Katalog

8 ARALIK 2005 PERŞEMBE CUMHURİYET SAYFA HABERLER Prof. Dr. Betül Çotuksöken'den kamusal alanda türban takmayı 'özgürleşme' olarak görenlere eleştiri Kadmm öziriirKüm tek laiterebagLanatnaz MEHMETAKKAYA Türkiye'de kadının özgürleşmesi ve kamusal alanda yerini alabilme- si sorunu, Cumhuriyetin kunüuşun- dan beri gündemdeki yerini koru- yor. Bazı siyasi çevreler ve şeriatçı yayın organlan tarafından kadının özgürlüğü bir siyasi simge olan tür- ban' yani örtünmeye indirgense de sorunun eğitimle, Cumhuriyetle, aydınlanmayla ilişkisini düşünmek gerekiyor. Prof. Dr. Betül Çotuksö- ken ile aydınlanma ve kadının öz- gürlük sorunu üzerine bir söyleşi yaptık. - Son Mİlarda günceOeşen ve gün- cefliğini koruyan bir kavram oidu tür- ban. Çok sıradan ve basit bir sorun- muş gibigörünsede karmaşıkbir ya- pıya işaret ediyor. Deniyor ki Türki- ye'de Rönesans olsun, Aydınlanma otsun vaşanmadı, sonın buralardan çıkıyor» BÎETÜL ÇOTUKSÖKEN - As- lında Cumhuriyet dönemi, Röne- sansvari yıllar oldu. Cumhuriyet ye- ni bir atılım getirdi; okuryazar sa- yısı arttı, kız çocuklan okul olanak- lanndan yararlanmaya başladı, ka- dın tarih sahnesine çıktı. Tabii bun- lar birer başlangıç olmaktan öteye gidemedi, geliştirilemedi. Sonuçta bir Rönesans ağırlığında işler başa- nlamadı. 'Aydınlanmış toplumda kadınlar etfcfll olur' - Aydınlanmayla kadın haklan arasmdaönemti bir ifişki oMuğu gö- rülüyor» - Çünkü aydınlanmış toplumda kadın da etkili olabiliyor. Tabii bu- nun toplumumuzda gerçekleştiği- ni söylemek çok zor. Partilerdeki hiçbir kadın milletvekili, partileri- nin sözcülüğünü yapmıyor ya da bu olanak onlara verilrrüyor. Parti ko- misyonlannda görev alamıyorlar. Yani özne ve özerk olamıyorlar. Tür- kiye bu açıdan çok sıkıntılı bir top- lum. - Aydmlanma Türkiye'de neden ge- lişme olanaklan bulamadı, bulanu- yor? - Geleneksel ve hiyerarşik top- lum yapısı bunda etkili oluyor, iler- leyemiyor. Yerel olan, değerli ve önemli olmaya devam ediyor. Oy- sa aydınlanmacı öznenin, yerel kül- türel dokuyla kendi arasına mesafe koyması gerekir. Bu özne görenek- lerini, inançlannı mercek altına alır, adeta onu eleştirmeye çalışır. Oysa bu bizim toplumumuzda pek yapıl- mayan bir şey. Aslında Türkiye tam aydınlanma yoluna girmişken, dün- yada çokkültürlülüğün öne çıkma- sıyla durakladı. Yerel bilginin, somut bilginin so- yut bilginin öne geçmesiyle yeni bir yapı ortaya çıktı. Aydınlanma- ya Avrupa merkezli eleştiriler ol- du. Tutmaya çalışan aşı tutamadı, tut- madı. Fakat bazı noktalardan da baktığımızda Türkiye'de sanki ay- dınlanma aşısı tuttu gibi görünüyor. Dolayısıyla tuttu, tutmadı demekte çok zorlanıyoruz. 82 üniversite var deyince aydınlanmaya işaret ediyo- ruz. üniversite sayısı olumlu çağn- şımlar yapıyor bizde. Ama hiyerar- şik ve toplulukçu kalıplar tüm top- lumda etkili. Karar verme meka- nizmalarında kadın yer almıyor. Üniversitede olsun, siyasette olsun yönetici kadın çok az ya da hiç yok. 'Cinsiyet açısından kendilerini ifade edemlyorlar' Örneğin kaç tane kadın rektör var, dekan var? Yani kadın kamusal, top- lumsal hayata henüz ağırlığını ko- yabilmiş değil. Ev içi kararlarda bi- İe kadının etkili olduğu söylene- mez. Sokakta da çekinik, emir alan, ıkincil, kendini erkeklerin karanna uyduran bir varlık olarak gösteriyor. Bir de kapah kadınlar var. Bunlar kendilerini cinsiyet açısından ifade ediyorlar. Oysa yaptığı işi, mesle- gi, eğitimi, kariyeri, seçtiği hedef- leri, izlediği yollara göre kendini ortaya koyması gerekir. - Kadının özgüriük ölçütünü tür- ban takabümesinebağlayanlann et- kiliolduğu bir süreçtengeçiyonız, Öz- güriük, ayriınlanma ve türban der- Prof.Dc Betül ÇoruksökenartLadaşunızMehınetAkkava'nınsorulannıyanıtladL sek~ Çünkü çok güncel bir sorun_ - Öncelikle kadının özgürlüğü- nün tek kritere bağlanmayacağuıı belirtelim. Giyim kuşamına, ınanç- lanndan ötürü karar veriliyorsa, hat- ta modaya uyarak giyim kuşamını belirliyorsa, bana kahrsa o kadının özgürlüğünden söz edilemez. Aslın- da benim tartıştığım şu; giyim ku- şam özgürlüğü, gerçek anlamda bir özgürleşme konusu mudur? Siz ye- re, zamana, koşullara, ihtiyaçlannı- za göre giyinirsiniz. Yani ben gi- yim kuşamı özgüriük konusu ola- rak görmüyorum. Bulunduğunuz alanın özelliklerine, fiziki koşulla- ra göre giyinirsiniz. Toza ve rüzgâ- ra karşı kendi bedeninızi nasıl ko- ruyacaksanız ona göre giyinirsiniz. Ben yanlış anlaşılmaktan dolayı otuz yıldır eşarp takmıyorum. Yi- ne ironik bir şey söylüyorum, eşarp takma özgürlüğüm gitti. Tabii dini, kutsal bir ortamda bulunuyorsanız o ortama göre giyinmeye de özen göstermeniz gerekir. lşte bu özeni her içinde bulunduğunuz ortamda uygulamahsınız. Okulda, sokakta, plajda nasıl giyinilmesi gerektiğini yaşınızın özelliklerine göre öğren- miş olmanız gerekir. Yani evde bir anne olarak, okulda bir öğrenci ola- rak ya da öğretmen olarak nasıl gi- yinmek gerekiyorsa öyle giymelı- siniz. Türkiye 'de giyim kuşam stan- dartlannda bu denli farklılıklann ortaya çıkması yeni bir şey. Eskıden bu denli katılık yoktu. 30-40 dere- ce sıcakta çarşafa girmenin aydın- lanmayla ne ilgisi var Allah aşkına? - Deniyor ki, türbanh kızlar tutu- cu, yobaz oluyor da dekolte krvafet- ierie derslere girenler mi aydın olu- yor? - Bana, dekolte kıyafetlerle de derslere girmek doğru görünmü- yor, bunun da özgürlükle, aydınlan- mayla ilgisi yoktur. tyi bir ölçüt de- ğil. Ama üniversite yönetmelikleri, örneğin göğüs dekoltesi diye bir so- run belirlememiş. Şu önemli; de- koheyle gelen öğrenci başkalannı de- kolteye zorlama potansiyeli taşımı- yor. Ama öbürü dini sembol olduğu için başka anlam taşıyor. Başkası- nı da zorlama potansiyeli taşıyor. Ve başkalannın özgürlüğünü her an kısıtlayabilir. Biri dinsel-siyasi bir sembol iken diğerinde böyle bir şey yok. Bu, çok önemli bir aynm. Si- yaset kötü bir şey değil, ama siz ka- musal hayatı dini kurallara göre yo- nettiğinizde orada aydınlanma ol- maz. Kesinllkle kurallara uymalılar - Ama siz net olarak, okula biki- niyle, dekolteyle, mini etekle girü- memeH de djyemiyorsunuz-. - Hayırefendim, kesinlikle girme- melidir. Yazılmamış kurallar var. Bir öğrencinin üniversite çağına ka- dar bu kurallan öğrenmiş olması gerekir. Avrupa ülkelerinde de ya- ka dekoltesine ölçü getirilmek iste- niyor. Bir yönetici olarak ben de halkın genel giyim kuşamının ölçü alın- masından yanayım. Ben bizde ça- lışan hocalann da buna özen göster- mesini bekliyorum elbette. Yani öğ- rencilerimiz olsun, hocalanmız ol- sun, kusura bakmasuılar, ama pla- ja gider gibi üniversiteye gelemez- ler. Mesela ben sırf örnek olayım di- ye sandaletle gelmiyorum, ortalama bir kıyafeti tercih ediyorum. Buna hizmet eden de, alan da uymak zorundadır. Bu konulardaki görüşüm oldukça açıktır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı 'nın (UNDP) Türkiye ayağını yürüten Soral: Planlamayapmaktankorkmayalım Türkiye'nin kalkınma sürecine özel sek- törü katmak için ey- lül ayında başlatılan projenin sürdüğünü belirten Soral, kar- şılaşılan güçlükleri anlattı. ÖZLEMYÜZAK Bartu Soral, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı'nın (UNDP) Türkiye Program Müdürü, Türki- ye'nin kalknıma sürecine özel şir- ketleri katmak için yoğun bir çaba gösteriyor. BM üyesi 166 ülke ara- sında ilk uygulamanın Türkiye'de başlamasında önemli bir rolü var. "Her ülke gefeceğini planlar. Plan- lama yapmaktan korkmayahm'" di- yen Soral, Cumhuriyet'in sorulan- nı yanıtladı. - Projenin ana hedeflerinden bah- seder misiniz? - UNDP'nin u Kalkınma için özel sektörle ortakhk" projesi eylül ayın- da başladı. 166 ülke arasında ilk uy- gulama Türkiye'de başladı. îstan- bul'da kendi olanaklanmız ile açtı- ğımız ofiste faaliyetlere başladık. Projenin ana hedefleri, KOBl'ler ve girişimciler de dahil olmak üzere iş dünyası için uygun ortamm oluş- masını sağlamak. Amaç, yoksul- luk, insan haklan, işçi haklan, çev- re, şeffaflık, yolsuzlukla mücadele ve benzeri konulara önem verilme- sini sağlanmak. Aslında bunlar yi- ne BM'nin önderliğinde başlatılan Binyıl Kalkınma Hedefleri arasın- daki konular. Bu amaçla, yerel fir- malar, sivil toplum kuruluşlan, sa- nayi ve ticaret odalan, işveren sen- dikalan ve akademisyenlerle "ortak- hk forumu" mekanizmalan oluş- turmaya çalışıyoruz. Tabii, tüm bun- lar BM Küresel ilkeler sözleşmesi- nin de ana tenıalan. - Yani, daha adil bir küresel piya- saortamıohışturmayateşviketmek için, özel sektör bir anlamda işin içi- ne kaülmaya çahşılrvon.» - Evet ama bu ikı yönlü işleyen bir mekanizma. Örneğin eğitim. Özel sektör eğitim konusunda bir proje- ye destek verdiğinde ileride kendi çahşanı da eğitimli olacak. Gehşmiş bir toplumda tüketim artacak. Fir- malar uluslararası değerleri benim- semiş olduklan için imajlan daha da güçlenmiş olacak... - "Küresel tlkeler Sözleşmesi"' de- diniz. Biraz açabinr miyiz? - 1999 yıluıda Dünya Ekonomik Forumu'nda BM Genel Sekreteri Kofi Annan'ın girişimiyle başlatı- lan "Küresel tikeler Sözleşmesi" (Global Compact) dünyada yüzler- ce şirket ve srviJ toplum kuruluşu ta- rafindan imzalandı. Yasal yaptınmı ohnayan gönüllü bir uygulama. In- san haklan, çahşan haklan, çevre ve yolsuzluk gibi konular çerçevesin- de 9 temel prensip etrafında şekil- lenen bir yol haritası niteliğinde. -Nedirbu9ilke? - Etki alanlan içinde e\Tensel in- san haklannın korunmasuıa destek ve saygı gösterilmesi. Kendi kuru- luşlannın ınsan haklan ihlallerine ka- nşmamış ohnalanrun sağlanması. Örgütlenme özgürlüğü ve toplusöz- leşme haklannın etkin şekilde tanın- ması. Her türlü zorlayıcı ve baskı altın- da çalışmanın engellenmesi. Çocuk işçiliğinin etldn biçimde önüne ge- çihnesi. Işe alma ve çahştırma sü- reçlerinde ayınmcıhğuı önlenme- si. Çe\Te ile ilgili konularda zarar oluşmadan önleyici yaklaşımın des- teklenmesi. Daha etldn bir çevTe so- rumluluğunun yaygınlaştmlması için girişimde bulunulması. ÇevTe dosru teknolojilerin geliştirihnesi ve yaygınlaştınlmasının özendiril- mesi. 46 şirket imza attı - Türkiye'de bu sözleşmeye imza atan şirket ve kuruluşlar var mı? - Bugüne kadar 46 Türk şirket ve kuruluşu sözleşmeye imza atrı. An- cak bir ikisi hariç hemen hemen hepsi bugüne kadar gerekli kriter- leri yerine getirmedikleri gerekçe- siyle bu sözleşmeden çıkanlma teh- didi ile karşı karşıya. -Neden? - Çünkü 2 yılda bir rapor hazırla- yıp belirlenen kriterler kapsamında neler yaptığınızı, nasıl bir ilerleme sağladığınızı, neleri neden dolayı yapamadığınızı anlatmanız gerekir. Türkiye'de şirketler böyle bir rapor hazırlamadılar. - Yani baştan kahramanhldaişeso- yunup beceremeyeceklerini anladı- İar. - Öyle de denilebilir. lyi niyetle başlayıp ama bir yaptınm söz ko- nusu olmadığı için göz ardı edilmiş olabilir. imza atanlann çoğu KOBİ niteliğindeki fırmalar. Büyükler ce- saret edemedi. Örneğin Koç Holding "Henüz böyle bir imzaya haar de- ğüiz. taahhütte bulunamayiz" dedi. Böyle bir anlaşmaya ımza atmanın şirketler açasından da önemh avan- tajlan bulunuyor. Her şeyden önce BM logosunu taşıyodar ve daha seç- kin bir starü içinde yer alıyorlar. Castro, EHan için konuştu • Haber Merkezi - Küba lideri Fidel Castro, Elian Gonzales'ın 12. doğum günü nedeniyle düzenlenen toplantıda 2 saat süren bir konuşma yaph. Castro, Elian'la gurur duyduğunu söyledi ve onun okulunda "bir lider" haline geldiğıni vurguladı. Elian, Kasım 1999'da Küba'dan Florida'ya giderken içinde bulunduğu teknenin alabora olması sonucu annesini kaybetmiş, Amerikalı balıkçılar Elian"ı kurtararak ABD'ye götürmüşlerdi. Yaklaşık 7 ay süren "Elian savaşının" ardından küçük çocuk 28 Haziran 20OO'de Küba'ya dönmüştü. Bayındıp anısına buluşacakJar • ANK4R\ (Cumhurhet Bürosu) - CHP milletvekilleri, geçen Kırşehir Milletvekili Hüseyin Baymdır'ın geçen hafta amansız hastalığa yenik düşen oğlu Deniz Bayındır anısına, "Babam ve Oğlum" adlı film gösteriminde buluşacaklar. CHP Kınkkale Milletvekili Mehmet Kesimoğlu'nun organize ettiği etkinlik çerçevesinde CHP milletvekilleri bu akşam saat 21 OO'de Batı Sineması'nda "Babam ve Oğlum" filminı izleyecekler. tzmsiz Kuran kursuna baskın • tSTANBUL (AA) - Zeytinburnu'nda "Sultanbaba" adlı izinsız Kuran kursuna îstanbul Güvenlik Şube Müdürlüğü ekiplerince operasyon düzenlendi. Operasyonda, kursun idarecisi olduğu belirlenen E.A. adlı kadınla eğitimci kadınlar F.A. ve Ş.Y'nin yani sıra bir görevli gözaltına alındı. Kursta yatılı olarak eğitim aldıklan anlaşılan ve Istanbul'un yani sıra Antalya, Afyon ve Konya'dan geldikleri belirlenen 6 ile 12 yaşlan arasındaki 46 çocuk ise adres tespitleri yapılarak polis nezaretinde ailelerine teslim edılecek. FBI'dan Tünk'e özel eğitim • NEW YORK (AA) - New York Polis Teşkilatı'nın (NYPD) referansıyla Federal Soruşturma Bürosu (FBI), Amerika'da yaşayan Türk toplumunun bir mensubu ve Türk- Amerikan Dernekleri Federasyonu (TADF) Genel Sekreter Yardımcısı Kenan Taşkent'e özel eğitim verdi. FBI'ın Vatandaş Akademisi'nde özel eğitim verilen 40 kişi arasında bulunan Taşkent, Brooklyn'de düzenlenen bir törenle sertifıka aldı. Bîrgil yaşamım yitirdi • îstanbul Haber Servisi - Türkiye Gazeteciler Cemiyeti (TGC) üyesi Turhan Birgil, dün yaşamını yitirdi. Birgil'in cenazesi, bugün Karacaahmet Carruı'nde kıhnacak öğle namazının ardından, Eyüp Sultan Mezarlığı'nda toprağa verilecek. TGC'den yapılan açıklamada, Birgil'in kaybının derin üzünrü verdiği ifade edildi. Vapurlarda indirim • Îstanbul Haber Servisi - Istanbul'da vapur ücretlen yüzde 50 oranında indirildi. îstanbul Büyükşehir Belediyesi'nin açıklamasuıa göre, 10.00-16.00 saatleri arasında, vapurlarda Akbil'le yüzde 50 daha ucuz seyahat edilebi- lecek. Uygulama, 31 Aralık'a dek sürecek. Gebze konutlarınm tanıtımı • tstanbul Haber Senisi - SS Mutlukent Konut Yapı Kooperatifi'nin "Gebze Mutlukent Çınar Konutlan Projesi", düzenlenecek bir törenle tanıtılacak. Bugün saat 14.00'te Gebze Organize Sanayi Bölgesi Yönerim Merkezi Sosyal Tesisleri salonunda gerçekleştirilecek tamtım töreni için gazetemizin Şişli'deki merkez binası önünden saat 12.30'da araç kalkacak. Aynı araç saat 17.30'da Gebze'den hareket ederek tekrar Şişlı'ye dönecek. Bir kişiye 454 bin YTL • ANKARA (AA) - Şans Topu çekilişinde 5+1 bilen 1 kişi, 454 bin 308 YTL 80 YKr ikramiye kazandı. Kazanan numaralann 03, 09, 15, 19, 21+01 olarak belirlendiği çekılişte 5 bilenler bin 807 YTL 65'er YKr, 4+1 büenler 214 YTL 15'er YKr, 4 bilenler 14 YTL 70'er YKr, 3+1 bilenler 10 YTL 20'şer YKr, 3 bilenler 2'şer YTL, 2+1 bilenler 3 YTL 45'er YKr, 1+1 bilenler 1 YTL 70'er YKr ikramiye kazandı.