarak, "Dünyanın en büyük mali şirketlerinin başkanları ve önde gelen eko- nomi analistlerinin de katıla- cağı temsil niteliği fazla olan bir konferansın hemen bu yıl içinde düzenlemesini öneri- yorum" dedi. ÖNLENEMEYEN YÜKSELİŞ Petrolün 28yıllık serüveni NEW YORK/ANKARA (AA) - ABD Dolan'nın değerinin düşük olması, jeopolitik istikrarsızlıkla petrole olan ta- lebin yükseldiği ve petrol arzına ilişkin kaygılar, petrol fıyatının artmasında te- mel etkenler olarak görünürken, 1970 yı- lında 1,80 dolar olan ve dün 139 dola- n aşan petrolün son 28 yıllık öyküsü şöy- le: 1973 Arap-tsrail Savaşı: Savaş Or- tadoğu'da gerginliği arttırdı. Israil'in bu savaştaki başansı üzerine OPEC petrol ambargosu uygulamasıyla fiyatlar 6 ayda yüzde 400 arrtı. Böylece ilk kez petrolün siyasi silah olarak kullanılması ABD üzerindeki baskıyı arttırdı ve karşıhğında Israil, kriz konusunda BM arabuluculuğunu kabul etmek zorunda kaldı. OPEÇ'in petrol ambargosuyla 1970 yılında 1,80 dolar olan petrol fıyatı 1974 yılında 10 dolan geçti. 1979 Iran tslam Devrimi: lran Islam Devrimi'riin yaratrığı şok, arzın tamamcn kesilmesiyle fiyatlar 20 dolann üzerine çıktı. 1980 Iran-Irak Savaşı: Kasım 1980'de iki ülkenin petrol üretimi, bir yıl önceye göre 6.5 milyon varil azalarak günlük 1 milyon varilegeriledi. Böyle- ce bütün dünyada ham petrol üretimi yüzde 10 düştü. 1978 yılında 14 dolar se- viyesindeki petrol fıyatı 1981'de 35 dolara yükseldi. 1986 - Fiyatlar düştü: Yüksek pet- rol fıyatlan tüketicilerin talcbinin düş- mesine ve ülkelerin daha verimli ener- ji kaynaklan aramasına yol açrı. 1986 ba- şında üretim artarken fiyat 10 dolann al- tına geriledi. 1990 Körfez Savaşı: Irak'm Ku- veyt'i işgali, kısmen düşük petrol fiya- tını hareketlendirdi, üretim konusunda helirsizliğe yol açti. 1990 yılında eylül sonu ekim başında, Körfez Savaşı yak- laşırken petrol bir süreliğine 40 dolan aş- tı. 1997 Asya Mali Krizi: Asya ekono- milerindeki hızlı büyümenin, petrol üretiminin düşmesine yol açacak şekil- de dunnası OPEC'in petrol üretimini art- tırdığı döneme denk geldi. Bu durum petrol fıyatının Arahk 1998'e kadar düşük kalmasına neden oldu. 11 Eylül 2001: 11 Eylül'de ABD'de- ki terör saldınlan bir kez daha petrol fi- yatım aşağıya çekti. Petrol fiyatı, kasım ortasında yaklaşık yüzde 35 azaldı. OPEC, petrol fıyatının yine yükselme- ye başladığı 2002 yılının başına kadar üretimini kısmayı erteledi. 2003 Irak Savaşı: ABD'nin öncülü- pndeki koalisyon güçlerinin Irak'ı iş- gali bu ülkenin petrol üretiminde kayba neden oldu. 2002 yılının ortasında gün- lük 6 milyon varilin üzerindeki petrol üretimi 2003 yılının ortasında günlük 2 milyon varilin altına indi. Petrol üretimi 2004-2005 yıllannda da- ha da düştü. Bu düşüş petrol fıyatında yükselişe yol açtı. Mayıs 2004'te 40 do- lar eşiğini geçen petrol fiyatı eylülde 50 dolann üzerine çıktı. Haziran 2005'te 60 doları gören petrolü, ağustos sonunda Meksika Körfezi'ni süpüren Katrina kasırgası 70 dolann üstüne fırlattı. 2006 Lübnan Çatışması: İsraıl'm Lübnan'a saldınsmdan sonra petrol fı- yatı varil başına 78 dolar oldu. Ne tsra- il ne de Lübnan'ın petrol üreticisi ülke olmamasına rağmen, Ortadoğu'da artan gerginlik petrol fıyatını da yukarı çek- ti. 18 Ekim 2007'de 90 dolar olan pet- rol fiyatı, 31 Ekim'de ise 95 dolara yük- seldi. 2008 100 Dolar Eşiği: Cezayir, Pa- kistan ve Kenya'daki jeopolitik tansi- yonun yanı sıra ABD'nin lran'a yöne- lik yaptınm tehditleri petrolfiyatınınart- masında rol oynadı. Ingiltere'de akaryakıtprotestosu Ekonomi Servisi - îngiltere'nin Ches- hire kentinde bulunan Stanlow petrol ra- finerisinin giriş-çıkışı, akaryakıt fiyat- lanndaki artışı protesto eden nakliyeci ve çiftçiler tarafından kapatıldı. Geçen 5 haftalık süre içinde ikinci kez yapüan rafineri protestosuna yaklaşık 500 kişi, kamyon ve traktörleriyle katddı. Protesto yüzünden rafıneriden akaryakıt taşı- yan çok sayıda tankerin çıkışlannda ge- cikmeler ve dağıhmda aksaklıklar mey- dana geldiği bildirildi. Cheshire pölisi- nin yoğun önlem aldığı protestolann de- vamının geleceğini belirten göstericiler hükümetten akaryakıt fiyatlanndaki ar- tışm önüne geçmesini istedi.