Katalog

26 EKİM 2006 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Vakıf Başkanı Mehmet Ali Doğan, Türkiye’nin potansiyelinin 5 milyon konuta merkezi ısıtma sağlayabileceğini belirtti Jeotermalde Avrupa birincisiyiz ürkiye, 31 bin 500 megavatlık jeotermal potansiyeli ile dünyanın yedinci, Avrupa’nın ise birinci ülkesi konumunda. Jeotermal Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Ali Doğan, konut ve işyerlerinin ısıtılmasında kullanılabilecek dışa bağımlı olmayan, ucuz, yenilenebilir, tükenmeyen ve çevre dostu jeotermal enerjiyi “21. yüzyılın enerjisi’’ olarak niteledi. Türkiye’nin sahip olduğu jeotermal potansiyelinin 5 milyon konuta merkezi ısıtma sağlayabileceğini belirten Mehmet Ali Doğan, “Bu değer, 9.3 milyar USD/yıl fueloil eşdeğeri, 30 milyar metreküp doğalgaz eşdeğeri ve 30 milyon adet motorlu aracın karbondioksit emisyonunu azaltma eşdeğeridir’’ dedi. Türkiye’de bugün için tüm teknik çalışmaları tamamlanmış, finansman çalışmaları devam eden 250 bin konutun jeotermal enerji ile merkezi ısıtma sistemi projesi bulunduğunu anlatan Doğan, dünyada, jeotermal enerji ile 3 milyon konut eşdeğeri jeotermal ısıtma yapıldığını kaydetti. Doğan, Türkiye’de de İzmir Balçova ve Narlıdere, Afyonkarahisar, Ağrı Diyadin, Balıkesir Gönen, Kırşehir, Ankara Kızılcahamam, Kütahya Simav, Afyon Sandıklı, Balıkesir Edremit ilçesi ve Güre beldesi, Nevşehir Kozaklı, Balıkesir Bigadiç, Denizli Sarayköy’de toplam 100 bin konutun uzun yıllardır jeotermal enerji ile ısıtıldığını ifade etti. Avrupa Birliği’nin üye ve aday ülkelere 2010 yılına kadar kullandıkları enerjinin en az yüzde 12’sinin yenilenebilir kaynaklardan karşılanması zorunluluğu getirdiğini ve Türkiye’nin de bu konuda taahhütte bulunduğunu anımsatan Doğan, “Ülkemizde yenilenebilir enerji kaynaklarının günümüzdeki kullanımı ise halen yüzde 3’ün altındadır. Ülkemizin AB’ye yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı noktasında vermiş olduğu bu taahhüdü yerine getirilebilmesi, hedeflenen orana ulaşabilmesi ve çok daha ucuza ısınabilmemiz için yenilenebilir enerjiden ısı enerjisi olarak faydalanmanın başında gelen jeotermal enerji ile yapılacak olan merkezi ısıtma T Projeler sürüyor 20 megavatlık DenizliKızıldere sahası dışında AydınGermencik’te 25 megavat kapasiteli jeotermal elektrik üretim santralı BOT yatırımının çalışmaları devam ediyor. AydınSalavatlı’da 10 megawatt Binary Cycle jeotermal elektrik üretim santralı kuruluyor. Kızıldere Jeotermal Santralı’nın atığı olan 140 santigrat derecelik jeotermal sudan 6 megavat kapasiteli jeotermal santralı için lisans alındı. 10 megavatlık Simav Jeotermal Elektrik Üretim Santralı da proje aşamasında. Jeotermal kaynaklardan kimyasal madde üretimi ticari anlamda DenizliKızıldere’de yılda 120 bin ton kapasiteli olarak kurulan karbondioksit fabrikasında gerçekleştiriliyor. sistemleri büyük bir önem taşıyor’’ diye konuştu. Doğan, konut ısıtmasında kullanılan yakıtların birim konut maliyetlerine bakıldığında jeotermal enerjinin doğalgaz, kömür ve petrolden çok daha ucuz olduğuna dikkat çekerek çevreye hiçbir zararı bulunmayan ve hava kirliliği yaratmayan jeotermal öz kaynağın ihmal edilerek hava kirliliği de yaratan doğalgazın seçilmesinin çevre bilinci ve çevre hukukuna aykırı olduğunu vurguladı. Çekirdek bir ailenin aylık doğalgaz harcaması 200250 YTL arasında değiştiğini belirten Doğan, jeotermal enerji ile merkezi sistem ısıtma yapılan bölgelerde ise çekirdek bir ailenin ısınma giderinin 4050 milyon YTL arasında olduğunun altını çizdi. Konut ısıl konforunda kullanılan yakıtlardaki karbondioksit emisyonunun sera etkisini değerlendiren Doğan, “Kömür yüzde 100, petrol yüzde 81, çevre dostu denilen doğalgaz yüzde 57 olup, jeotermal enerji yüzde 3 ile yok denecek kadar az ve çevre dostu enerji kaynağımızdır’’ dedi. İlk etapta 1 milyon konut ısıtılabilir Jeotermal Enerjiyi Elektrik Üretiminde Kullanan Ülkeler ve Kurulu Güç Kapasiteleri ÜLKE 2005 (megavat) ABD 2544 Almanya 0,2 Avustralya 0,2 Avusturya 1 Çin 28 Kosta Rika 163 El Salvador 151 797 Endonezya 7 Etiyopya 15 Fransa 33 Guatemala 202 İzlanda 2005 (megavat) İtalya 790 Japonya 535 Kenya 127 Meksika 953 Nikaragua 77 Papua Yeni Gine 6 Filipinler 1931 Portekiz 16 Rusya 79 Tayland 0,3 20 Türkiye Yeni Zelanda 435 ÜLKE EKONOMİK KAYNAK Elektrik üretimine yönelik Jeotermal enerji nedir? J eotermal kaynak, yerkabuğunun çeşitli derinliklerinde birikmiş ısının oluşturduğu, sıcaklıkları sürekli olarak bölgesel atmosferik ortalama sıcaklığın üzerinde olan ve çevresindeki normal yeraltı ve yerüstü sularına göre daha fazla erimiş mineral, çeşitli tuzlar ve gazlar içerebilen sıcak su ve buhar olarak tanımlanabilir. Jeotermal enerji ise bunlardan dolaylı veya doğrudan her türlü faydalanmayı kapsamaktadır. Ayrıca, herhangi bir akışkan içermemesine karşın bazı teknik yöntemlerle ısısından yararlanılan, yerin derinliklerindeki “sıcak kuru kayalar’’ da jeotermal enerji kaynağı olarak nitelendirilmektedir. Yağmur, kar, deniz ve magmatik suların yeraltındaki gözenekli ve çatlaklı kayaç kütlelerini besleyerek oluşturdukları jeotermal rezervuarlar, yeraltı ve reenjeksiyon koşulları devam ettiği sürece yenilenebilir ve sürdürülebilir özelliklerini korurlar. Kısa süreli atmosferik koşullardan etkilenmezler. Jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinin komple yatırımı kuyular, bina altı ekipman ve eşanjörleri ve bina içi bağlantıları dahil 100 metrekarelik konut başına 750 dolar ile 1500 dolar arasındadır. Kullanımda ise doğalgaza göre daha ucuzdur. Rusya’dan doğalgazın getirilmesi, şehirde gazın dağıtılması, vatandaşın onu alması ve evindeki tesisatta doğalgaza göre dönüşüm yaptırmasının toplam yatırım tutarı milli ekonomi açısından konut başına 15002500 dolar civarındadır. Jeotermal enerjinin öz kaynağımız olması nedeni ile uluslararası piyasalarda yaşanan gelişmelerden de etkilenmediğine dikkat çeken Doğan, buna karşın Afyon ve Denizli’de olduğu gi bi zengin jeotermal enerji kaynaklarına sahip bölgelerde doğalgaz şebekeleri kurulmasını eleştirdi. Doğan sözlerine şöyle devam etti: “5346 sayılı yasanın 7. maddesinin son fıkrasında; ‘Yeterli jeotermal kaynakların bulunduğu bölgedeki valilik ve belediyelerin sınırları içinde kalan yerleşim birimlerinin ısı enerjisi ihtiyaçlarını öncelikle jeotermal ve güneş termal kaynaklarından karşılamaları esastır’ deniliyor. Afyon ve Denizli sınırları içinde yeterli jeotermal kaynak mevcut. Yasanın amir hükmü gereğince bu jeotermal kaynakların Denizli ve Afyon belediyeleri sınırları içinde kullanılması konusunda valilik ve belediye görevli ve yetkilidir. Bu görev ler uluslararası sözleşmelere ve 5346 sayılı yasaya göre ertelenemez ve vazgeçilemez. Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan jeotermal enerjinin kullanılmasını ertelemeye yönelik olan ve kullanılmasını imkânsız kılan idari işlemler hukuka aykırıdır. Oysa ki bu bölgelerdeki tüm konut ve işyerlerinin doğalgazın dörtte bir fiyatına jeotermal enerji ile ısıtılmaları mümkündür. Jeotermal enerjiye gereken önemin verilmesi halinde ilk etapta ve çok kısa bir süre içerisinde ülkemizde 1 milyon konutu jeotermal enerji ile ısıtmamız mümkün olacaktır. Bu rakama ulaşıldığında ülkemiz ekonomisine yıllık 2milyar dolarlık katkı sağlanacaktır.’’ D Ü N Y A D A D U R U M Sektörde verimi artırmak için hazırlanmakta olan tasarının bir an önce yasalaştırılması önem taşıyor ‘Rekabet gelişmeyi engelliyor’ eotermalin beklenenden az gelişmesindeki nedenlerin başında sektör içi şirketler ve kuruluşlar arası rekabet geliyor. Jeotermal Enerji Derneği Başkanı Orhan Mertoğlu da sektördeki sorunların aşılabilmesi için önerilerini şöyle sıralıyor: ? Hazırlanmakta olan Jeotermal Kaynaklar ve Mineralli Sular Kanun Tasarısı’nın yasalaşması için gerekli adımlar atılmalı. ? Mevcut jeotermal kuyuların değerlendirilmesi finansal kaynak ve mevzuat eksikliği nedeniyle yetersiz olup, daha fazla araştırma yapılarak jeotermal kuyuların açılmasına hız verilmeli, elektrik enerjisi üretiminde jeotermal kaynağın payı artırılmalıdır. ? 5177 sayılı kanunla Ek ve Değişiklik getirilen 3213 sayılı Maden Kanunu’nda yer alan Geçici 4. madde jeotermal sektöründe kargaşaya, yanlış anlamalara yol açmış, Maden Dairesi ile MTA’ya karşı haksız bir reaksiyon oluşturmuş, jeotermal sektörüne, yatırımlarına karşı özel sektörü ve kamuyu soğutucu bir hava yaratmıştır. Bu da sektöre zarar vermiştir. Yeni çıkacak olan jeotermal yasasıyla bunun düzeleceği beklenmektedir. ? Dar finans imkânları nedeniyle belediyeler yatırım yapamamaktadırlar. Yatırım yapamayan belediyelerin para harcamadan çözümü doğalgazda bulması, jeotermal merkezi ısıtma temelini teşkil eden jeotermal etüt ve aramaların, sondajların dahi kamu kuruluşlarınca paralı yapılması, jeotermalin beklenenden az gelişmesindeki nedenler olarak görülmektedir. ? Büyük jeotermal potansiyele karşın, mevcut jeotermal kuyular finansal kaynak ve mev J “Mevcut jeotermal kuyuların değerlendirilmesi finansal kaynak ve mevzuat eksikliği nedeniyle yetersiz olup, daha fazla araştırma yapılarak jeotermal kuyuların açılmasına hız verilmeli, elektrik enerjisi üretiminde jeotermal kaynağın payı artırılmalıdır” dedi. zuat eksikliği nedeniyle yetersiz sayıda olup, daha fazla araştırma yapılarak jeotermal kuyuların açılmasına hız verilmeli, elektrik enerjisi üretiminde jeotermal kaynağın payı artırılmalıdır. ? Jeotermal rezervuar parametrelerinin korunması ve çevreye jeotermal akışkanın kontrolsüz atılmaması ve reenjeksiyonu için mutlaka denetlenmelidir. ‘Daire başkanlığı kurulmalı’ Jeotermal Enerji Derneği Başkanı Orhan Mertoğlu En uzun taşıma hattı İzlanda’da ugün için dünyada 8 bin B 912 megavat kurulu güçte elektrik üreten jeotermal santral bulunuyor. Buna karşılık dünyada 27 bin 824.8 megavat karşılığında jeotermal akışkan doğrudan kullanımda değerlendiriliyor. Jeotermal merkezi ısıtma amaçlı su taşıma hattı en uzun 61 km. ile İzlanda’da yer alıyor. Ayrıca, yine İzlanda’da 2 derecelik sıcaklık kaybı ile 27 km’lik jeotermal su taşıması yapılmakta. Türkiye’de ise en uzun taşıma 1018 km. ile Afyon ve Balıkesir’dedir. Sandıklı’daki jeotermal su taşıma hattındaki sıcaklık kaybı 2 derecedir. Dünyada jeolojik özellikleri nedeniyle (genç tektonizma ve volkanizma) birçok jeotermal kuşak oluştu. And Kuşağı: Güney Amerika’nın batı sahillerinde bulunan bu kuşak, Venezüella, Kolombiya, Ekvador, Peru, Bolivya, Şili ve Arjantin’i kapsamaktadır ve çok sayıda aktif volkanizmanın oluşması yüksek sıcaklıklı jeotermal sistemlerin gelişmesine yol açmıştır. AlpHimalaya kuşağı: Hindistan Platosu ile Avrasya Platosu’nun çarpışması sonucu oluşan bu jeotermal kuşak dünyanın en büyük jeotermal kuşakları arasında. 150 km. genişliğinde ve 3000 km. uzunluğunda. Bu kuşak İtalya, SırbistanKaradağ, Makedonya, Arnavutluk, Yunanistan, Türkiye, İran, Pakistan, Hindistan, Tibet, Çin, Myanmar (Burma) ve Tayland’ı kapsıyor. Doğu Afrika Rift Sistemi: Aktif olan bu sistem Zambiya, Malavi, Tanzanya, Uganda, Kenya, Etiyopya, Cibuti gibi ülkeleri içine almakta. Aktif volkanizma Kenya, Etiyopya ve Tanzanya’dadır. Karayib’te: Bu adalarda aktif volkanizmanın hâkim olduğu kuşakta önemli potansiyel var. Orta Amerika Volkanik Kuşağı: Guatemala, El Salvador, Nikaragua, Kosta Rika ve Panama’yı etkileyen kuşak, aktif çok sayıda sistemin oluşmasına yol açtı. ? MTA Genel Müdürlüğü’nde bir “Jeotermal Daire Başkanlığı’’ kurulmalıdır. Bu daireye tecrübeli, uzman sözleşmeli personel alınmalıdır. ? Jeotermal Araştırma/Üretim Kuyu sayısı artırılmalıdır. MTA’nın arama programına yeterince araştırma yapılması ve kuyu açılabilmesi için bütçe sağlanmalıdır. ? Üretim kuyularının sayısının artırılması için İl Özel İdarelerine yılda 20 milyon YTL kaynak aktarımında bulunulmalıdır. Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ve İller Bankası’na etüt proje ve kuyu açımları için yılda 20 milyon YTL kaynak ayrılmalıdır. ? Jeotermal merkezi ısıtma sistemi yatırım larının yönlendirmeye ihtiyacı vardır. Jeotermal merkezi ısıtma yatırımlarında ve işletmelerinde, valilik, belediye ve özel sektörün halk ile birlikte şirket kurması özendirilmelidir. Valilik ve belediyeler bu konuda desteklenmeli ve teşvik edilmelidir. ? Mevcut kamu jeotermal şirketlerinin yeniden düzenlenmesi gerekmektedir. ? Elektrik üretimi için uygun jeotermal sahalar Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın yetkisinde kalmalı, elektrik üretimine entegre ısıtma, termal turizm uygulamalarında bakanlık, valilikler ile koordinasyon kurmalıdır. Bakanlar Kurulu kararı ile ilan edilen ve halen 36 adet olan termal turizm merkezlerinde yetki Kültür ve Turizm Bakanlığı’nındır. Bu alanlarda entegre kullanımların yönetiminden de yalnızca Kültür ve Turizm Bakanlığı sorumlu olup, valilik ve belediyeler ile gerekli koordinasyonu kurmalıdır. ? Isıtma, soğutma, termal turizm, sera için uygun sahalar halen olduğu gibi yerel idarelerin inisiyatifinde olmalıdır. Isıtma, soğutma ve serada sadece suyun ısısının tahsisi yapılmalıdır. ? Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu, projenin özelliği dikkate alınarak jeotermal mer kezi ısıtma, termal turizm (kaplıca), sera yatırımlarında entegre kullanımının koordinasyonunu valilikler ile sağlamalıdır. ? Kamu, sektör ile ilgili yasal ve idari mevzuatı tamamlamalı, yatırım yapacak yerel yönetimlerin ve özel sektörün önünü açmalı, finansal destek vermeli ve denetim faaliyetlerini üstlenmelidir. ? Jeotermal ile ısıtmanın mümkün olduğu yerlerde konut ısıtması doğalgaz ile yapılmamalı, bu yerlerde jeotermal ile ısıtma zorunlu olmalıdır. ? AB’nin enerji ve çevre projelerini destekleme programlarının olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan jeotermal kaynaklardan elektrik üretimi ve entegre kullanımlarına yönelik projelere de AB fonlarından hibe veya kredi şeklinde finansal destek temini için bu konudaki mevzuat da AB mevzuatına uygun hale getirilmelidir. ? Jeotermal şirketler kalkınma bankalarından da kredi alabilmelidirler. Kalkınma Bankası, Dünya Bankası vb. bankaların fonlarını adı geçen il özel idare ve belediye, özel sektör, halk şirketlerine kullandırmalıdırlar. ? Yabancı kredi kuruluşları ile işbirliği yapılmalıdır. ? Organize Sera Bölgeleri, İl Özel İdarelerinin (Jeotermal AŞ’lerin) organizasyonunda kurulmalıdır. ? Jeotermal elektrik ve ısıtma yatırımlarında KDV muafiyeti uygulanmalıdır. ? Her yıl sonunda valilikler yörelerinde açılmış olan kuyularla ilgili bilgileri MTA’ya ve Türkiye Jeotermal Derneği’ne göndermelidirler. T Türkiye’de jeotermal kullanımı ürkiye’de jeotermal ısıtma kapasitesi olan 827 megavatın 635 megavatlık kısmı şehirkonut, bina ısıtması ve termal tesis ısıtması, 192 megavatlık bölümünü sera ısıtması oluşturuyor. Ayrıca, 402 megavat da termal turizm (kaplıca) amaçlı kullanılıyor. Dolayısıyla toplam doğrudan kullanım 1229 megavat. Türkiye’de hedeflenen 1 milyon konutun jeotermal ile ısıtılmasında, 8000 megavat kurulu güç olarak karşılaştırıldığında, 1400 megavatlık bir nükleer santralın beş katı, yıllık ısı enerjisi ikamesi olarak karşılaştırıldığında 3 katı olmaktadır. Bir başka yaklaşımla, 2 tane Mavi Akım Projesi’ne eş değer enerjidir. Mavi Akım’da 16 milyar metreküp/yıl doğalgaz teminine karşın jeotermal ısı potansiyelimiz 30 milyar metreküp/yıl’dır. Türkiye’de şu anda elektrik üretimi, jeotermal merkezi ısıtma, sağlık ve termal turizm, karbondioksit üretimi ve diğerleri ile sektörde yapılan toplam istihdam ise 40 bin kişidir. Türkiye, jeotermal potansiyeli ile toplam elektrik enerjisi ihtiyacının yüzde 5’ine, ısıtmada ısı enerjisi ihtiyacının yüzde 30’una kadar karşılayabilecek potansiyele sahip. Toplam jeotermal potansiyelinin elektrik üretimi, şehir ısıtma, soğutma, sera ısıtma, ter mal tesis ısıtma, kaplıca kullanımı, kimyasal maddeler üretimi, sanayide kullanım gibi uygulamalarda tam değerlendirilmesi ile sağlanacak hedef yıllık net yurtiçi katma değer 25 milyar dolar civarında. Türkiye’de şu anda elektrik üretimi, jeotermal merkezi ısıtma, karbondioksit üretimi, termal turizm ve diğerleri ile ekonomiye jeotermalin katkısı yaklaşık 1 milyar 400 milyon dolar olarak hesaplanıyor. Mevcut toplam jeotermal elektrik dışı değerlendirmenin kalorifer yakıtı eşdeğeri 2005 itibarıyla yılda 870 milyon YTL/yıl’dır. YARIN: Çöpten, temiz enerji CUMHURİYET 09 K