Katalog

SAYFA CUMHURİYET 2 OCAK 2005 PAZAR 12 PAZAR KONUGU leyla.tavsanoglu(« cumhuriyct.com.tr l§ Türkiye de, İsrail de dı- şardan, desteklenen terör örgütlerinin gruplarının hedefleri oldu ve bundan çok çekti. y Türkiye çok önemli ve saygıdeğer bir ülke. ABD Kongresi ve siyasi sistemi üzerinde son zamanlarda daha az etkili oldu. İsrail bir demokrasidir. Etkin bir basını vardır. Ben İsraiVin geleceğinin çok parlak olduğunu söyleyebilirim. Türkiyeterördençok çektiAmerikan Yahudi Komitesi'nin Stratejik Araştırmalar Direktörü, emekli diplomat Barry Jacobsla Genişletilmiş Ortadoğu Projesi'ni ve Yahudi örgütleri üzerine konuştuk SÖYLEŞİ- LEYUV TAVŞANOĞLU Yahudilerin yü/vıllardır bulunduk- ları ülkelerde uğradıklan felaketieri,ya- şadıklan baskıları, son olarak cla İkin- ci Dünya Savaşı'nda Naziler tarafıııdaıı nasıl bir soykjrıına (abi tııluldııklannı tarih kitapları yazıyor. Bir toplumun, bir ırkın bunca acılaryaşarken de ken- dini korumak için örgütlenmesini çok doğal karşılamak gerek. Diiııvaııın çe- şitli ülkelerinde Yahudi örgütleri var. Arna en önemlileri iki tane. American Jevvish Conınıitte (Amerikan Yahudi Komitesi) ve American Jewislı Cong- ress (Amerikan Yahudi Kongresi) ad- lı bu iki örgütün merkezleri, ABD'nin başkenti NVashington'da. Bu haftaki konuğum da birlikte İsrail'i ziyaret et- tiğim Amerikan Yahudi Komitesi'nin StratejikAraşarmalar Direktörii,Anıe- rikalı emekli diplomat Barry Jacobs. Jacobs'la Kudüs'teki İnbal Otel'de cay içerck konuşuyoruz. Baııa örgülünün amaçlarını, etkinliklerini anlatıyor. Türkiye'yle İsrail ve ABD'nin ilişkik- rini, Genişletilmiş Ortadoğu Proje- si'nin (GOP) ne anlama geldiğini söy- lüyor. - Bize Amerikan Yahudi Komite- si'nin etkinliklerini ve amaçlarını anlatır mısınız? JACOBS - Bir kere biz en eskı Ya- hudi kuruluşuyuz. Bir grup Amerika- lı Yahudi işadamı bu örgütü 1906'da, Çarlık Rusyası'ndaki Yahudilere uy- gulanan baskılarla mücadele etmek amacıyla kurmuşlar. Biz, kâr amacı gütmeyen bir sivil toplum kuruluşuyuz. Aşağı yukan 125 bin kadar üyemiz ve destekleyicimiz var. Bu kişiler bi- ze bağışlar yapıyorlar. Yıllık bütçemiz yaklaşık 30 milyon dolar. Devamlı çalışanlarımızın sayı- sı, çoğu ABD'de olmak üzere bütün dünyada 250 kişi. Kudüs'te, Berlin'de, Brüksel'de ve Cenevre'de olmak üze- re ABD dışında üç de enstitümüz var. Çalışanlarımız ve yöneticilerimiz çok iyi yetişmiş, birikimli insanlardan oluşuyor. Profesyonelce çalışıyoruz... Bakın, daha birinci intifada başlama- dan bizim komitenin yararlı bir rol oy- nayabileceğini biliyorduk. Biz hükü- met değiliz. İsrail ve komşusu ülkeler ya da bölgeler arasında doğrudan mü- zakereler açamayız. Ama Oslo Barış Süreci gibi süreçlerde, ikinci kanal olarak (track two) Irak'tan Bahreyn'e, Malezya'ya kadar uzanan bir ağ ku- rabilmiştik. Gayct profesyonelce çalışıyoruz. ABD içinde etkimizi azamıye nasıl çıkarabileceğimizi biliyoruz. Hangi yönetim olursa olsun ABD Dışişleri Bakanlığf nın üst düzey yönetıcileriy- le, ABD Başkanı'nın Ulusal Güven- lik Danışmanı 'yla her zaman görüşme olanağımız var. Dolayısıyla gördüğü- nüz gibi biz çok ciddı bir örgütüz. - Ciddi bir gölge bakanlık gibi mi çalışıyorsunuz ? JACOBS - Bakın, biz ABD dış po- litikasına bir alternatif oluşturmuyo- ruz. Aksine... Ama bütün dünya üze- rindeki Yahudi örgütleri ya da Isra- il'le ilişkilerde yararlı hizmetler ya- pabiliyoruz. Biz İsrail Yahudi Komi- tesi değil, Amerikan Yahudi Komite- si'yiz. Yine de yararlı hizmetlerde bu- lunabiliriz. Amerikan Yahudi Komitesi ABD'de etkili olmaktan ve görüşlerini doğru ve üst makamlara iletebilmekten gurur duymaktadır. Dünyadaki pek çok Ya- hudi kuruluşu çok daha küçük çaplı- dır ve böylesine siyasi bakımdan et- kin değildir. Zaman zaman, tabii ki on- ların izniyle, onların adına konuşuyo- ruz. Bizim ana fikrimiz de bütün dün- yada Yahudilerin, azınlık toplumları- nın, demokrasinin, dinle devlet ara- sındaki liberal ilişkilerin güven için- de olmalarının gcreği. Bizim bu tutu- mumuz insan haklan, demokrasinin ge- lişmesi gibi konuların güçlü bir avu- katı haline getiriyor. Zaten bu saydı- ğım konular ABD'nin genelde bütün dış politikasını oluşturuyor. - Peki, Amerikan Yahudi Kongre- si 'yle A merikan Yahudi Komitesi ara- sındaki farkı bize anlatır mısınız? JACOBS - Bu konunun ABD için- de olduğundan daha fazla dış ülkeler- de birbirine kanştınldığını biliyorum. Şunu söyleyebilirim: Amerikan Yahudi Komitesi, ABD'deki en eski insani ilişkiler ör- gütü. Ikisi arasındaki fark, etkinlikle- rimizin çapında yatıyor. Bizim 33 ABD ları olarak başka ülkelerde yaşayan Yahudilerin haklarının, bütün dünya- daki azınlık ve dini toplumların hak- larının savunulması yoluyla sağlana- bileceğine inanıyoruz. Dolayısıyla da etkinliklerimiz genelde dinler arası di- yalog, ırklar arası anlayış ve uzlaşı, uluslararası anlayışa yönelik. Biz bir araştırma enstitüsü olmamamıza kar- şın sürekli olarak şu şu ülkede Yahu- di toplumuna nasıl bakıldığı ya da şu şu ülkede anti-semitizm olup olmadı- ğı konusunda raporlar hazırlıyoruz. Biz partiler üstüyüz... Son yıllarda da örneğin Iran'daki nükleer program, bununla ilgili önce- ki kaygılarımız, Irak'ta Ortadoğu'nun istikrarını tehdit eden programlar ko- nusunda da raporlar yazdık. ABD'de bütün yönetimler ve Kongre'yle çok yakın işbirliği yapmaktan da gurur du- yuyoruz. Biz partiler üstüyüz. Kim olursa olsun, o yönetimle çalışırız. ABD dışında da bulunduğumuz ül- ye'nin ABD'deki öbür diplomatik mis- yonlanyla da çok sıkı temas halinde- yiz. - Peki, neden Türkiye'ye bu yakın ilgi? JACOBS - Nedenleri çok açık. Tür- kiye'yle ABD ve Türkiye'yle İsrail ilişkilerinin, ayrıca da Türkiye'nin bu çok sorunlu bölgedeki öneminin Do- ğu Akdeniz'de istikrarlı ve güvenli bir ortam oluşturacağını düşünüyoruz. Ayrıca da bu şekilde düşünen sade- cebizler değiliz. Ama Türkiye'yle İs- rail arasındaki ikili ilişkilerin geliş- mesinden beri çok yol ka- t edildi. Türkiye ve İsrail bu bölgede- ki yegâne demokrasiler. İki ülke de ABD'nin çok yakın dostu. Her iki ül- ke de pek çok bakımdan tek bir halkı temsil ediyor. İki ülke de geleneksel olarak öteden beri Avrupa'dan daha fazla ABD'yle daha ıyi ilişkiler içindedir. Türkiye de, israil de dışardan, ülkeler, örgütler ya da gruplar tarafından desteklenen te- rör olaylannın hedefleri oldu ve bun- Amerikan Yahudi Komitesi'nin Stratejik Araştırmalar Direktörü, Amerikah emekli diplomat Barry Jacobs, Türkiye'yle İsrail arasında gelecekte çok sıkı bir sanayi işbiriiğınin oluşacağını söylüyor. kentinde şubelerimiz, ayrıca da Kudüs, Berlin, Brüksel ve Cenevre'de tam kadrolu bürolarımız, Hindistan'da, Po- lonya'da, Rusya'da tam gün hızmet veren ve çıkarlanmızı gözeten tem- silciliklerimiz bulunuyor. Geçen eylülde Ankara'yı ziyareti- mizde Başbakanınız Erdoğan'ın deyi- şiyle biz ABD'deki Yahudılıği savun- ma örgütleri arasında kendimizi bi- rinci, yani Latincesiyle primus inter pa- res (eşitler arasında binnci) kabul edi- yoruz. Sürekli raporlar hazırlıyoruz... - Uluslararası alanda seminerler, konferanslar düzenliyorsunuz. Bi- raz bunlardan sö'z eder misiniz? JACOBS - Bu etkınhkleri özellıkle ABD dışındaki yerlerde yapıyoruz. Bu da bizim bütün dünyada ve tabii ki lsrail'de yaşayan Yahudi toplunılarının çıkarlan ve iyiliklerini sağlama ama- cımızı yansıtıyor. Ama İsrail dışında, azınlık toplum- kede sadece Yahudi toplumları ve ör- gütleriyle değil, hükürnetiyle müm- kün olduğunca yakın işbirliğinde bu- lunmaya çalışınz. Bunu yaparken de görüşmelerimizde, toplantılarımızda çok ciddi biçimde gızliliğe önem ve- ririz. Raporlarımızda da bilgilendiril- menin gizhliğıne saygı gösteririz. Bir keresinde eski dışişleri bakanlarından Madelaine Albright bizim ıçin Yahu- di toplumunun Dışişleri Bakanhğı de- mişti. - Peki, Türkiye'yle ilişkiler nusıl? Türkiye 'de neden bir büronuz yok? JACOBS - Şımdilık Türkiye'de bir büromuz yok. Ama sık sık orada, Tür- kiye-Amerika-Yahudi işlcrine baka- cak bir enstitüyü neden açmadığınıı- zı tartışıyoruz. Ama bu iş için de bızı hem parasal hem de her bakımdan destekleyecek birilerine ihtiyacımız var. Yalnız şunu söylemeliyim ki bizim Türkiye'ye olan ilgimiz çok açıktır. Üyelerimız ve üst düzey çalışanlarımız sık sık Türkı- ye'yi ziyaret ederler. Sadece büyükelçilik değil, Türki- dan çok çekti. İki ülkenin ekonomi- leri de birbirini tamamlayacak nite- likte. Türkiye 70 milyonluk nüfusuy- la lsrail'den çok daha büyük bir ülke. Ama Israil'in ekonomisi neredeyse Türkiye'ninkinın yüzde 70'i kadar. Üstelik İsrail ekonomisinin temelini ile- ri teknoloji ihracatı oluşturuyor. Do- layısıyla biz Türkiye'yle İsrail arasın- da gelecekte çok sıkı bir sanayi işbir- liğinin oluşacağını görüyoruz. Üstelik lsrailliler, kumarhaneler kapanmasına rağmen Türkiye'yi ziyaret eden ikin- ci büyük turist grubunu oluşturuyor. - Peki, ABD 'de etkin çalışmalaryü- rüten Amerikah Yahudi grubu ola- rak Türkiye 'nin ABD 'yle son zaman- lardaki ilişkilerini nasıl görüyorsu- nuz? JACOBS - Türkiye çok önemli ve saygıdeğer bir ülke. Ama ABD Kong- resi ve siyasi sistemi üzerinde son za- manlarda daha az etkili oldu. Dolayı- sıyla biz Amerikan Yahudi Komitesi olarak öbür Yahudi örgütleri olan APAC, B'naı Brith, JİNSA ıle birlik- te Türkiye'nin ABD siyasi sistemin- den hakkı olan desteği alıp bunu güç- lendirebilmesi amacıyla hem ABD yönetimi, hem de Kongre'ye kendini daha iyi anlatabilmesine yardımcı ol- maya çalışıyoruz. - Peki, Amerikan Yahudi Komite- si olarak ABD 'nin Irak 'ta yaptıkla- rını nasıl karşılıyorsunuz? Ayrıca da Genişletilmiş Ortadoğu Projesi (GOP) konusunda ne düşünüyorsunuz? JACOBS - Bir kere Saddaın Hüse- yin, Ortadoğu'nun, özellikle de tsra- il'in istikrarı için ciddi bir tehditti. Şu- nu hiç aklımızdan çıkarmıyoruz: 1991'de, Birinci Körfez Savaşı'nda Saddam Hüseyin, karşı taraftan hiçbir kışkırtma olmadan Israil'e Scud füze- leri fırlatmıştı. Bundan amacı da bü- tün Arap dünyasını kendisine mütte- fik yapmaktı. Bütün bunlara rağmen İsrail Sad- dam'a misillemede bulunmadı. - IrakSavaşı GOP'u nasıletkiler? Ayrıca sizce Türkiye ve İsrail bupro- jede nasıl rol alırlar? JACOBS - Çok fazle bilimkurguya 0 R T R E M BARRYJACOBS Digitürk le evlerimize giren Dis- covery Channel 'in kuruculanndan. Yükseköğrenimini ABD 'de Univer- sity ofMichigan, National War Col- lege (UlusalHarp Akademisi), Ge- orge Washington Üniversitesi'nde tamamladıktan sonra Ingiltere'de London School ofEconomics de li- sansüstü eğitiminiyaptı. Yurtdışın- daAtina ve Selanik, Güney Kıbrıs, Venezüella, İsrail, Hindistan ve El Salvador'dagörevyaptı. El Salva- dorve Venezüella hükümetleıinden liyakat nişanı aldı. Ayrıca medya- da da görevleri oldu. 1994 'te Dis- covery Channel adlı Amerikan TV kanalı kurulduğunda ilk genel yö- netmeni, daha sonra da Latin Ame- rika ve Asya Bölgesi Yaymları Baş- kan Yardımcısı oldu. Pek çok çokuluslu şirkette uluslararası pazarlama ve halkla ilişkiler danış- manı olarak çalıştı. Şimdi American Jewish Committee 'nin Stratejik Çalışmalar Direktörü. Eşi de ABD 'nın eski Papua Yine Gine Büyükelçisi ve şimdi de Iç Güven- lik Bakan Yardımcısı. girrnedenanlatmayaçalışayım. 199O'lı yılların başında, özellikle Sovyetler Birliği'nin yıkılmasıyla birlikte bütün dünyayı saran demokrasi fırtınası ne yazık ki Ortadoğu'yu etkisi altına ala- madı. Bakın, Afrika'da bildiğimiz nice yoksul ülke demokrasiyle yönetiliyor. - Peki, sizce Arap dünyası 300yıl gibi bir süre modernleşmeyi neden reddetti? JACOBS - Bunu sorarsamz kültür ve tarih konularına girmem gerekir ki bu benim uzmanlık alanımın dışında ka- lır. Bunun nedeninden tam olarak emin değilim. Ama bir nokta açık. Arap dünyasına hiçbir dönemde, "Artık de- ğişim gereksiniyoruz. Devlet ve din iş- lerini birbirinden ayırmamız lazun. Kadınlarımıza eşit haklar gerekli" di- yebilen Mustafa Kemal gibi bir lider gelmedi. Bakın, 2004 yılında Türki- ye ve lsrail'de savaş jetlerini kullana- bilen kadın pilotlarımız var. Öte yan- dan Suudi kadınlar kendi arabalannı kullanma hakkından yoksunlar. Bu da çarpıcı bir gerçektir. ( İsrail 'in kendi iç sorunları var' Biz en eski Yahudi kuru- luşuyuz. Bir grup Ameri- kalı Yahudi işadamı bu ör- gütü 1906'da { kurmuşlar. •/ - Filistinliler ve Suriye'yle olan sorunlar sizce nasıl çö'zülebilecek? JACOBS - Ben yetişkin ömrümün büyük bölümünü Ortadoğu'da olan- ları izlemekle geçirdim. Ortadoğu'yu izleyenler arasında sıkça yapılan esp- ri, "Burada ne olacağı kestirilemez"dir. Bugün öyle bir noktaya geldik ki Mısır, Tel Aviv'e yeniden büyükelçi göndermekten söz ediyor. Çünkü Ya- ser Arafat öldü. Bu gelişmeyi dört ay önce kestirebilmek mümkün de- ğıldı. fsrail son dört yıldır inanılmaz bir direnç becerisi gösterdi. Kimi uz- manların söylediği gibi eğer Yaser Arafat İsrail'in iradesini kırabilece- ğine inanıyor idiyse bunun aksi ger- çekleşmiştir. Üstelik İsrail bütün ta- rihi boyunca hedef olduğu savaşlar- dan daha ağır terör hareketlerıni bu son dört yıl içinde yaşadı. Ama siz buraya geldiniz ve gözle- rinizle gördünüz. Bu toplum inanıl- maz biçimde dirençli. Bütün o terör olaylarına karşın halk yine de günde- lik görevlerini ihmal etmedi. Üzeri- ne düşeni hakkıyla yerine getirdi. Zaman içinde dünyanın gerçekle- ri insani kendine getirir. Bakın, Mi- lıail Gorbaçov sonunda Sovyet siste- minin işlerliği olmadığını anlamıştı. Filistinliler de günün birinde bu şid- det eylemlerinin kendilerine hiçbir şey sağlamadığını göreceklerdir. Bu arada israil ekonomik sıkıntıla- rından kurtulmaktadır ve kendisini çevreleyen bütün ülkelerin ekonomı- lerinin toplamından da daha güçlü birekonomiye sahip olmuştur. Üste- lik unutmayın ki buranın nüfusu sa- dece 6 milyon kişi. - Peki, ekonomik güç bağlamın- da İsrail AB üyeleriyle boy ölçüşe- bilir mi? JACOBS- Dört yıl süren intifada- ya rağmen tsrail'in kişi başına düşen yıllık geliri üç AB ülkesinden daha fazladır. Yani Yunanistan, lspanya ve Portekiz'den daha fazladır. Bir şey daha söylemek istiyorum: İsrail teknolojik bakımdan da çok ile- ri. Bugün hiç kimsenin elinden düşür- mediği cep telefonu buluşu Israilli bilim adamlarına aittir. Dolayısıyla bu ülkenin önü açıktır. İyi ılişkileri de sadece Türkiye'yle değil, aynı zamanda Hindistan'la da gelişmektedir. Öyle ki şimdi, "Dün- yanuı en büyük demokrasisiyle en es- ki demokrasisi bir araya geldi" deni- yor. tsrail'in aynca Kore'yle (Güney) çok iyi ticari işbirliği var. Asya kap- lanlarından Japonya ve Çin de Uzak- doğu'daki işbirliği yaptığı ülkeler. ts- rail gelişme yolunda hızla ilerleyecek- tir. Komşuları isterlerse ona ayak uy- durabilirler. Istemezlerse de oldukla- n yerde sayabilirler. Onlan çağdaş- laştıracak olan İsrail değildir. Çağdaş- laşmak istemezlerse bu kendi sorun- lan ve kayıplan olur. - Bir de bu kısa ziyaretimiz sıra- sında anlayabildiğim kadarıyla İs- rail 'de ciddi sayılabilecek bir dinci- lik sorunu var. Bu demokrasiyle bağdaşıyor mu? JACOBS - Evet. lsrail'in kendi iç sorunları var. Bunlardan birisi de İs- rail devletinin dini niteliğinin ne ol- duğu, hem bir Yahudi devlet olurken aynı zamanda demokrasi olmanın ne anlama geldiği konusu. Ama lsrail'in bu sorunlann üstesinden gelme bece- risi vardır. İsrail bir demokrasidir. Özgür ve etkin bir basını vardır. Do- layısıyla da ben tsrail'in geleceğinin çok parlak olduğunu söyleyebilirim. Aynı zamanda çağdaş dünyanın bir parçasıdır. J