Katalog

SAYFA CUMHURİYET 22 HAZİRAN 2005 ÇARŞAMBA 14 J. U l \ kultur@cumhuriyet.com.tr Kazananyapıtlar29 Hazinın 'a dekAntafya ICHotels Airport'ta sergileniyor Aydın DoğanKarikatür Yanşmasısonuçlandı CÜNEYT MUHARREMOĞLU ANTALYA -22. Aydın Doğan Ka- rikatür Yanşması sonuçlandı. Yanş- mada, birincihk ödülü Alman FW- ederike Gross'a verildi. Ikinciliğe, Polonyalı MariuszStavvarski'nin de- ğer görüldüğü yanşmada üçüncülü- ğü, îranlı Majid Amini ile Ukrayna- lı Dimitry Skazhenik paylaştılar. Adolf Born, Semih Bakıoğlu, La- tif Demirci, Selçuk Demirel, Gürbüz Doğan Ekşioğlu, Horst Haitânger, Hüsamettin Koçan, Anita Kunz, Ralph Steadman. Massoud Shojeai Tabatabei ve Georges VVolinsi'den oluşan Uluslararası Seçici Kurul dün Kundu IC Hotels Green Palace'ta toplanarak, Ön SeçkflerKunüu'nun belirlediği, 44 ülkeden 200 sanatçı- nın 228 çalışmasını değerlendirdi ve • Yanşmada, birinciliködülüAlman sanatçı Friederike Gross 'a verildi. Ikinciliğe, Polonyalı sanatçı Mariusz Stawarskideğergörüldü. Yanşmada üçüncülüğü ise Îranlı sanatçı Majid Amini ile Ukraynalı Dimitry Skazhenikpaylaştılar. sonuçlan açıkladı. Yanşmada birin- ci seçilen Friederike Gross'a 8 bin ABD Dolan, Aydın Doğan Vakfı Bi- rincilik Ödülü, KültürBakanlığı Pla- ketı, Hürriyet Gazetesi Altın Plaketi verilecek. Ikinci olan Stavvarski 5 bin ABD Do- lan, Aydın Doğan Vakfı Ikincilik Ödülü ve Milliyet Gazetesi Plake- ti'ni; üçüncü olan yanşmacılar top- lam 3 bin 500 ABD Dolan ve Radi- kal Gazetesi Gümüş Plakeü'ni alacak- lar. Bahman Abdi (Iran), OJeh Der- hachov (Ukrayna), Muhamed Djer- lek (Sırbistan). Manuel Alvarez Jun- co(Ispanya), JozefJurczsynfPolon- ya), Muhittin Köroğlu (Türkiye), GhasemLotfi (îran), AkscsanderMu- zikantov (Ukrayna), Jose Antonio Garö Nieto (Meksika), Şevket Yalaz (Türkiye) ve Necdet Yümaz (Türki- ye) da, Uluslararası Seçiciler Kuru- lu'nun karanyla, Başan Ödülü alan karikatüristler. Bu sanatçılara da 500'er ABD Do- lan para ödülü veriliyor. Yanşmada ödül kazanan ve sergı- lenmeye değer görülen karikafürle- rin 29 Haziran'a dek Antalya IC Ho- tels Aıport'ta sergileneceği, ödül tö- renınin de kasım ayında Istanbul'da yapılacağı aynca bildirildi. (Aydın Doğan Vakfı: 0 212 413 51 80) Friederike Gross'un yaprtı Omrünü Anadolu insanının çehre imgesini resme aktarmaya adamış bir ressam İyertıve 'kült-portre'kavramıKAYAÖZSEZGtN Çağdaş sanatımızuı 1940'lardan bu yana devinen oluşum çizgisi üzerinde etkili isimlerden biri olan Nuri lyem'i, daha çok da portre türünde ısrarlı bir yoğunlaşmaya yönelten etkenlerden biri, insan çehresinin okunabilır nıtelığidir. Batı sanatında bu türe yönelik çabalann örnekleri, erken dönemlerden başlayarak sık sık karşımıza çıkmıştır. Belki de bu tutkunun başlangıcını, Plinius'tan aktanlan masala kadar geriye götürebiliriz: Korintos'ta yaşayan çömlekçinin kızı Butades, sevgilisi tarafından terk edilmiş. Umutsuzluğa kapılan kızın aklına, bir daha hiç göremeyeceği sevgılisinin çehresini feneriyle aydınlatmak gelmiş. Genç adamın profili evin duvannda belirince, kız babasından profilin çevre çizgileri boyunca duvara kıl vurmasını istemiş, sonra da bu portreyi öteki çanak çömleklerle birlıkte pişırmiş. Böylece sevgilisınden geriye kalan tek imge olmuş bu "gölgenin gölgesr. Masalı aktaran Nkole Avril buna "Aşkm iri" diyor haklı olarak. ("Yüzün Romanı'', Doğan Kitap, 2005). Masal, insan belleğınde portrenin oluşturduğu derin ve kalıcı ize vurgu yapması bakımından önemli. Sanat tarihinin farklı dönemlerinde portre konusuna ıçten bir yönelişle rutku ölçüsünde ilgi duymuş ressamlarla somut ya da "muhajyel" modelleri arasındaki söylensel öykülere eğildiğimizde, antik masaldakıne benzer ilişkilerle karşılaşınz. KENDİ INSANıMıZıN ÇEHRESI Bu da bizi, resim sanatında portrenin ağırlıklı konumuna götürür. Bizde portre yapan ressamlann sayısı az değil. Ama onların aralannda belki de hiçbiri, ilkgençlik yıllanndan itibaren görsel belleğinde silinmez izler bırakmış olan Anadolu insanının çehre imgesini resimlerine aktarmakta ısrarlı bir çalışma yöntemini elinden bırakmayan Nuri tyem kadar etkili olamamıştır. Giderek îstanbul'un kenar semtlerindeki erkek, özellikle de kadın tiplerinin bir dizi görsel dökümünü oluşturan bu portreler, lyem'in ölümünden önce (2001) düzenlenen büyük sergide tanık olduğumuz gıbi, bir araya geldiklerinde, salt bu sanatçımıza özgü "tematik" işin boyutu daha da belirginleşmişti. Konu repertuvan arasına portreyi de sıkışrırmış herhangi bir ressamın tavnyla açıklanamazdı bu durum. Kendi insanımızın çehresinde, o insanın yaşamına özgü hatlar yakalamanın peşinde olmuştu Nuri lyem. Belki zaman zaman "tekrar" tehlikesiyle yuz yüze gehnenin riskini de göğüslemek zorunda kahyordu, ama gözden uzak tutmadığı bir gerçeğe, çizdiğı her portre nedeniyle bir kez daha dönmek gerektiğinin farkında olmasmdan kaynaklanıyordu bu durum. O da şuydu: Çoğunlukla somut ve bireysel modele uyum sağlama endişesinin dışında, bir yöre tipinin çoğullaştınhnış efektlerine göre çizildiğinde, portre, sıradan bir betimleme ("figuration") olmaktan çıkar, betimlemenin kendisi olur. Nuri lyem'in portrelerinde karşımıza çıkan tipler, özel ve aynmlı insan betimleri değil, bu betimlenn ortak bileşenleridir. Işte bu noktada. bir "költ- portre" kavramından söz etmek gerekiyor. Alabıldığine duru, biraz içıne kapanık, sırlannı kendi içine gömmeye eğilimli, mutluluğun kendine özgü tanımını yapmış olan Nuri lyem portreleri, insan çehresinin salt etten ve kemikten, mimiklerden oluşmadığını izleyiciye söylemek ıstercesine, kimi yönleriyle birbirini tamamlayan, kimi yönleriyle de farklılaşan Anadolu insanının yetkin bir örneğı ("prototype") olarak görünür. O portrelerden salt birini ya da üçünü-beşinı görerek lyem'in sanatı hakkında yeterli bilgi elde edemeyeceğimiz gıbi, Anadolu'daki (Istanbul'daki) insan yaşamı üzerine de tutarlı sonuçlara varamayız. Böyle bir özellik, Nuri lyem'in sanatı içın söz konusu olabilecek ayıncı bir nedenselliktir. Koleksıyonunda lyem'in resimlerinden örnekler biriktirmiş olanlann, bir-iki portreyle yetinmemiş "ZaferveZulüm" II Complesso Barocco ile HândePden 24 Haziran 2005, 20.00 Aya İrini Müzesi AJan Curtis ydnetimindeJci Barok dönetn opera ve madrigallerinin muhteşem yorumcuları II Complesso Barocco topluluğu festivalde. Cyrille Gerstenhaber ve Maite Beaumortt'un solist olarak katıldığı konserde Hândel'ın en ünlü operalanndan aryalar ve düetler, alanının en lyilerinden olan bir orkestra ve solistlerınin güzel seslerıyle sizı Barok dönemin sahnelerıne taşıyacak. • Nuri îyem 'in portrelerinde karşımıza çıkan tipler, özel ve aynmlı insan betimleri değil, bu betimlerin ortak bileşenleridir. Işte bu noktada, bir "kült- portre " kavramından söz etmek gerekiyor, Alabildiğine duru, biraz içine kapanık, sırlannı kendi içine gömmeye eğilimli, mutluluğun kendine özgü tanımını yapmış olan Nuri îyem portreleri, insan çehresinin salt etten ve kemikten, mimiklerden oluşmadığını izleyiciye söylemek istercesine, kimi yönleriyle birbirini tamamlayan, kimi yönleriyle de farklılaşan Anadolu insanının yetkin bir örneği ("prototype ") olarakgörünür. olmalan da bu nedenselliğe bağlanabilir sanıyorum, tyem'in yaşamı boyunca ürettiği portreler, bu anlamda bir tek imgenin çeşitlemeleri olmaktan çıkıp, birçok çehrenin ifade aynntılan üzerine kurulu diziler oluşturmuşsa, bunun nedeni, kendince bir "ifade" mantığı yakalamış ohnasındandır. Yukanda kitabından bir alıntı yaptığım Nicole Avril, sanat tarihindekı bu tür deneyimlerin yoğunluğuna karşın. yüzün "tam olarak" ön plana çıkmasının hiçbir zaman sağlanamamış olmasına değiniyordu. Sanatta suretin yasaklandığı dönemlerle de sınırh değil bu belirsizlik. İNSAN GERÇEKLIĞININ İMCESİ Demek ki, resim yüzeylerine bugüne kadar yansunış bütün çehrelerde bir şeyler hep saklı kalmış, ressamlar belki de portre çizerken, bu saklılığı dışa vurmak yerine. bu değişmez kurala sadık kalarak, resimlerine gizemsel bir boyut katmanın peşinde olmuşlardır. Nuri lyem'in portre çevresinde biçimlenen uğraşı, acaba, yapılmış olarun tam aksıne, insan çehresindeki belirgin anlamı bulma çabasından mı kaynaklanıyordu? Öyle olmasa, bu türe bunca kendini adamaz, yaptığı işin sanatsal keyfine bunca kaptırmazdı kendini. Bugüne kadar Nuri lyem'in sanatına yüzeyden yaklaşanlar. onun "başlar"ında belki de tükenmeyen bir kaynak bulunduğunu yetennce fark etmeden, onlarda sadece sanatçının imzasını görüyorlardı. Bundan böyle, bu portrelere birer "baş" olarak değil, insan gerçekliğinin gölgede kalmış imgeleri gözüyle bakmak gereğini duyacaklar mıdır dersiniz? DEFNE GOLGESt TURGAY FİŞEKÇİ Has Edebiyata Övgü Semih Gümüş'ün yeni yayımlanan Yazann Yalnızlık Burcu (Doğan Kitap) adlı deneme ki- tabı, her şeyden önce ülkemiz kültür ortamın- da, edebiyat değerlerine bağlılık kaygılarının öne çıktığı bir yapıt olmasıyla dikkat çekiyor. Son yıllarda edebiyatla ticaretin kol kola gi- rip yayınevlerini, kitabevi raflannı, eleştiri ala- nını, okuralgılamalannı işgal ettiği biryapılan- manın içinde yaşıyoruz. Edebiyatla edebiyat olmayan kolaylıkla yer değiştirip birbirinin yerine geçebiliyorlar. Her düzyazının roman, alt alta yazılan satırların şi- ir sayılması, okur bulabilmesi, gerçek edebi- yatı geri itip öne çıkabilmesi, bu alanda bütün sınırlann ortadan kaldırıldığını gösteriyor. Edebiyat değerlerinin kolaylıkla altüst edi- lip bozuma uğratılabildiği, edebiyat dışı ölçüt- lerin yaygın kullanım alanı bulduğu bir dö- nemde eleştirmenin görevi de elbet ağırlaşı- yor. Yalnızca yazarlar ve yapıtlann değerlen- dirilmesi dışında, edebiyat değerlerinin savu- nulması görevi de önem kazanıyor. • • • Semih Gümüş, ilk dönem yapıtları diyebile- ceğimiz uzun incelemelerinde, eleştiri metni- ni neredeyse yazann yaratısıyla koşut tutan, onunla yanştınp çoğaltan, geliştiren bir yön- tem izliyordu. Üstelik de Vüs'at O. Bener, AdaletAğaoğlu gibi kolay sayılamayacak ya- zarlara yöneliyordu bunu yaparken. Yazarın Yalnızlık Burcu'nda ise eleştirinin köşeli yapısından uzaklaşıp, deneme türünün sağladığı rahat anlatım olanaklanna yaklaşı- yor. Bu bakımdan okurunu zorlamayan bir ya- pıt karşımızdaki. Konu seçimlerinde edebiyatın güncel so- runlarının gözetilmiş olması da kitabı ilginç kı- lan bir başka unsur. Bu nedenle bir yerinden başlayınca okuru- nu kendine bağlayan bir krtap elimizdeki. Oku- ru içine çekmekle de yetinmiyor, kendine or- tak ediyor, hatta sorumluluk yüklüyor. Geçmiş edebiyatın büyük yapıtlarından gü- nümüz edebiyatına dek pek çok ürüne yakla- şırken, edebiyatın kendine özgü değerieri de size eşlik ediyor. Geçici ile kalıcı olan, hep edebiyatın o kendine has tartısma vuruluyor. Yazarlar ve yapıtlar kadar, edebiyatın gün- cel tartışmalan da kendine geniş bir yer bul- muş Yazann Yalnızlık Burcu'nda. Butartışma- lar içinde de yazann, edebiyatın altından çe- kilip alınmaya çalışılan temel değerlerine sa- rıldığını, düşüncelerini oradan güç alarak sa- vunduğunu görüyoruz. Bu nedenle Yazarın Yalnızlık Burcu, yalnız- ca yazann, yazılannı topladığı bir kitap olma- sının çok ötesinde anlamlar taşıyor. Yitmekte olan edebiyatın değerlerini savunan, onları okur ve yazarlara hatırlatan, bu değerieri yi- tirdiğimizde elimizde edebiyat diye bir şeyin de kalmayacağını vurgulayan bir kitap. Günümüz okuru için böyle bir kitapla tanış- mak çok önemli. Çünkü böylelikle kendisine ısrarla dayatılan bir güdüleme sürecinin dışı- na çıkıp soluklanabilir. Yine bu kitap, günümüz yazarlan için de çok önemli. Yola edebiyatla ve edebiyatçı kimlik- lerimizle mi devam edeceğiz, yoksa edebiyat alanının tacirleri mi olacağız? Hani şu çıkarlar söz konusu olduğunda hak-hukuk, onur-na- mus, değer-ilke tanımayan tacirlerden... Milan Kundera. yazmanın anlamını açıklar- ken, "karşı çıkma zevki; herkese karşı birba- şına olma mutluluğu; düşmanlan kışkırtma, dostlan da tedirgin etme sevincidir" demiş- ti. Yazann Yalnızlık Burcu, okuruna bütün bu duygulan bol bol yaşatan bir yapıt. turgayco fisekci.com lUüzemi Istjyorum' • Kültür Servisi -'21. Yuzyıl Projesi: Müzemi Istiyorum' kapsamında heykeltıraş Server Demirtaş ve Seçkin Pirim bugün saat 16.00'da Pi Artvvorks Çağdaş Sanat Merkezı'nde heykel üzerine bir söyleşı gerçekleştirecekler. (0 212 236 68 53) K Ü L T Ü R # Ç İ Z Î K K A M I L M A S A R A C I