Katalog

14 TEMMUZ 2004 ÇARŞAMBA CUMHURİYET SAYFA DIZI Prof. Dr. Zeki Öngen, Türkiye'deki yanlış beslenmenin acı sonuçlar doğurduğunu söyledi Buyemeğekalpmidayanır? k Kalbi koruyucu altın öğütler SULE KOKTURK ZEKİ ÖNGEN: Kalp hastalıklarında beslenmenin iki türlü etkisi var. Birincisi kanda damar sertliğine neden olan yağlar diye bilinen maddelerin artması, ikincisi şişmanlamaya yol açması. Eğer genç yaşlardan başlayarak beslenmeye özen gösterilmezse, kan yağlannda oluşacak yükseklik kalp damar sistemi hastalıklannın daha kolay ortaya çıkmasına neden olur. | stanbul Üniversitesi Cerrahpaşa I Tıp Fakültesi Kardiyoloji Ana- bilim Dalı öğretim üyesı Prof. Dr. Zeki Öngen, Türkiye'nin kalp hastalıklan açısından Avrupa bi- rincisi olduğunu belirtiyor. Türk- lerde iyı kolesterol düzeyinin dü- şük olduğunu belirten Öngen, Ame- rika'da yaşayan Türkler arasında ya- pılan araştırmada da, iyi kolesterol düzeyinin Amenkalılardan daha dü- şük olduğunun belirlendiğini söylüyor. Öngen, kaslann uzayıp kısaldığı spor- lar, yani yüriiyüş, bısiklete binme. ha- fif tempoda koşma ve yüzme, hafta- da 5 gün, 30 dakika yapıldığı takdir- de kalp sağlığı açısından yeterince spor yapıldığı söylenebilir dıyor. - Kalp hastahklan açısından dünya ve Türkiye'yi karşılaştırdığımızda, Türkiye'nin konumu nedir? ÖNGEN: Türkıye kalp hastalıkla- rında Avnıpa birincisi. Avrupa'da kalp hastalıklan görülme yaşı 70 iken Tür- kiye'de bu erkeklerde 55, kadınlarda 65. Türkiye'de 2 milyon koroner kalp hastası, 12 milyon yüksek tansiyon, 9- 10 milyon kan kolesterolü yüksek in- san yaşıyor. - Hangi bölgelerde kalp hastahkla- n daha çok görülüyor? ÖNGEN: Akdenız'de yüzde 1.8, Ege'de yüzde 2.5 şeklinde belirlenir- ken, Güneydoğu Anadolu'da bu oran yüzde 3.9 olarak karşırruza çıkıyor. KaradenizBölgesi'nde yüzde 3.1 olan BOL SIVI ALIN Türkkrdei>i kolesterol düzeyinin düşükoMuğunu belirten Prof. Dr. Öngen, kalpsağbğıiçin bitinçüsporyapılmasımöneriyor. kalp hastalıklan görülme sıklığı diğer bölgelerde, yüzde 3 'ler civannda sey- rediyor. - Bu fark neden kaynaklaıuyor? ÖNGEN: Bu bölgelerde kırmızı et ve kan yağlann mutfaklarda fazla yer alması nedeniyle kalp hastalıklan da- ha çok görülüyor. - Beslenme kalp hastalıklarında ne kadar etkili? rilmezse, kan yağlannda oluşacak yükseklik kalp damar sistemi hasta- lıklannm daha kolay ortaya çıkma- sına neden olur. - Şişmanhk nasd bir etld gösterryor? ÖNGEN: Türkiye için şişmanlık. en az kan yağlan kadar önemli bir başka sorun. - İyi kolesterol kötü kolesterol ne- dir?" sınm çok üstünde olmamakla birlik- te, iyi kolesterol düzeyi düşük. Gene- tik olarak Türk toplumunun iyi koles- terol üreten sisteminin eksik olduğu ileri sürülüyor. Henüz kanıtlanmış de- ğil, ancak San Francisco'da yaşayan Türkler arasında yapılan araştırma- da, Amerikalılar gibi beslenseler bi- le Türkleruı iyi kolesterol düzeyi Ame- nkalılardan düşük bulunmuş. Bu araş- Cetrahpaşa Tıp Fakültesi Kardiyoloji Anabilim Dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Zeki Öngen, Istanbul Tıp Fakültesi 'nde tıp eğitimi aldıktan sonra, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi 'nde başladığı iç hastalıklan uzmanlık eğitimini tamamladı. Kardiyoloji bilim dalında uzman olarak çalışmaya başlayan Öngen, 1989 yılında doçent, 1996yılında profesör unvanını aldı. Akut koroner sendromlar ve invasifkardiyoloji, Prof. Dr. Zeki Öngen 'in temel uzmanlık alanları arasında yer alıyor. ÖNGEN: Beslenmenin ikı türlü et- kısi var. Birincisi kanda damar sert- liğine neden olan yağlar diye bilinen maddelerin artması, ikincisi şişman- lamaya yol açması. Beslenmenin kan yağlan üzerine yüzde 20 oranında etkisi vardır. Vü- cut, kolesterolün yüzde 80"inı üre- tir, yüzde 20'sini besinlerle alır. Do- layısıyla kolesterolden fakır bir di- yet ile kan yağlannda hiçbir ilaç kul- lanmadan yüzde 20"ye yakın bir dü- şüş mümkün. Eğer genç yaşlardan başlayarak beslenmeye özen göste- ÖNGEN: lyi-kötü kolesterol, kan- da yağlann özgül ağırlığına göre ya- pılan aynmdır. Ancak bunlann işlev- len farİdı. Kötü kolesterol diyetanım- lanan özgül ağırlığı daha düşük olan kolesterol damar ıçensınde birikip da- mar sertliğine yol açıyor. iyi koleste- rol olarak bilinen özgül ağırlığı daha yüksek olan kolesterol ıse, bu damar duvannda biriken kolesterolü, ters yönde taşıyıp karaciğere götüren da- mar duvannda kolesterol birikimini en- gelleyen kolesteroldür. Türkıye"de kö- tü kolesterol düzeyi dünya ortalama- tırmalar devam ediyor. Daha açık bir nedeni var.. erkeklerde sigara içilme- si. Sigara miktan arttıkça ıyi koleste- rol düzeyi düşüyor. - Normalyaşam süren insanlar kalp hastası olup olmadıklannı hissedebi- Kriermi? ÖNGEN: Bazı objektıf bulgular var. Kalp damar hastalıklan açısın- dan erkekler 45. kadınlar 55 yaşın- dan sonra uyanık olmalı. Eğer sigara içiyorsa, tansiyonu yüksekse, kan ko- lesterolü yüksekse, bu kişiler kalp da- mar hastalıklan açısından riskli kişı- lerdir. Eğer birinci derece akrabalann- da erken yaşta kalp hastalığı öyküsü varsa, bu, riski daha da artıyor. Kalp hastalannın soluk darlığı, çarpıntı. göz kararması, bayılma gibi tıpİk ya- kınmalan olur. Bu yakınmalan olan kişilerin doktora başvurması gereki- yor. - Ne kadar süre devam ediyor? ÖNGEN: Süreyle bağlantilı değıl. Eğer bu yakınmalar varsa vakit geçır- meden doktora başvurmah. - Dış darfoeleıie kalpte herfaangi bir sorun yaşanabilir mi? ÖNGEN: Göğse gelen darbeler ba- zen kalp kasında hasara yol açabilir harta ani durmalara neden olabilir. Sporcu ölümlerinin bir bölümü de kaJ- be gelen darbeler olabilir. - Kalp hastaüklaruıda kabümın rö- hı nedir? ÖNGEN: Toplumda sık görülen yüksek tansiyon ya da kalp-damar hastalıklarında genetik yatkınlık rol oy- nuyor. Yalnız tek gen ile geçen bir hastahk değil. Birçok genin çevrenin olumsuz şartlannda etkılenmesi ile ortaya çıkan bir durum. - Kalp krizinde dikkat edilmesi ge- rekenler neierdir? ÖNGEN: Kişinin zaman kaybet- meden hastaneye ulaştınlması, ne ka- dar erken damar açılır, kanlanma sağ- lanırsa kalp kası o kadar çok kurtulur. Zaman eşitrir kas. ' l E M İ Z KANLA KIRLI KAN KARIŞYIOR 1 - Kalbin delik olması nasd bir has- talık? ÖNGEN: Anne karnındaki ceni- nin, suyun içerisinde yüzdüğü için ak- ciğerleri kapalıdır. Kan dolaşımı ise kalbin kanncıklan ve kulakçıklan ara- smdaki delikler aracılığı ile yapılır. Akciğerlere gıdıp kanın temizlenme- si gerekmez. Doğumla birlikte bebe- ğın ağlaması, akciğerlerin açılması ve hava ile dolması anlamına geliyor. Akciğenn hava ile dolması ile nor- mal bir insan dolaşımı başlar. Kirli kan akcığere gıdip temizlenir, sonra kalpten bütün vücuda aktanlır. Bu- nun başlaması ile birlikte bu delikler kapanır. Ancak, kapanma olmazsa de- liklerden kirlı kan ile temiz kan bir- birine kanşır. Delikler büyükse temiz kan ile kirli kan birbirine daha çok kanşır. Bunlar çocuk yaşta belirti ver- meye başlar ve hemen ameliyat edil- mesi gerekir. Eğer dehk küçükse ba- zen hiç farkına \-anlmaz. Kişi uzun yıl- lar yaşayabilir. Yarın: Kalp hastalıklarında genetik biliminin rolü TEDAVİ YÖNTEMLERİ Kalppili ve balon uygulaması- Kalp piti hangi haDerde takıhr? ÖNGEN: Kalp pili olarak bilinen elektriksel tedavi yöntemi çeşitlilik kazanmıştır. En yaygın uygulaması kalbin herhangi bir nedenle yavaşlaması sonucunda kalp pilinin takılmasıdır. Yaşın ilerlemesi ile birlikte kalbin elektrik üretimi yapan hücreleri azalır. Bazt insanlarda ise, kalp hızı dakikada 40'ın altma iner ve bu insanlarda kalp atımı vücudun gereksinimini karşılayamaz. Kalp pili, ölümcül ritm problemlerinin azalhlması için ve ileri kalp yetersizliği bulunan kişilere takılabilir. Kalp pili uygulamalannda yüzde 100'lere varan başan sağlanabiliyor. - Balon uygulaması hangi durumlarda yapıhr? ÖNGEN: Balon uygulaması, kalp damarlanndakı darlıklann, damarlar içine sokulan balonla, darlık olan bölgede şişirilmesi, damann genişletilmesidir. Bu uygulamanın yapılabilmesi için damarda darlık olması, kişide yakınmalara yol açması, kalp krizi riskinı arttırması, günlük yaşam kalitesinin düşmesi ve aynca darlığı balon uygulamasına elverişli olması gerekiyor. Damarların daralma riski - Herhangi bir yan etkisi var mi? ÖNGEN: Bugün bu yöntemin, çok kullanılmasına karşın, en önemli sakıncası, ilk 6 ay içerisinde yüzde 30 ile 50 arasında yeniden daralma riskinin olmasıydı. Bu yeniden daralma riskini engellemek için başka aygıtlar geliştirildi. - Bunlar hangi aygıtlar? ÖNGEN: Bu balonun üzerine bir tel kafes takılarak o damara yerleştirildi. Stent uygulaması dediğımiz uygulama. tlk 6 ay içerisindeki daralma sıklığının azaltılmasına çalışıldı. Ancak, bu şekildeki stentler de (yüzde 20 ile 30) ilk 6 ay içerisinde daralabiliyor. Bunun üzerine ilaç kaplı stentler üretildı. Bu ilaç kaplı stentler, stent takılan yerde dokulann yeniden üreyip orayı daralrmasını engellemeye yönelik. Bunlann da yeniden daralma oranı ise yüzde 6-8 arasında değişiyor. Bugün için en iyi stentler bunlar, ancak birçok iyi şey gıbı bu da pahalı. Güneşli havauyansı M eteoroloji önümüzdeki günlerde ülkemizin büyük bo'lümünde çöl sıcaklannın yaşanacağını açıkladı. Kalp uzmanlan sıcak havanın. kalp-damar hastalan ile yaşlılar üzerinde ölüme yol açabilecek etkileri olduğunu belirterek bu kişilerin fazla güneşte durmaması hafif ve sulu gıdalar yenmesıni önerdiler. Türk Kalp Vakfı kardiyologlanndan Prof. Dr. Muharrem Coşkun, özellıkle yaşlılar, kalp-damar hastalıklan ve tansiyon problemi olanlann uzun süre güneş altında kalmaması gerektiğini söyledi. Bu kişilerin güneşe maruz kalmalannın çok sakıncalı olduğuna da dikkati çeken Coşkun, "Mümkün olduğunca dışan çıkmamalan gerekiyor. Ama, çıkmışiarsa da güneşte kalmamak, gölgede oturmahlar" dedi. Sıcak havalarda, sulu ve hazmı kolay yiyecekler yemeleri gerektiğini de vurgulayan Prof. Dr. Coşkun, kızartma ve yağlı besinlerin yaz aylannda alınmamasını öneriyor. "Kolalı içecekler zararlıdır, ancak insanlar hazmı zor yemek yiyeceğine sıvı olan kolayı içsinler'' diyen Coşkun, kalp hastalannın ilaçlannı yanlanndan ayırmamalan öğüdünde bulundu. Sıcak hava nedeniyle kalp krizi ve beyin kanamalan nedeniyle çok sayıda ölüm görüldüğünü ifade eden Prof. Dr. Coşkun, "Sıcak nedeniyle damarlar genişliyor ve daha fazla kan pompalamnasına ihtiyaç oluyor. Zaten hasta olan kalp bunu daha çok çahşmak gerekiyor, zorianıyor ve kalp krizi meydana geJebUryor" diye konuştu. Prof. Dr. Muharrem Coşkun, sıcak çarpması ve kalbin zorlandığımn hissedılmesi durumunda ilaçlann alınması ve vakit geçirmeden doktora başvurulmasını önerdi. Türk Kalp Vakfı Başkanı Çetin Yıldınmakuı da, tatil bölgelerinde sağlık kuruluşlan ve sağlık merkezlerinin sayılannın arttınlması gerektiğine dikkati çekerek yaşlılar ile kalp-damar hastalığı olanlann tatil öncesinde kontrolden geçmesi gerektiğini söyledi. Sporcıüartehdit altında- Kalp hastanklanndan korunmada sporun önemi nedir? ÖNGEN: Türkiye'deki iyi kolesterol düzeyinin düşük olmasının önemli bir nedeni de, düzenli egzersiz ahşkanlı- ğının olmaması. Düzenli egzersizle kan yağlannı düşünnek ve kalp hastalıkla- nndan korunmak mümkün. - Kalbe en iyi gelen spor hangisidir? ÖNGEN: Kaslann uzayıp kısaldığı sporlar.. yani yürüyüş, bisıklete bin- me, hafif tempoda koşma ve yüzme. günde 30 dakika yapıldığı takdirdekalp sağlığı açısından yeterince spor yapı- lıyor dıyebiliriz. - Genç sporcularm ölümlerini neye bagbyorsumız? ONGEN: Genç sporcu ölümlerinin altında yatan en önemli neden, gene- tik olarak geçen kalp kasmın kalınlaş- ması. Bu, sporcularm otopsilerinde or- taya çıkıyor. Kalp kası kahnlığı hiçbir yakınma oluşnırmayabilir. Ancak, bu kişiler aşın egzersiz yaparlarsa. spor- cularda antrenman sırasında ve maçlar- da, ölümcül ririm bozukluklan ortaya çıkabiliyor. Daha seyrek olarak, koro- nerkalp hastalıklan, kalbi besleyen da- marlann tıkanması ölümlere neden ola- bıliyor. - Bu ölümleri engeDemek için ne ya- pılabilir? ÖNGEN: Özellikle lisans verirken ya- pılan muayenede, hekime önemli gö- rev düşüyor. Rurin olarak ne yazık ki ekokardiyografi yapıp kalp kasının ka- lınlığını ölçmek olanaklı değil. Çok pahalı olduğu için dünyanın hiçbir ye- rinde rutin olarak yapılmıyor. O ne- denle hekimin, sporcu muayenesi ya- parken, nasılsa genç, dayanıklı deyip ge- çiştirmemesı, ailesinde kalp hastalığı öy- küsü olup olmadığını çok iyi araştırma- sı gerekir. Çünkü bunlann bırçoğunun ailesinde genç yaşta aniden ölüm va- kalanna rastlanabilir. - Peki sporcu netere dikkat etmeb'? ÖNGEN: Egzersiz yaparken baygın- lık. göz kararması, huzursuzluk, ağn, baskı, yıpranma ya da soluğunun ke- sildiğini hisseden bir sporcu kalp yö- nünden daha aynntılı birmuayeneyap- tınnalı. -Kalp hastahklannın karakteryapı- sı ile bağlanüsı \ar mı? ÖNGEN: A tıpi kişılik; saldırgan, daha çabuk sinirlenen kişilerin daha yatkın olduğu biliniyor ancak kanıt- lanmış değil. Yalnız stres ile kalp has- talıklannın ilişkisi biliniyor. Ağır stres sonrası kalp krizinde artış oluyor. Ki- şiliğiniz ne olursa olsun stres sonrası, damarlan büzen, kalp atımım hızlan- dıran adrenalin ve noradrenalin artı- yor. Bunlar da damar içindeki sinsi hal- de bekleyen damar sertliği plağının pıhtı oluşturmasma neden olabiliyor. Bu da kalp krizlerine yol açıyor. Kamerunlu futboku Marc-Vlvien Foe 26 Haziran 2003'te Kolombiya ile oynadıklan Konfederasyon Kupası maçında fenank geçirmiş ve yapılan tüm müdahaklere karşın kurtanlamanuştL Kalblnlzl Koruyun TJFtK: KALP VAKFI 19 Mayıs Cad. No: 8 Şişli/lstanbul Tel: (212) 212 O7 O7 (pbx) (1O hat) Faks: (212) 212 68 35