Katalog

24 EKİM 2006 SALI CUMHURİYET SAYFA DİZİ 9 Yıllık güneşlenme süresi 2 bin 640 saat olan Türkiye, potansiyelinin yüzde 5’ini bile kullanmıyor Güneş bizden çok uzakta üneş, deniz dalga enerjisi ve jeotermal hariç tüm yenilenebilir enerji kaynaklarının ana kaynağı. Ülkemizde de günlük hayatta ısınma ve elektrik üretimi göz önüne alındığında güneş enerjisinin doğrudan kullanımı diğer alternatiflerden daha fazla. Ege Üniversitesi Güneş Enerjisi Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Sıddık İçli, Türkiye’nin yıllık güneşlenme süresinin yaklaşık 2 bin 640 saat olmasına karşın bu potansiyelin ancak 1/200 binini kullanabildiğini belirtti. Prof. Dr. Sıddık İçli, Türkiye’deki güneş enerjisi potansiyelinin mevcut enerji tüketiminin 10 bin katına denk geldiğine dikkat çekerek güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretiminde çok gerilerde olduğumuzu söyledi. Ülkemizde güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılan güneş pillerinin kurulu gücünün 2 megavat olduğunu ifade eden İçli, “Piller daha çok iletişim baz istasyonları, aydınlatma sistemleri gibi elektrik şebekesinden bağımsız otonom sistemlerde kullanılıyor. Bu kurulu güçten elde edilen yıllık enerji miktarı, yıllık elektrik tüketiminin ancak yüzde 0.01 miktarına karşılık geliyor’’ dedi. İçli, Almanya’da güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretimi amacıyla kullanılan sistemlerin kurulu gücünün yaklaşık 2 bin megavat, dünyada ise elektrik enerjisi üretimi için kurulan güneş pili güç sistemlerinin 10 bin megavat değerinde olduğunu anlattı. En çok kolektör kullanıyoruz G ISI, IŞIK VE ELEKTRİK dalga enerjisi ve jeotermal hariç tüm yenilenebilir enerji kaynaklarının ana kaynağını oluşturuyor. Ülkemizde de günlük hayatta ısınma ve elektrik üretimi göz önüne alındığında güneş enerjisinin doğrudan kullanımı önem kazanıyor. yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına bakıldığında, hidroelektrik enerji kaynaklarından yararlanma oranının çok yüksek olduğunu, güneş enerjisinden de daha çok ısıtma amaçlı yararlanıldığını söyledi. İçli, dünyadaki gelişmeler incelendiğinde, güneş pillerinin (fotovoltaik) elektrik enerjisi sektöründe yılda 40’ları aşan büyümeler gözlendiğini anlatarak şöyle devam etti: “Her sene bu uygulamaya yönelik talepler artmaktadır. Almanya başlattığı yenilebilir enerji destekleriyle bu sektörde inanılmaz bir gelişme sağlamıştır. Japonya birçok üretim fabrikasıyla dünyanın ve kendi ülkesinin talebini karşılamaya çalışmaktadır. Son yıllarda, İspanya ve İtalya’da büyük bir hareketlilik başlamıştır. Yunanistan ve Güney Kıbrıs’ta yenilenebilir enerjiyi destekleyen yasalar çıkarılmış ve fotovoltaik güç sistemlerine de yönelik destekler başlatılmıştır. Diğer Avrupa Birliği üyesi ülkelerde de fotovoltaik güç sistemleriyle elektrik enerjisi üretimini destekleyici yasa değişiklikleri yapılmaktadır. Bu konuda AB ve Japonya kadar etkin olmasa da uygulama sayısı her geçen gün ABD’de de artmaktadır. Petrol vb. fosil yakıtlarının tükenmesi, çevreye verdikleri geri dönüşümü olmayan zararlar ve maliyetlerdeki artış, diğer yenilenebilir enerji kaynaklarında olduğu gibi güneş enerjisinin doğrudan ve dolaylı kullanımına olan ilgiyi de her geçen gün artırmaktadır. Güneş enerjisinin yeryüzüne yaygın olması gelecekte dünyanın siyasi karmaşasına da çözüm olabilecektir.’’ Talep artışı arzda sorun yaratıyor Güneş, deniz Nasıl enerjiye dönüşüyor? G üneş ışınlarının enerjiye dönüşümü temelde ısı ya da elektrik enerjisi üretimi şeklinde gerçekleşmektedir. Teknik ve basit bir dille düzlemsel güneş kolektörlerini, güneş enerjisini toplayan ve bir akışkana ısı olarak aktaran aygıtlar olarak tanımlanabilir. Vakumlu güneş kolektörleriyle kullanılan vakumlu cam borular sayesinde 100120 santigrat derece çıkış sıcaklığına ulaşılır. Su buharı eldesi ile dolaylı olarak su buharı basıncından yararlanarak elektrik üretimi de gerçekleştirilebilmektedir. Güneş enerjisinden doğrudan elektrik enerjisi dönüşümü ise fotovoltaik enerji dönüşümü olarak adlandırılır. Fotovoltaik sistemlerde prensip doğadaki fotosentez mekanizmasında olduğu gibi güneş ışınımının taşıdığı enerjinin doğrudan elektrik enerjisine dönüştürülmesidir. Bu teknoloji ısıl sisteme göre daha zor ve karmaşıktır. Ancak ilerleyen bilimsel araştırmalarla her yıl bu teknoloji hızla potansiyelini artırmaktadır. Günümüzde klasik silisyum temelli güneş pillerinde yüzde 20’leri aşan dönüşüm verimleri elde edilmeye başlanmıştır. Ayrıca, yüksek maliyeti düşürücü alternatif malzemelerin fotovoltaik güneş pillerinde kullanımına yönelik çalışmalar hızla sürüyor. Türkiye’de güneş enerjisinden en fazla düzlemsel kolektörlerle sıcak su elde etmekte yararlanıldığını belirten Prof. İçli, elektrik üretiminde güneşin kullanılmamasını eleştirdi. İçli, brüt elektrik enerjisi üretiminin yüzde 75.48’inin fosil kaynaklardan sağlandığını, hidroelektrik enerji santrallarından üretiminin de yüzde 24.48 civarında olduğunu, rüzgâr enerjisinin toplam üretimdeki payınınsa yüzde 0.03’te kaldığını belirterek doğrudan elektrik enerjisinin üretildiği güneş pillerinin hâlâ yaygınlık kazanmadığını dile getirdi. Türkiye’de Prof. Dr. İçli elektrik enerjisi üretimini gerçekleştiren fotovoltaik pillere olan talebin artması ile ürün arzında çeşitli sorunlar yaşandığını belirterek sektörün durumunu da şöyle değerlendirdi: “Günümüzde hâlâ ticari olarak kullanılan güneş pillerinin yüzde 89’unun kristal silisyum güneş pilleri oluşturuyor. Bu tip güneş pillerinin ana hammaddesi çeşitli işlemlerden geçirilmekte. Bu işlemlerinin yürütüldüğü fabrikalar yüksek maliyetlerle kuruluyor ve son 20 yıldır, Siemens prosesi adı verilen eski bir teknolojiyi kullanılıyor. Yüksek maliyetteki eski bir teknolojiye yatırımdan çekinilmesi, ilgili üretimin sınırlı miktarda gerçekleştirilmesine neden olmuştur. Bu da beraberinde maliyetlerin yükselmesini getirmiştir. Son yıllardaki talebin artması üretici firmaların daha planlı hareket etmesini sağlamıştır. İlgili firmalar hem mevcut kapasitelerini artırma hem de yeni üretim teknolojilerini geliştirme konusunda yoğun çalışmalar başlatmıştır. Özellikle, 2008 yılından sonra üretim kapasitelerinde ciddi artışlar ve yeni teknoloji ile daha ucuz üretimler gerçekleştirilebilecektir. Mevcut güneş pillerindeki verimlerin her geçen gün daha da artırıldığı göz önüne alınırsa, bu sektörün hızla gelişmekte olduğu anlaşılmaktadır. Ancak en önemlisi Türkiye’de güneş pilleri üretilmesinin başlatılarak maliyetlerinin düşürülmesi, ekonomimize ve çevre sorunlarımıza olumlu katkıları açısından önemlidir. Güneş ışınımından en fazla yararlanan ülkelerin başında gelen ülkemizde güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretiminin ciddi bir şekilde desteklenmemesine en temel etken maliyetlerin yüksekliği gösterilmektedir. Üretim kapasitelerinin artmasıyla ve de alternatif daha ucuz malzemelerin güneş pilleri üretiminde kullanılması ile maliyetler düşecektir.’’ B İ L İ N E N E N U Z U N S Ü R E L İ K AY NA K İstanbul, yaşanacak olası afet durumlarında yenilenebilir enerji ile aydınlatılacak 5 milyar yıl daha ısıtacak emiz Enerji Vakfı Başkanı ve Hacettepe Üniversitesi TemizTükenmez Enerjiler Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Demir İnan, yapılan hesapların güneşin bugünkü durumunu daha beş milyar yıl koruyacağını gösterdiğine dikkat çekerek, dünyada yıllık güneş gözesi (pil) üretiminin 2004’te 1100 megavata ulaştığını, her geçen yıl da 400500 megavatlık bir artış öngörüldüğünü kaydetti. Prof. İnan, dünyada güneş enerjisinde yaşanan gelişmeleri şöyle sıraladı: Güneş gözesi sanayi 1999’da ilk olarak toplam 1000 MW güce ulaştığını kutlarken bu değer, 2004 sonunda toplam 4 bin megavatı geçerek neredeyse dörde katlandı. 2004 yılında Çin’de güneş gözesi üretimi 70 megavata ulaşırken PV petek üretimi 50 megavattan 100 megavata çıktı. Hindistan’da sekiz adet göze üretim tesisi ve 14 güneş peteği (paneli) üretim tesisi bulunuyor. Şebekeye bağlı güneşelektrik sistemlerinde başı Japonya, Almanya ve ABD çekiyor. 2004 yılında bu ülkelerde 400 bin evden fazlası çatılarındaki güneşelektrik sistemlerinden ürettikleri elektriği şebekeye vermiş durumda; bunların yarısı Japonya’da. Güneşle sıcak su elde etmede kullanılan toplaçlar için en büyük pazar Çin’de bulunuyor. 2004’teki artışın yüzde 80’i Çin’de gerçekleşmiş. 2004 yılında Çin’de satılan toplaçların kapsadığı toplam alan 13.5 milyon metrekare, ki bu değer var olan alanın yüzde 26’lık bir artışını gösteriyor. AKOM, acil enerji ihtiyacını güneş ve rüzgârla sağlayacak T ürkiye’de yeni yeni tanınmaya başlayan güneş pillerinin AKOM tarafından acil enerji kaynağı olarak kullanılması için çalışmalara başlandı. AKOM’un acil durumlarda eli, kolu, ayağı olan yol sensörleri yakında güneş ve rüzgâr enerjisi ile çalışacak. Mimarlar Odası İstanbul Anakent Şubesi Temiz Enerji Sorumlusu Mehmet Yazıcı ve Enisolar Enerji Limited Şirketi yetkilisi Enis Fakıoğlu, güneş pillerinin Türkiye’deki kullanım alanlarını gazetemize anlattı. Yazıcı, Türkiye’de yaygın olarak güneş kolektörleri ile sıcak su ihtiyacının karşılandığını, bunun da en primitif şekilde gerçekleştirildiğini söyledi. Yazıcı, Türkiye’de sadece yaz aylarında ve gündüz saatlerinde kullanılan güneş enerjisinin yıllık güneşlenme süresi 1800 saat olan Kuzey Avrupa ülkelerinde sürekli kullanıldığını belirtti. Güneş pilinin de Türkiye’de daha tanınmadığını ifade eden Yazıcı, “Almanya’da güneş pili ile kendi elektrik enerjisini karşılamak isteyen bir yurttaş ilgili bakanlığa başvurduğunda çok uzun vadede düşük faizle kredi alabiliyor. Devlet desteği var. Maliyetin yaklaşık yüzde 70’ine denk geliyor devlet kredisi. Yüzde 30’u vatandaşın cebinden çıkıyor. 2025 yıl vadeli düşük faizli kredi neredeyse bedava demek. Keşfetmek ve yeniliğe açık olmak için devlet tarafından motive ediliyorlar. Buna ek olarak orada ürettikleri fazla elektrik enerrimliliğiyle ilgili çıkmak üzere olan bir yasa var. Bahsettiğim yasada Almanya’daki sisteme ne kadar yaklaşırsak o kadar iyi’’ diye konuştu. Yazıcı, Türkiye’de hâlâ güneş pili üreten bir fabrikanın bulunmadığına dikkat çekti. Ayrıca Türkiye’nin bir deprem ülkesi olduğuna da vurgu yapan Yazıcı, “Bir deprem sırasında anında bütün elektrikler kesiliyor. Elektrik enerjisi kalmıyor. Acil enerji ihtiyacı var. En azından aydınlatmada kullanılmak üzere bizim bir önerimiz var. AKOM’la aramızda ön protokol hazırladık. AKOM’un bahçesine örnek bir direk diktik. Direğe güneş paneli ve pervaneler yerleştirdik. Pervaneler rüzgârın olduğu, paneller de güneş gördüğü sürece elektrik üretiyor ve bu elektrik kurduğumuz akülerde depolanıyor’’ dedi. Kablo hırsızlığı ve yenilenebilir enerji T Çin’de güneş toplacı üretiminde 250 bin kişi çalışıyor. Avrupa’da 2010 yılına dek üretilen elektriğin yüzde 21’i ve kullanılan toplam enerjinin yüzde 12’sinin temiz tükenmez enerjilerden sağlanması hedefleniyor. En az 48 ülkenin temiz tükenmez enerjilerden güç elde edilmesini destekleyen yasa ve yönetmelikleri var. Bunların arasında en yaygın olanı şebekeye besleme yönetmelikleri. İki yanlı elektrik sayacı uygulamasında ABD eyaletlerinin en az 39’u bu uygulamayı sürdürüyor. En az 20 ülkede, evlerde güneşle sıcak su elde edilmesine yönelik sistemlerin kurulmasına ilişkin yatırımlara özendirici bağışlar, vergi indirimi gibi uygulamalar bulunuyor. Bunların arasında Çin, Avustralya, Avusturya, Belçika, Kanada’da bazı bölgeler, Kıbrıs Rum Kesimi, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, Japonya, Yeni Zelanda, Portekiz, İspanya, İsveç, ABD ve İngiltere sayılabilir. Verilen bağışlar, toplam maliyetin yüzde 2040’ı dolayında. Bazı ülkelerde yeni yapılan evlere güneşısı sistemlerinin konulması zorunlu tutuluyor. İspanya’daki bazı kentler ve İsrail buna örnek gösterilebilir. 2004 yılında, büyük su gücü santralları dışında, dünyada temiz tükenmez enerjilerde yapılan yatırım 30 milyar dolar dolayında. 2004’teki yatırımlar, dünyadaki temiz tükenmez enerji gücünü 160 bin megavata sıçrattı, ki bu değer dünyadaki toplam gücün yüzde 4’ü dolayında. Mehmet Yazıcı. jisini akülerde depolayarak ya da depolamadan doğrudan devlete satabiliyor’’ dedi. Almanya’da uygulanan bu sistemin Türkiye’de de hayata geçirilmesini istediklerini söyleyen Yazıcı, “Devlete hem ucuz kredi ver bizi destekle hem de fazla elektriğimizi satın al diyemeyiz. Birinci adımımız devletin bize destek olup ucuz kredi vermesi’’ diye konuştu. Dizel jeneratöre alternatif Enis Fakıoğlu da güneş pillerinin şu anda şebekeden uzak çiftliklerde, bağ evlerinde, Telekom sistemlerinde, baz istas yonlarında, telsiz verici aktarıcı istasyonlarında, 112 vericilerinde, sınır karakollarında genel olarak dizel jeneratöre alternatif olabilecek her yerde kullanıldığını kaydetti. Almanya’daki çift taraflı sayaç uygulamasının Türkiye’de olmadığını anlatan Fakıoğlu, “Devletten enerji alıyorsanız, çatıya güneş paneli koyma serbestliğiniz var. Çatıya koyduğunuz panelden elektrik üretebilirsiniz, aynı anda tüketiyorsanız eğer devletten aldığınız enerji miktarı azalıyor. Ama ürettiğinizin hepsini tüketemiyorsanız fazlasını satmanız mümkün değil. Tüketicinin aleyhine bir durum söz konusu. Çift taraflı olması için girişimler var. Enerji ve Enis Fakıoğlu. çerçevesinde TS3680 standardının ısıl performans deneyleri bu standda gerçekleştiriliyor. ? Toprak Kaynaklı Isı Pompası: Toprağın derinliklerindeki sabit sıcaklıktan yararlanarak ortam ısıtması ve soğutması yapmakta kullanılıyor. ? Güneş Ocağı: Güneş ışınlarını parabolik olarak yoğunlaştıran bu tür güneş ocakları dünyanın çeşitli yerlerinde yemek pişirmek için kullanılıyor. Fakıoğlu, AKOM’un sensör direklerine ulaşan kabloların sürekli çalınması nedeniyle kendilerine ulaştıklarını, bu soruna bir çözüm ararken konunun geliştiğini söyledi. Fakıoğlu, “İstanbul’da ciddi bir kar yağışı olduğunda kenti yönetecek sensörlerin enerjisinin karşılanmasıyla iligili proje oluştu. 724 saat kesintisiz, hatta 2 gün yedekli bir enerji sistemi kurduk. Çalışmalarımız sürüyor’’ dedi. EİE’nin çalışmaları lektrik İşleri Etüd İdaresi Genel Müdürlüğü (EİE) 1982 yılından bu yana güneş enerjisi konusunda araştırma, geliştirme, bilgilendirme ve demonstrasyon çalışmaları yürütüyor. Çalışmaları arasında; teknoloji takibi, değerlendirilmesi, kaynak ve potansiyel belirlenmesi, kullanım alanlarının araştırılması, ArGe yer alıyor. EİE’nin bazı çalışmaları şöyle: ? Güneş Kolektörleri Test Standı: Türk Standartları Enstitüsü ile yapılan protokol E ? Güneş Pili Aydınlatma Birimleri: Gün boyunca güneş enerjisinden üretilen elektrikle akü şarj edilerek, geceleri lamba çalıştırılmakta. ? Güneş Pili Trafik İkaz Sistemi: Karayollarında, trafik ikaz amacıyla kullanılan uyarı lambalarının güneş pilleri aracılığıyla çalıştırılması amaçlanıyor. YARIN: Rüzgar santrallerinin lisans sorunu CUMHURİYET 09 K