Katalog

SAYFA CUMHURİYET 11 TEMMUZ 2005 PAZARTESİ 14 KULTUR kultung cumhuriyet.com.tr Platon'dan bu yana siyasetçiler sağlıklı bir sosyal düzenin müzikle sağlanabileceğini gördüler Müziğin ekonomi-politiğiüzerineAYTAÇ YALMAN Emekli Orgeneral. Eski Kara Kıcvvetleri Komutam. Ülkemizde 20. yüzyıhn ilk yansında başla- yan aydınlanmanın iki temel unsurundan biri bilimin ışığı ise diğeri de sanatın özellikle mü- ziğin duygusal estetiğidir. Bu nedenle genel- de sanata, özellikle de müziğe yapılan yatınm, aydınlanmamıza yapılan yatınmdır. Bu yö- nüyle müzik; içınde yaşadığımız kaotik or- tamda belki de önemli bir umut kaynağı ola- caktır. Tarihsel bir süreç içinde, müziğin ekonomi- politiği üzerine yapılan incelemelerde, dö- nemsel olarak çok farklı özellıkler taşıdığını öğreniyoruz. Bu çalışmalann özetini müzik- sever dostlanmla paylaşmak istedim. Müziğin insanlardaki düşünce yeteneğinı geliştirdıği, uzun bir zamandır bilinmektedir. Kuşkusuz bu olgu toplumlann geleceğinın şe- killenmesine önemh katkı sağlamış, hüma- nizm ideallerinin derinleşmesine imkân ver- miştir. Buna rağmen müziğin 20. yüzyılda açık pazar haline gelmesinden sonra nasıl bir eko- nomik değer üretebileceği üzerinde durulmuş, bu konu zamanın ekonomi kuramcılannın il- gi ve dikkatini çekmiştir. •Müzlk kendlnl aşmaya yönlendlrlr' Adam Smith gibi düşünenlere göre; bir mü- zikal eser ancak üreticisinin kazancını arttın- yorsa zengüılik yaratabilır. Işte o zaman ve- rimlidir ve ticari olarak bir anlam ifade ede- bilir. Ancak zamanla, ekonomistler belli bir de- ğer ve kazanç sağlamasa da müziğin önemini anlamışlar; özgür düşünme bilincinin gelişme- sine özel ve müstesna bir katkı sağladığını; ay- nca, insan topluluklannın estetik duygulan- nın gelişmesine yaptıgı katkıyı görmüşler, bu nedenle, bu konuda klasik ekonomi yasalan- nın uygulanamayacağını kavramışlardır. Marx da sanatın ekonomik altyapıdan ba- ğımsız olarak gelişebileceğini kabul etmekle beraber konu ile ilgilı olarak 'Ekonomi Poli- tiğe Giriş' adlı kitabında, "Sadece sermaye yaratan işler verimlidir, dolayısıyla ne ka- dar yararh olurlarsa olsunlar, tüm diğer faaliyetler kapitalizasyon açısından verim- li değillerdir, yani verimsizdir. Kendini bir konser vermeye ve bir gelir elde etmeye ada- yan bir sanatçmın sermaye yarattığı düşü- nülmektedir" demiştir. Ozet olarak söyle- mek gerekirse; liberal ve Marksist ekonomi te- orileri; maddi olmayanın egemen olduğu, bil- ginin maddeyi tamamlayacağı, bir şeyın değe- rinin fiyatla belirlenemeyeceği bir dünyanm hesabını yapma hususunda ciddi bir yanılgı ıçi- ne düşmüşlerdir. Oysakı; Avrupa'da zaman içinde sınıf bılın- cinın gelişmesı, farklı sınıflann ortaya çıkma- sı ile popüler müzik için de bir piyasa oluş- muştur. Dolayısıyla; müzik o zamanın burju- vazısi için çoğu zaman politık bir tehdit aracı olmarun ötesınde aynı zamanda bir kâr kay- nağı haline gelmiştir. Müzik; tapınaklardan, zenginlerin evlerin- den halkın içine girdığı ölçüde bireyin ve top- lumun gelişimine yardımcı olmuştur. Çünkü müzik kendini ve başkalannı aşmaya, norm- lann ve kurallann ötesine geçmeye yöneltir in- sanlan. Onun içindir ki müzik; insanlann ken- di duygulannı kaydettiği özel bir hafıza gibi- dir. Zamanı gelince bu duygulan ifade etme imkânı bulur. Esasen, bu da ınsanlann duygu- sal anlamda gelişimidir. Aslında yalnız duy- gusal anlamda değıl, daha önce ifade ettiğim gibi bilimsel anlamda da insanlann gelişimi- ne katkı sağlar. Müzlk Insanlarda Iç huzur yaratır Bilim adamlanndan bazılan müzığı sesle- rin akılcı kullanılması, doğada var olan ses- leri şekillendirme, güzel olanm kaosun ıçın- den çıkanlması şeklinde yorumlamışlardır. De- mokrasi ile yönetilen ülkelerde; politık güç- ler de müziği sınırlamaktan mümkün olan öl- çüde sakınmışlar, hatta bellı ölçüde halkın ge- lişimine katkı sağlayan ve halkın ilgisıni çe- ken müziğe finansal destek vermeyi yararh, hatta gerekli görmüşlerdir. Çünkü Platon'dan bu yana yönetıciler sağlıklı bir sosyal düze- nin müziğe bağlı olabıleceğini görmüşler; özellikle ilericı bir ruhun, farkında olmaksı- • Müzik; tapınaklardan, zenginlerin evlerinden halkın içine girdiği ölçüde bireyin ve toplumun gelişimine yardımcı olmuştur. Çünkü müzik kendini ve başkalannı aşmaya, normların ve kurallann ötesine geçmeye yöneltir insanlan. Onun içindir ki müzik; insanlann kendi duygulannı kaydettiği özel bir hafıza gibidir. Zamanı gelince bu duygulan ifade etme imkânı bulur. Esasen, bu da insanlann duygusal anlamda gelişimidir. Aslında yalnız duygusal anlamda değil, daha önce ifade ettiğim gibi bilimsel anlamda da insanlann gelişimine katkı sağlar. zm hızla toplumlan beslediğini fark etmiş- lerdır. Montesquieu; müziğin örf ve âdetleri güç- lendirmesi nedeniyle insanlarda bir iç huzu- ru yarattığuıı görmüş, Shakespeare ise bu ko- nuyla ilgili olarak bir eserınde, farklılıklann dengeli olmasını vurgulamış, "Dereceleri yok et, şu lavtanın akordunu boz ki uyuş- mazlık başlasın" diyerek farklılık ve hiye- rarşi kavramlan arasındaki ilişkiyi çarpıcı bir bıçimde gözler önüne sermiştir. Insan toplumlannın gelişiminden önce, müziğin değişip geliştiğini, insanlığa yön verdiğini görüyoruz. Daha önce de temas et- tiğim gibi müzik toplumlann geleceğini ön- görür. Batı anlayışında bu konu şöyle formü- le edilmiştır: "Dünya görülmez duyulur, okunmaz dinlenir", dığer bir söyleyışle mü- zik, yannlann çelişkilerini, mutluluk ve he- yecanlannı duyurmaya çalışır. Diğer taraftan da; şıddete, korkuya karşı özgürlük mücade- lesinin vazgeçilmez enstrümanıdır. Marx'a göre müzik gerçeğin aynası; Nietzsche'ye göre ise hakikati söyleyen söz- dür. Freud, müziği, şifresi çözülecek bir metin olarak görmüştür. Bütün bu ıfadelerden anlaşılacağı üzere, paylaşmayı içine sindirebilmiş toplumlann ge- lişmesmde müziğin özel bir yeri vardır. Çün- kü müzik dünyadaki kaotik ortam içinde şid- deti kontrol ederek toplumsal yaşamımızda belli bir denge kurmamızda özel görevler üst- lenmiştir. Bilindıği gibi huzurlu, güvenli ve sağ- lıklı bir toplum yaratılmasında en önemli fak- törlerden biri, şıddetin ortadan kaldınlmasıdır. Işte bu nedenle müzik, insanlann şiddetle sa- vaşımında önemli bir görev üstlenmıştir. Müzik ve ekonomi... Bütün bu ıyı niyetli değerlendirmelerin ışı- ğında uluslararası ilişkilere baktığımızda, çağ- daş olduğu varsayılan dünyanın toplumsal ya- pısı ve bunun sonucu olarak ortaya çıkan ruh- sal durumu incelendiğinde; hem kendi için- de hem de öteki tabir edilen diğer ülkelerle iliş- kilerinde, sevginin yeterince yer bulmadığını görüyoruz. Bu sosyolojik olguya paralel olarak serbest piyasa kurallannm geçerlı olduğu bu ekono- mik anlayış içinde, kuşkusuz hem toplumsal yarar hem de müzik dahil insan emeği, piya- sa ekonomisinın çarklan içinde layık olduğu ölçüde nasıl değerlendirilebilir? Tabıidir ki bütün bunlann sonucunda çağdaş insan ve toplum, kendi değerlerine ve dünyaya yaban- cılaşır. Çünkü insanın estetik değerlen de mal gibi görülmeye başlanmıştır. Bu değerlendir- melere rağmen müzik yüksek bir yatınm ara- cı olarak görünmese bile, toplumsal yarar göz önünde bulundurularak desteklenmelidir. Ni- tekim bızim gibi düşünen, bızlere bu hizme- ti sunan gerçek sanat severleri en kalbı duy- gulanmla alkışlıyorum. Müziğin ciddi anlamda kâr amaçlı bir tica- ret aracı olarak değerlendinldiği bir dönem- de, bu hizmeti kültürümüze bir katkı vasıtası olarak gören ve bunu sürekli bir politika ha- line getiren değerli kuruluşlanmızı gönülden kutluyoruz. Jacques Attali 'nin 'Gürültüden Müziğe' adlı kitabından yararlanılmıştır. (Ayrıntı Yayınları-2005) Yeni Delhi'de bu yıl 7'ncisi yapılacak olan Cinefan Film Festivali 15 Temmuz'da başlayacak Dört Türkfilmi Hindistanyolunda GÖNÜL DÖNMEZ COLIN PARİS - 15 Temmuz'da Yeni Delhi'de başlayacak olan Cinefan Film Festiva- li'ne dört filmle katıhyoruz. Uğur Yücel'in 'Yazı Tura' fihni Uluslararası Yanşma- da, Ali Özgentürk'ün 'Kalbin Zama- nı' filmı ile Yeşim Ustaoğlu'nun 'Bulut- ları Beklerken' yapıtı Asya Freskleri ve Atıf Yılmaz'ın 'Eğreti Gelin' filmi Özel Gösterimlerbölümünde izleyiciyle bulu- şacak. Yanşmaya davetli olan bir diğer fil- mimiz Erden Kıral'ın 'Yolda' filmi Ve- nedik'te yanşacağından Cinefan'de gös- terilemeyecek. Yedinci yıhnı kutlayan Cinefan'in prog- ramı bu yıl çok iddialı. Örneğin 'Yazı Tura' ile birlikte yanşacak diğer film- ler arasında Iranlı ünlü kadın yönetmen Rakhshan Bani Etamad'ın 'Gilaneh' adlı yapıtı var. Iran-Irak savaşmdan Bush ve diğerlerinin Irak kuşatmasına kadar geçen zaman dilımini oğlu cepheden sa- kat dönen bir annenin açısından veren bu film, bir gün Bush tran'a da saldınr da kur- tuluruz umudu besleyen kesimı bile göz ardı etmeyen, ama banş çağnsını en ön plana alan gerçekçi bir yapıt. Yıne yanş- mada Ho Quang Minh'in 'Uzak Geçmiş- ten Bir Zaman Kesiti' Vietnam savaşı ve götürdüklerini baş kahramanın yaşam dilimlerine sığdıran duygulu bir film. Ka- zakh Serik Aprimov'un 'Avcı' fihni ise yitirilmış geleneklere bir ağıt. Yanşma- da toplam olarak on iki ülkeden on beş film var. Yanşan Hınt filmlerinde yazm uyarla- malan dikkati çekiyor. Asya Freskleri bö- lümünde 'Kalbin Zamanı'mn yam sıra Iran'ın en ünlü kadın oyuncusu Niki Ka- rimi'nin ilk uzun konulu filmi 'Bir Ge- ce' ve yine Iranlı bir kadın yönetmen Marziyeh Meshkini'nin (Mohsen Makh- malbafın eşi) 'Başıboş Köpekler' fil- mi ve Tayvanlı Tsai Ming Liang m Ber- lin'de Gümüş Ayı alan 'Dağınık Bulut' adlı yapıtı var. 24 Temmuz'da sona erecek Arabesk bölümünde ise Filıstin köken- li Elia Suleyman ın 'Kutsal Müdahale' fihni ile Emanuel Hamon'un 2003'te yitirdiğimiz aydın, politik eylemcı, ya- zar, eğıtımci Edward Said üzenne bır belgeselı beklenen filmler arasında. Satyajıt Ray'ı anmadan söz edilebilir mi Hint sinemasından? Defalarca izlesek bile doyabilirmiyiz 'Apu Üçlüsü'ne? Iş- te dağıtıma çıktığından tam elli yıl sonra 'Pather Panchali' ve yanı sıra 'Charu- lata'yı da içeren toplam dört Ray fihni. Saygı bölümünde ikinci yönetmen Tay- vanlı Huo Hsiau Hsien ve 'Cafe Lumi- ere' de içinde olmak üzere beş filmıni iz- leyeceğiz Istanbul Uluslararası Film Fes- tivali'nde de ödüllendirilen ustanın. Japon Takashi Kitano'nun son fihni 'Kan ve Kemikler' de kapalı gışe oyna- yacağa benziyor. AtıfYılmaz'ın'Eğreti Gelin' filmi- nin göstenleceğı Özel Gösterimler bölü- mü ustalara aynlmış. Atıf Yılmaz'ın ya- nı su-a, Hindistan'dan Buddhadep Das- gupta, Güney Kore'den Im Kwon taek, Iran'dan Danush Mehrjui ve Japonya'dan Yojı Yamada son filmleriyle katılıyor- lar. 24 Temmuz akşamı sonbulacak olan fes- tival jürisinın seçtıği en ıyi fihne 10 bin dolar venlecek. Aynca Uluslararası Eleş- tirmenler Federasyonu ve Asya Sinema- sını Destekleme Organizasyonu da ken- di ödüllerinı dağıtacak. Kazakh Serik Aprimov'un 'Avcı' adlı filmi yitirilmiş geleneklere bir ağıt niteliğinde. HAFTANIN SANAT ÇİZELGESt • Fikret Muallâ - resım - "retrospektıf - Istanbul Modem • Daniel Man, Yasemin Özcan Kaya, Çağn Saray, Ozlem Sulak, Graham C. F. Williams, Bengisu Bayrak, Settıat Özşen, Serra Yolasığmaz - Kımhğın 1000 Yalanı" - 2 Ağustos'a dek - Siemens Sanat. (0212 3341104) • Pınar Akarsu, Ece Burgaz, Özerk Ergenç, Hümeyra Erkmen, Göksu Güi, Bema Ipek, Tanzer KankH, Meftem Özden, Nejat Sütı, Ibrahim Tokaslan - 'Yeni Önermeler-13' -16 Temmuz'a dek - Borusan Sanat Galensı (0 212 292 06 55) • Cemal Tollu, Hakkı Anlı, Zühtü Müridoğlu, Sabri Berkel, Abidin Dino, Adnan Vannca, Nejad Devrim, Mürşide Içmeli, Ömer Uluç, Ömer Kaleşi, Alecos Fassianos, Güngör Iblikçi, Nevin Işlek, Muhsin Kut, Oktay Anılanment, Yuri Kuper, Seyyit Bozdoğan, Mehmet Güler, Zeki Fındıkoğlu, Hüseyin Ertunç, Fevzi Karakoç, Abdülkadir Öztüric, Fuat Acaroğlu, Gülden Artun, Doron Elia, Talat Enlil, Yüksel Özen, Selim Attan, Selma Gürbüz, Günhan Yücel, Bilgehan Uzuner - karma resım ve heykel' - 3 Eylül'e dek - TEM Sanat Galensı. (0212 24^08 99) • AhmetPolat-23 Temmuz'a dek - Galen X -Isfte. (0 212 291 77 84) • Mehmet Günyeli - fotoğraf -15 Temmuz'a dek - Yurt \e Dünja Sanat Galensı. (0 216 349 26 10) • Sevinç Karaca - resım -15 Temmuz'a dek - TC Zıraat Bankası Tünel Sanat Galensfnde. (0212251 4248) • Semra Yetik - resim - 15 Temmuz'a dek - SERGI TC Zıraat Bankası Tünel Sanat Galensf nde. <0 212 25} 42 48) • Cengiz Akduman, Arif Aşçı, Ibrahim Ayşıl, Cemal Emden, Sinan Koçasfan, Selim Seval, Cem Turgay - foto^af - •Cıtyrama' - 28 Aöustos'a dek - Istanbul Modem'de (0 212 334 '3 00) M Mehmet Ali Uysal, Uluç Ali Kılıç, Deniz Guliyeva, Özlem Özdemir, Caner Yurt ve Dünya Sanat Galerisi, 15 Temmuz'a dek Mehmet Günyeli'nin 'Vivâ Cuba Libre' başlıkh fotoğraf sergisini ağırbyor. (0 216 349 2610) Girgin, Volkan Aslan, Serkan Demir - "24 Günümüz Sanatçılan Istanbul Sergısı" - 28 Temmuz'a dek - Akbank Kültür Sanat Merkezı'nde (0212 252 35 00) • Fevzi Karakoç, Sema llgaz Temel, Yusuf Ziya Aygen - resım - 15 Temmuz'a dek - Ortaköy Sanat Galensı'nde. (0212 236 59 01) • Neslihan Sever - Grafık Orünlen Sergısı" - 31 Temmuz'a dek - Nâzım Hıkmet Kültür Merkezı Sergı Salonu'nda. (0216 346 90 59) m H. Fırat Uysal - Özge Sinanoğlu - he>kel - 15 Temmuz'a dek - DMS Sanat. • Marmara Üniversitesi GSF Geleneksel Türk El Sanatlan Bölümü Öğretim Elemanlan Sergisi -17 Temmuz'a dek - Türk \ e Islam Sanat Eserlen Müzesı_tbrahım Paşa Sarayı. (0 212 518 18 05) • Işıl Özışık, Funda Gülay Günaydın, Ceylan Mutlu, Nüzhet Kutluğ, Güven Zeyrek, Sait Günel, Hülya Günel, Ceylan Insel - 'Yaz Karması' - 19 Ağustos'a dek - Karsu Tekstıl Sanat Galensı 10 212 218 33 89) • Mehmet Pesen, Salih Acar, Rasin, Suleyman Saim Tekcan, Devrim Erbil, Reha Yalnızcık, Remzi Iren, Artn Demirci, Hikmet Çetinkaya, Bedri Rahmi Eyuboğlu - Ürun Sanat Galensı (0216 363 12 80) m Akbank Kültür Sanat Merkezi'nde perşembe gunü saat 19 OO'da Nezır Içgoren'm 'Meydan'. cuma günü saat 19 OO'da Mehmet Oflazoğlu'nun 'Kumun Ateşle Dansı', cumartesı günü saat 15 OO'te Remzıye Akçay'ın "Bendekı tstanbul". pazar günü saat 15 OO'te Tolunay Tımuçın'ın GÖSTERti SÖYLEŞİJ 'Kültürlenn Beşığı Anadolu' konulu dıa gösterilen ızlenebılır (0 212 252 35 00) • Nâzım Hikmet Kültür Merkezi'nde bugun, yann, çarşamba ve perşembe günü saat 21.15'te 'Zarafet Dolu Mana' adlı film göstenlecek. (0 216 346 90 59) • Başka Kültürevinde cuma günü saat 20 OO'de 'Haır'. pazar günü saat 20 OO'de 'Yağmurdan Önce' adlı filmler göstenlecek. (0 212 256 82 68) ENKA ç Tiyatrosu nda çarşamba günü saat 21.15 'te Dostlar Tiyatrosu"nun 'Buluşma 1 adlı oyunu sahnelenecek. (0 212 276 22 14-15/209) • Cemil Topuzlu Açıkhava Sahnesi nde "12 Istanbul Uluslararası Caz Festnalı" kapsamında bugun saat 21 OO'de Charlıe aden&Land of the Sun featunng Gonzalo Rubalcaba. yann saat 21 OO'de Steps Ahead featunng Mıchael Brecker. Mıke Maınıen. Stese Smıth. Mıke Stern. Rıchard Bona. çarşamba günü saat 20 OO'de Dıarme Ree\es<fc!stanbul Super Band. perşembe gunü saat 21 OO'de Muvaffak 'Maffy" Falav'ın konuk sanatçı olarak katılacağı The Dızzy Gıllespıe All-Star Bıg Band Dızz> Gıllespıe All-Star, cumanesı gunu saat 20 OO'de Kerem Gorse\ Tno, Cengiz Bavsal Ouartet. Selen Gulun Tno. Dono\an Vlıxon Group. Acapella Boğazıçı'nın katılacağı 'DMC Caz Sanatçılan Gecesı' ızlenebılır (0 212 334 0'00) • BÜ Garanti Kültür Merkezi Ayhan Şahenk Salonu'nda "12 Uluslararası tstanbul Caz Fesmalı' kapsamında yann saat 19 OO'da Hıromı. cuma gunu saat 19 OO'da Three Guıtars featunng Larrv Coryell. John Abercrombıe. Badı Assad dınlenebılır (0 212 334 07 00) • Sepetçiler Kasn'nda ' 12 Uluslararası Istanbul Caz Festıvalf kapsamında j ann saat 22 OO'de Jamıe Cullum. perşembe gunü saat 22 OO'de Lhasa dınlenebılır (0 212 334 0' 00ı • Babylon'da "12 Uluslararası tstanbul Caz Festnalı' kapsamında bugun saat 23 OO'te Elvan Aracı Modem Jazz Quartet. \ ann v e çarşamba gunu saat 23 OO'te Souln e. perşembe gunü saat 23 OO'te The Bad Plus. cuma gunu saat 23 OO'te Pans Combo. cumartesı gunu saat 23 OO'te 'Kapanış Partısı' ızlenebılır (0 212 334 07 00ı • A'jiadai: Uluslararası Istanbul Caz Festı\alı' kapsamında bugun saat 22 OO'de Ercüment Vural-Önder Focan Project featunng Ste\ e Smıth. çarşamba günu saat 22 OO'de Neşet Ruacan Quartet featunng Claudıo Rodıtı dınlenebılır (0 212 334 0^00) • Banş Manço Gemisi'nde ' 12 Uluslararası tstanbul Caz Festı\alf kapsamında saat 12 OO'de Brass Latın. Berkant Çelen Tno'nun katılacağı 'Caz Vapuru'yeralacak (0 212 334 0^ 00) • Fransız Sokağı Genç Caz'da '12 Uluslararası tstanbul Caz Festivali' kapsamında cuma günü saat 20 OO'de Detaıls Vıntage Ke> s dınlenebılır (0 212 334 O'7 00ı • Akbank Kültür Sanat Merkezi'nde "12 Uluslararası Istanbul Caz Festivali' kapsamında çarşamba gunu saat 20 OO'de Goldenhom Brass Quartet'ın konsen dınlenebılır (0 212 252 35 00) • Enka Açıkhava Tiyatrosu'nda cuma günü saat 21 15 'te tlhan Şeşen'ın konsen dınlenebılır (0 212 276 22 14 209) • Avusturya Kültür Ofisi nde perşembe günü saat 20 OO'de Fanı Ftodara&Grubu'nun konsen dınlenebılır (0 212 223 "8 43ı • Nardis Jazz Club'ta bugun saat 22 OO'de Kürşat Denız&Kagan Yıldız. yann saat 22 OO'de Önder Focan&Kagan Yıldız&Utku Yurttaş Tno. çarşamba. perşembe günu saat 22 OO'de. cuma gunu saat 23 OO'te Onder Focan&Nezıh Yeşılnıl, cumartesı gunü saat 23 OO'te 'Kapanış Partısı' dınlenebılır (0 212 244 63 27)