Katalog

SAYFA CUMHURİYET 9OCAK2005 PAZAR 14 JVUJ_jJ. U J A kultur(g cumhuriyet.com.tr îkinci Yeni şiir akımmm en önemli adlanndan Cemal Süreya'nın ölümünün 15. yıldönümü '^lnızhğın başkenti'ndebir şairMUSTAFAGUNAY Asıl adı Cemalettin Seber olan Cemal Süreya (1931 - 9 Ocak 1990), admın bir harfini atmış ve bunu şiirinde de dile getirmiştir. tkinci Yeni şiir akımının en öncm- li adlanndan biri olarak hatırlanır- sa da kendine özgü bir şiirin yo- lunu yürüdüğünü söylemek nıüm- kündür. Söyleyiş biçimiyle, imge- leriyle, içinde yer aldığı kültürel- tarihsel ortamı şiire dönüştürme- deki uslalığıyla önemli şairleri- mizden biridir. Bazı şiirlerinde dil üstiine düşün- celerini, dilin şiirsel bir yorumu- nu bulabiliriz: "Sıralannıışlar su boylarına / Bıçakla soyuyorlar ke- limeleri." Cemal Süreya, şiirsel söylemin- de günlük konuşma diline de yer verir. Günlük dilın sözcükleri ve deyimleri sıkça bulunıır şiirlerin- de. "Cemal Siireya'nın şiirinde en can alıcı öğe dil ve imgedir. Onu Bi- rinci Yeni şiir gelcneginc hağlayan da, oııdan kesinlikle ayıran da di- le yüklediği bu imge gücüdür. Şi- ir, gündelik dille bu imgc dilinin ke- siştiği noktada oluşınaktadır." (1) Zamana direnmek... Günümüzde şair ve üretilen şi- ir sayısı için belki şiir istatistikle- rine gereksinim duyulmaktadır. Süreya ise az yazan bir şair ola- rak dikkati çeker. Şiir kitapları arasında şunlar sayılabilir: İJver- cinka (1958), Göçebe( 1965), Be- ni Öp Sonra Doğur Beni (1973), Sevda Sözleri (1984, Uçurumda Açan ile birlikte toplu şiirleri), Güz Bitiği (1988), Sıcak Nal '988), Sevda Sözleri (1990,1995, n şiirleri, ölümünden sonra). laşık kırk yıllık sanat yaşa- la yer alan bu şiir kitapların- )ek çok şiirin de zamana ba- ı direndiğini ve yarına da ğını söylemek mümkündür. Türk şiir tarihinde hangi ve şiirlerin kalıcı olaca- üncel sorunları da, genel insanlık durumunu da şiirsel bir söylemle anlatan Cemal Süreya'nın şiirinde siyasal boyut da belirgindir. Ancak onun şiirinin siyasallığı, ahşılmış bir siyasalhk değildir. Çünkü siyasal şiir dendiğinde, çoğunlukla belli bir düşüncenin ya da dünya görüşünün anlatıını ve şiirin estetik boyutunun zayıflaması söz konusudur. Ancak Süreya'nın şiirindeki siyasalhk, güçlü bir imgesellik ve tarihsel-kültürel derinlik içerir... m ğını ve iz bırakacağını şimdiden bilemeyiz. Ancak Süreya'nın şi- ire verdiği önem ve şiire yönelik tutumu, bugün için de örnek ol- ma işlevini taşımaktadır. Bir yazısında şairin hayatının şiire dahıl olduğunu söylemişti. Gerçekten de onun şiirinin belir- gin özelliklerinden biri de yaşa- dıklarından süzülüp gelmesidir. Aşklarından, sevdiği kadınlardan, yalnızlıklardan söz etmiş, hangi şe- hirde ise orayı "yalnızlığın baş- kenti" olarak duyumsamıştır. An- cak Süreya'nın şiirinde yalnızca kişisel yaşantıları değil, aynı za- manda ülkesinin ve dünyanın so- runları ve insanlık durumuna iliş- kin gözlemleri ve değerlendirme- leri de büyük yer tutar. Tarihte adı geçmeyen, unutulan ve unutturulan pek çok şeyin se- sini duyurmaya çalışır. Bu konu- da özellikle Afrika ve Ortado- ğu'dan söz eden şiırlerini hatırla- mak mümkündür: "Airika hariç değU." Güncel sorunları da, genel in- sanlık durumunu da şiirsel bir söy- lemle anlatan Süreya'nın şiirinde siyasal boyut da belirgindir. An- cak onun şiirinin siyasallığı, alı- şılmış bir siyasalhk değildir. Çün- kü siyasal şiir dendiğinde, çoğun- lukla belli bir düşüncenin ya da dünya görüşünün anlatımı ve şi- irin estetik boyutunun zayıflama- sı söz konusudur. Ancak Süre- ya'nın şiirindeki siyasalhk, güç- lü bir imgesellik ve tarihsel-kül- türel derinlik içerir: "üç anayasa ortanmtda büyüdün/biri akas- ya/biri gül/biri zakkum." Şiirin siyasallığı Bir söyleşide, şiirimizdeki siya- sallık/siyasal şiirkonusundaşunla- rı söyler Süreya: "Tanzhnat'tan bu yana şiirimiz hızlı ve toplumsal de- ğişmelere paralel bir geîişme içinde olnıuştur. Bu arada yetişmiş şairler- den bazılannın siyasal cylem sahibi olduklannı görüyoruz: Namık Ke- mal, Tevfik Fikret,Mehmet Akif, Nâ- zım Hıkmet, Necip Fazıl Kısakü- rek... (...) Her dönem kendi görüşüne ve çanşmalarına uygun siyasal şiiri sun- nnıştuı. Hatta Taıı/.inıat'tan bu ya- na ıızayan şiirimizde şairin siyasal iş- lev taşınıası açısından bir gelenek kurulduğunu bile söyleyebiliriz. Bu işlev bazan şiirde görünür, bazan da şairin sadece hayatında. Sözgelimi, Tan/imat düşüncesi kendini Namık Kemal'de özetlemiştir. Meşrutiyet, Tevfik Fikret'i yaratmıştır. Bununla birlikte, Nâzını Hikmet'i ayn tutar- sak, içlerinde bir dünya görüşünü, bir ideolojiyi, bir eğilimi ayrıntılara in- direni pek azdır." (2) Küreselleşen/küreselleştirilenbir dünyada şiirin siyasallığı üzerinde ye- niden düşünmeye ve tavrımızı orta- ya koyınaya gereksinim olduğunu söylemek yerinde olur. Süreya, en güzel aşk şiırlerini yazdığı gibi en güzel siyasal şiirleri de yazmıştır. Şiir zaten bir güzellik siyaseti ıçermez mı (1) 'Firesiz Bir Şiir', Mehmet H. Doğan, Yusufçuk, Sayı: 15, Mart 1980. (2) 'Cemal Süreya 1le', Yusufçuk, Sayı: 15, Mart 1980. emal Süreya Ödülleri veriliyor 'ervisi - Cemal Süreya Kültür Sanat Derneği, ımızın seçkin imzası Cemal Süreya'yı jn 15. yılında anmak ve 'Cemal Süreya ri'ni kazananlara vermek için bir tören iedi. Bugün 19.00 - 21.00 saatleri arasında köy Evlendirme Dairesi'nde yapılacak töreni in Belgin sunacak. nne tasarımını Ayhan Doğan'ın yaptığı ıkinliğe İsmet Kemal Karadayı, Bedrettin Aykın ve Zuhal Tekkanat konuşmacı olarak; Melisa Gürpınar, Enver Ercan ve Günnur Yalçın anılarıyla katılacaklar. Arife Kalender, Orhan Alkaya, Zeynep Köylü, Müslim Çelik, Emel İrtem, Haydar Ergülen, Fatma Gül Madenci, Akın Ok, Çağıl Ener ve Turgay Kantürk Cemal Süreya'dan şiirler okurken; Prof. Dr. Cemalettin Göbelez, Meüh Güzel, Nevzat Karakış ve Mustafa Kemal Can müzikleriyle katkıda bulunacaklar. Bu arada, Cemal Süreya Kültür Sanat Derneği'nin adresıni değiştirdiği bildirildi. Dernek, çalışmalannı 'Küçükbakkalköy, Atatürk Cad., No:35, Kadıköy' adresindeki yeni yerinde sürdiirecek. Derneğin yeni telefonu: (0 216 469 58 87) (Etkinlik için.O 216 361 33 57) GAZEL değü - ÜVERCİNKA Adı Nehir oian bir kız tanıdı Fa Adı zehir, sıska Bir sır/sızdı ayın altında şehrayin Karanhk utanır Süreyya Adı Üzeyir'di bir yer tanıdı Fa Adı panzehir aşka Kaya diplerinden çığdem topladı deni/ köpüklerinden çıra Adı miir olan şiir tanıdı Fa Otuz kuş ya da Üvercinka MÜSLİM ÇELİK 'Sevgili'leri çok görülmeyen, kendi deyimiyle 'yedi kırlangıç' ömürlü; Kars-anlı, Ortadoğulu 'Lokman Şair' HaHdann soımılanııa duyarsız kahnadıİSMET KEMAL KARADAYI Önce şunu sordum kendime: Niçin Ce- mal Süreya? Yanıtım herkeseydi, şöyle: 1931 Erzin- can doğumlu, Pülümür kökenli, bir Cema- lettin Seber... Yani "sürgün", yani "ye- tim", yani "Mülkiyeli", yani "göçebe", ya- ni "Hazine'densorumlu"... Ve önce takın- dığı "Süreyya" soyadından, bence dişi bııl- duğu için 1956'larda "Elma" şiiriyle ikin- ci "Y"yi atan, "eş"leri, "sevgili'Teri çok gö- rülmeyen, kendi deyimiyle "yedikırlangıç" ömürlü; Kars-anlı, Ortadoğulu "Lokman Şair" Cemal Süreya... "Benden beş yaş küçük iki- zim" dediğim, kökenimiz bir Cemal'i tanıtımlarımda şunlar da vardı: O, salt politik, dog- matik, etnik daralmalarda kal- madı... O, Türk şiiri ve yazını- nı dünya şiir ve yazınıyla buluş- turup oralardan geniş bir yelpa- ze içinde insansala, toplumsal- lığa, evrensele uzandı... O, sev- gilere, aşklara olduğu kadar, halkının ve halkların sorunlarına, acılarına da duyarsız, ilgisiz, suskun kalmadı... Onun yaşamında gençler çokça yer aldı, kadınlar en güzel re- simlere ulaştılar, dost bilinenler unutulma- dılar... O, yalnız "ikinci" değil, sürekli "ye- ni" ve şiirde, denemede, günlükte, portre- de çağdaş bir Nostradamus idi; onu seven- ler, onda kendini bulanlar, bilinenden, gö- rünenden daha daha daha çoktu... Işte, birileri ne derlerse desinler, bizler, ölümünden sonra her yıl, onun adını daha yakın ve yaygın yaşatmak için onun adı- na bir dernek kurmak istedik. Yunus'la, Mevlana ile, Pir Sultan'la, Nâzım'la, Yah- yaKemal'le, YıImazGüney'le, EminTürk Eliçin'le, Fakir Baykurt'la ve daha nice gerçek değerimizle ilgili kuruluşlar ben- zeri... Kümelenmeleri, 2003 yıhnın ilk yaz aylarında, Süreya'nın "ikinciadresim" de- diği Bostancı-1 latay Meyhanesi'nde, "ön- kurucu" şair-yazar dostlarımızla düşünüp sonunda gerçekleştirdik, bugüne dek ya- pılmış onlarca etkinlikle derneği kurum- laştırdık... Burada birkaç noktaya değinmek, ayrı- • Cemal Süreya, salt politik, dogmatik, etnik daralmalarda kalmadı... O, Türk şiiri ve yazınını dünya şiir ve yazınıyla buluşturup oralardan geniş bir yelpaze içinde insansala, toplumsallığa, evrensele uzandı... ca duyuruda bulunmak isterim: Derneğimizin kuruluş ve amacında, ai- le ya da küme, kişi adlarına; şişirilmiş ba- lonlara, dev aynalılara, salt kartvizit özen- tilerine yer verilmemiştir. Çahşmaların- da, sevgi, saygı, anlayış; Cemal Süreya görüş ve düşüncesindeki kültür, sanat, ya- zın; uygar, sevecen ilişkiler içinde kişilik- li ve tam bağımsız tutum geçerlidir... Ya- pılacaklar arasında, 9 Ocak anmaları, ödül- lü yarışmalar, belgelik (arşiv) ve kitaphk, telif hakları, ünlü köşetaşı yazın düşün sa- nat adamlarımızı anmak, günümüz önemlilerine say- gı düzenlemeleri yapmak, en önceliklı olan işlerdir... "Ödül Yönetmeliği", her yıl ve her yeni yönetim kuru- lu isteğiyle yeniden düzen- lenebilecektir. Ne ki her yı- lın yarışmasında "şiir" da- lı bulunmalı, ayrıca bunun yanında, her yıl birine sıra- sıyla yer vermek üzere, Ce- mal Süreya'nın üretim tür- leri olan deneme, günlük, çeviri, portre dalla- rındaki yarışmalar da unutulnıamahdır... Cemal Süreya için yapılan konuşmalar- dan, yayımlanan ya- zılardan, derneğin ça- lışmaları ve basına yansımalarından olu- şacak iki kitap tasa- rımız (ki bunlardan biri "Cemal Süreya'ya Ar- mağan", öteki "Cemal Sü- reya Kültür Sanat Derneği Çalışma ve Yansımaları" adını taşıyabilir), yeni yö- netim kuruluncagerçekleş- tirilmelidir... Dernek, de- mokratik yöntemle, özveriy- le, kendi öz kişiliğiyle ça- lışır; dışardan yönetilmez... Nice anmalar, nice şiirli günler olsun... Cemal Süreya için yapılan konuşmalar, yayımlanan yazılaı, der- neğin çalışmaları ve basına yansunalar iki ayn kitapta toplanacak. DVD / VCD Vuıltf This Property is Con- demned (Lanetli Ka- saba) / Yön: Sydney Pollack lOyn: Natalie Wood, Robert Red- ford, Charles Bron- son/1966, renkli, 105 dakika/Paramount- Palermo. Tennessee Williams'ın tek perdelik oyunundan Francis Ford Coppola'nın senaryolaştır- dığı filnı, ABD'ningü- neyinde ya- zann çok iyi tanıdığı Mississippi bölgesinde- ki Dodson kasabasın- da geçiyor. Küçük kız kardeşı, çıkarcı an- ııesiyle birlikte yaşayan güzel, çekici, düş- lerle dolu Alva bu sıkıcı kasabanın tekdüze geçen günlerini terk etme planla- n yapmaktadır. Annesi ara- cılığı ile kasabanın zengin erkeklerine sunulan hayal- ci Alva'nın karşısına bir gün son derece gerçekçi, ayakları yere basan Ovven Legate çıkar. Owen, bu tu- tucu, ırkçı, tüm yeniliklc- re kapalı küçük kasabada tren yolunu kapat- makveiş- çilerin işi- ne son ver- mek için devletçe görevlendi- rilmiş bir memurdur. Yaşama ne olursa olsun pembe göz- lüklerle ba- kan düş ku- rucu Al- va'yla düş- süz, çıkarlan- nı savunan bir yaşam sü- ren Ovven arasında sıra dı- şı bir yakınlaşma olur. Kı- nlgan genç kadına Owen "kinısenin nıalıolnıaınasr uyarısında bulunur. Owen'ın etkisiyle değiş- meye başlayan Alva kasa- bayı terk edip daha ger- çekçi biranlayışla yeni bir yaşam kurabilecek midir? T.Williams'ınötekı yapıt- lannda da görüldüğü gıbi ekonomik kriz döneminı konu alan bu etkileyici, hü- zünlü dramda da dünya- nın somut, çoğunlukla bık- tıncı gerçeklerinden uzak yaşayan karakterlerle ger- çekçi karakterlerkarşıkar- şıyadırlar. Film, izleyicıyi 20. yüzyıhn en yetkin ya- zarlarından biıi olan T. Wil- liams'ın derin çıkmazlar- la dolu bir o kadar da hü- manist dünyasma sürük- lüyor yeniden. dostları Shrek 2 (Şrek 2) / Yön: Andrevv Adam- son, Kelly Asbury, Conrad Vernon/Ses- lendirme: Mike Myers, Eddie Murphy, Came- ron Diaz/2004, renkli, 89 dakika/DneamVVorks- Tiglon. Sevimli yeşil dev Şrek'in biricik eşi Pren- sesFiona'nın o çekindi- ği gün sonunda gelip çatmıştır. Uzaklar- daki kral- lığın kral ve krali- çesi olan babasıyla annesine damatları Şrek'i ta- nıştırmak için yola çıkmak zo- rundadu"lar. En yakın Konuşan Eşek'le birlikte saraya doğru giderlerken kah- ramanları ilginç serü- venler, komik ve eğlen- celi bir yolculuk da bek- lemektedir. WilliamSte- ig'ın romanından uyar- lanan bu canlı, ince bir mizahla dolu çizgi fil- min Özel Bölümler'in- de renkli karakterlerin hit şarkıları '." ^*""~1 seslendirme yarışması, kazananı seçin bölü- mü, Fi- ona'nm fa- vori şarkı- ları, Peri Anne'yle birlikte şarkı söy- lemek, müzik klibı, görsel efekt- lerin yapımı, en beğeni- len sahnelerı yeniden izleyin bölümü, Kura- biye Adam'ın oyunlar evi, Çizmeli Kedi nere- de saklanıyor ve Fi- ona'yı kurtarma oyun- ları, filmin intemet si- teleri, yapım öyküsü, karakter-mekân-giysi- aksesuvar tasarımları, üç boyutlu modeller, seslendiren oyuncula- rın yorumları, seslen- dirme evresi, en sevilen karakter Çizmeli Kedi, filmin müziği ve şarkı- ları, çekim hataları, Uzaklardaki Zamanlar gazetesinden haberler var. Birinci filme oran- la çok daha yaratıcı, eğ- lcndirici ve komik olan bu yetkin çizgı çalışma- yı yaratıcı ekibin açık- lamalarıyla da keyifle izleyebiliyorsunuz. Yıldız'da Totoğraf Pazan' • Kültür Servisi - Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasanm Fakültesi Fotoğraf ve Vıdeo Programı Fotoğrafçılık Merkezi'nde bugün 11.00-16.00 arasında 'Fotoğraf Pazan' başlıklı bir etkinlik yapılacak. Etkinlik, öykü yazan Nursen Karas Ak, fotoğraf tarihı araştırmacısı ve yazan Seyit Ali Ak, Sabahattin Pamuk ve Kenan Akkaya'mn katılımlarıyla gerçekleşecek. Nursen Karas'ın, ilk hikâyeleri 1952'de Yeni Istanbul gazetesi çocuk köşesinde çıktı. Karas'ın 1963'ten itibaren hayvan, çevre, toplum sorunlarıyla ilgili yazıları, tiyatro eleştirileri, şiir ve hikâyeleri Akşam, Türk Dili, Varlık, Cumhuriyet Dergı ve birçok gazetede yayımlandı. Paris ve Londra'da çeşitli fotoğraf sergileri açtı. (0 212 259 70 70) Turan ve Saydam Kahire'deydi • Kültür Servisi - Pıyanist Kamerhan Turan ve mezzo soprano Ezgı Saydam, perşembe akşamı Kahire Opera Evi'nde konser verdi. İki bölümden oluşan konserin ilk bölümünde Turan Mozart, Bach ve Saygun'un yapıtlannı çalarken, ikinci bölümde Kamerhan Turan'ın eşliğinde mezzo soprano Ezgi Saydam, Cemal Reşit Rey, M. de Falla, Strauss ve Bizet'nin yapıtlannı seslendirdi. Kahire Büyükelçimiz Korkmaz Haktanır, Kahire Opera Evi'nde sanatçılann onuruna bir davet verdı. Kamerhan Turan ve Ezgi Saydam, konserlerini dün Iskenderiye Opera Evi Seyid Derviş Tiyatrosu'nda tekrarladı. Fransız yazar Pierre Daninos öldii • Kültür Servisi - Fransız yazar Pierre Daninos yaşama veda etti. 1913'te doğan Daninos, yazarhğa gazeteci olarak 1931 'de başladı. 1947'de yayımladığı 'İyi Tannnın Not Defterleri', 1952'deki 'Sonia, Diğerleri ve Ben' ile ödüller kazanan Daninos, 1962'de yayımladığı 'Geveze' ve 1964'teki 'Züppe' ile mizah alanında da büyük üne kavuştu. Yaptıları 28 dile çevrilen Daninos'nuıı en önemli başarısı ise 'Marmuduhe Thomson' adıyla yarattığı ve Fransızların günlük yaşamını ince alayla ele alan tiplemesiydi.