Katalog

SAYFA CUMHURİYET 6 ARAUK 2004 PAZARTESİ 10 DIŞBASEV kurum BM'de refortn yapmak şart • Saygınlığını yitiren BM, Irak savaşı tartışmalanyla yaşadığı şok sayesinde uyandı. Bu uyanış ve ABD'nin Irak'ta uluslararası anlamda desteğe gereksinim duyması, uluslararası organizasyonım yaptınm gücü olan bir kurum haline getirilmesi için kollan sıvattı. 16 kişilik ekibin hazırladığı reform taslağında BM'nin geleceği için birçok öneri getiriliyor. ANTONLAGUARDIA inston Churchifl, 1946'da Avrupa'yı saran demirperdeyi lanetleyen konuşmasında, yeni kurulmuş olan Birleşmiş Milletler'e (BM) bir uyan yapmıştı: "BM'nin çahşmalannın meyve vereceğini, organizasyonun bir utanç ve hayalden degil gerçeklerden ibaret olacağını garanti alüna almatayız. Müdahale gerektiğinde laf salatası arenası değiL, yapünmı olan bir güç olduğunu, birçok ulusun bir araya geldiği banş tapınağı olmasını sağlamabyız." BM'nin özellikle ABD'deki karşıtlanna göre Churchill'in sözlerinde ifade ettiği olumsuz şey oldu. BM, işe yaramaz bir tartışma arenası halinde geldi. Bünyesinde alınan karar tasanlannın uygulanmasuu ve banşı sağlayamayan bir organizasyon ve diktatörlerin müttefiki haline geldi. Saddanı Hüseyin'in devrilmesinden sonraki haftalarda bazılan devrik liderin kendisiyle birlikte ABD önderliğindeki işgali meşru saymayan Birleşmiş Milletler'i de alaşağı edeceğini söylemişti. ABD Başkanlık seçiminde ise Birleşmiş Milletler, Başkan Bush'un partisi Cumhuriyetçilerin oyuncağı haline geldi. Şimdi New York taki dev Birleşmiş Milletler bınası beklenmedik şekilde iki yeni var olma nedeni edindi. tlki, Irak'taki güvenlik ve siyasi kriz ABD'nin alabileceği en yüksek düzeyde uluslararası yardıma gereksinim duyduğunu gösteriyor. Başkan Bush, Birleşmiş Milletler'i, Irak'taki duruma müdahale etmediği için "geçersiz" kılmakla tehdit etmesinin üzerinden bir yıl geçmeden Güvenlik Konseyi'nden, Saddam sonrasındaki sandönüştürmeyi önlemeyi planlıyor. Ancak bu soğukkanlı gerçekçilik bazı çok derin sorunlara da el sürülmeyeceği anlamına geliyor. Bunlardan biri BM'nin demokrasi zafiyeti. Bazı vahşi diktatörlükler "demokrasi" olarak diğer ülkelerle aynı kefeye konuluyor. Veto sorununa değinilmemlş ABD'de bazı kesimler, BM'nin yerini demokrasiler birliğinin almasını önenyor. Ama böyle bir gruplaşmanın da fark ettirip ettirmeyeceği şüpheli. Dünyanın en kalabalık nüftıslu ülkesi Çin olmadan küresel sorunlara çare arayabilir misiniz? Daha da önemlisi Irak'taki savaşa en kuvvetli şekilde karşı çıkan ülkeler Fransa, Almanya ve Türkiye gibı demokrasilerdi. Raporda BM'nin en zayıf noktası olan, Güvenlik Konseyi'nin beş daımi üyesinin ABD, Rusya, Çin, Fransa, Ingiltere veto hakkı da ele alınmıyor. Bu birçok hataya yol açtı. Birleşmiş Milletler'in Soğuk Savaş dönemindeki sessiz, çekimser tavnndan, Saddam Hüseyin'in istismar ettiği gıda karşılığı petrol programına kadar birçok hataya... Aslında veto, Birleşmiş Milletler'in kurulmasını sağlayan hayati bir ödündü. Veto hakkı olmasaydı ABD bugün Birleşmiş Milletler'de olmazdı. BM, ahlaki ölçütte değerlendirilmemeli. Uluslararası fazilet örneği veya iyilerin rotası olarak görülmemeli. Basitçe ülkelerin gerçek hayatta verilmesi gereken ödünleri verdikleri bir mekân olarak görülmeli. ABD de kendi iyiliği için sırtını dönmek yerine organizasyonun iyileştirilmesi için çaba sarfetmeli. BM, birçok açıdan ABD'nin çocuğu konumundadır. Arkasındak iticigüçlerFranldinRooseveltve 1945Nisanı'nda San Francisco'da düzenlenen konferanstaki konuşmasıyla organizasyonun kurulmasının temellerini atan Harry Tnıman'dı O dönemde ABD'nin gücü bugünkünden de büyüktü. ABD, Almanya karşısında zafer kazanmıştı. Ve Japonya'nın üzerine atom bombasını bırakmak üzereydi. Truman konferansta şunlan söyledi: "Hepimiz şunu anlamalıyız. Gücümüz ne kadar büyük olursa olsun kendimize her zaman hoşumuza gidecek, yapmak istediğimiz şeyleri yapma şansuu vennemeByiz." (DaJfy Telegraph, Ingiltere, 1 Arahk) W Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, dördüncü kuruluş yddönümü olan 24 Ekim 1949'da ABD Başkanı Harry Truman'ın konuştuğu bir açık hava oturumu yapü. cılı geçiş süreci için destek istemek amacıyla dönüş yaptı. Ikinci neden ise Irak konusunda yaşadığı BM'yi uyuşuk halinden çıkartmış olması. "16 akuh adam" ki bunlann arasında Baba Bush'un ulusal güvenlik danışmanı Brent Scowcroft da var yann Birleşmiş Milletler için kurulduğu 1945 yılından beri geçireceği en geniş kapsamlı ve köklü reform için önerilenn yer aldığı taslağı sunacaklar. di başına hareket etmek yerine koiektif bir anlayış içinde hareket etmesinin daha doğru olacağına ikna etmeye çahşıyor. Hazırlanan raporda ABD'nin teröristlerin kitle imha silahına sahip olmalannın dünyanın karşı karşıya olduğu en büyük tehditlerden biri olduğuna yönelik inancı haklı bulunuyor. Ancak diğer tehditlerin de küreselleşme rüzgânyla birbirleriyle ilintili hale geldikleri için bunun kadar tehlike içerdikleri vurgulanıyor. Örneğin yoksulluk ve çökmüş, istikran olmayan devlet yapılan da teröristleri besleyen unsurlar. Rapor aynca, aciliyet içeren bir tehdide karşı kullanılacak askeri gücü kendini korumanın bir parçası olarak kabul ediyor. ABD'nin daha uzaktaİd tehditlere karşı önleyici müdahale anlaşıyını da kabul ediyor. Ancak bunlar için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin onayını şart koşuyor. Raporda, banş gücü gereken kriz bölgelerinde yetkiyi Afrika Birliği gibi yerel organizasyonlara devretmek ya da yetkiyi onlarla paylaşmak da öneriliyor. Bu organizasyonlann BM çatısı altında kurulacak Banşı Saglama Komisyonu'ndan destek almalan öngörülüyor. Rapor Güvenlik Konseyi'ne daha çok sorumluluk yüklüyor. Özellikle de nükleer silahsızlanma konusunda. Bunun amacı halihazırdaki anlaşmalar üzerine yeni tartışmalar açılmasına engel olmak. Konseyin üye sayısının 15'ten 24'e çıkarılarak temsiliyet kavrammın genişletilmesi planlanıyor. Öneriler Birleşmiş Milletler Sözleşmesi'nin göriişülmesini bir çıkmaza Koiektif anlayış ön plana çıkıyor 80 sayfahk raporda ABD'yi ilgilendiren çok şey var. Bush'un tek taraflı güvenlik politikasını alıp yeni bir uluslararası doktrine dönüştürmeye çahşıyor. ABD'yi tehditlere karşı ken Türk hükümeti tavrını sertleştirdi A YANNİS KARTALtS B üyesi 25 ülkenin Türkiye'ye üyelik müzakereleri için tarih verip vermeme konusunda yapacakları toplantıya 3 Ankaratepkl koyuyor hafta kala bu konuda tablonun hâlâ bulanık olduğu görülüyor. Bu duru17 Aralık'ta Türkiye'ye üyelik mümun Ankara'yı sinirlendirmesi nezakereleri için tarih verileceğine kedeniyle Türk hükümeti tüm konularsin gözüyle bakılmasına rağmen da tavnnı sertleştirdi. Muhtemelen (Fransa ABTürkiye arasında yapıTürk hükümeti AB 'ye tam üyeliği galacak olan üyelik müzakerelerinin ranti altına almadan önce herhangi .AB Anayayası'yla ilgili referandubir iyi niyet adımı atmak istemiyor. mu etkilemesini istemediğinden AB Bu tespit, hem "Komşu iilke Yıınaıle Türkiye arasında üyelik müzanistan'a yönelik tutumunu neden kerelerinin 2005 sonunda ya da 2006 sertleştirdi" sorusuna yanıt oluştubaşlannda yapılmasmı istiyor) veriruyor hem de AB içinde Türkiye 'nin ler, üyelik müzakereleri 10 ya da 15 üyeliği konusunda neden kaygılann yıl sonra son bulduğunda Türkivar olduğunu ortaya koyuyor. Dolaye'nin AB üyesi olup olmayacağı konusunda belirsizliğin hüküm süryısıyla 17 Aralık yaklaştıkça AB içinde Türkiye'ye düğünü gösteriyor. yönelik tepkilerin • 17 Aralık'ta üyelik Bilindiği üzere artması hiç de garip müzakereleri için tarih AB Komisyonu taraIlk başta ve özellikle srtatejik nedenlerden örürü Türkiye'nin AB üyehğine sıcak bakan Avrupa ülkeleri, şimdi toplumlarının komşu , , , „° bu yönde düşünceleri var. Ayrıca Hollanda'da kamuoyunun Türkiye'ye yönelik tutumunun hasmane olduğu da açıkça ortada. Birkaç seçmen getirmeyi başardık! Ancak adaytar hâlâ yakalanamadı BerlinPekin e kırmızı telefon JOHNNY ERLEVG J B aşbakan Gerhard Schröder 1999'dan beri yılda bir kez Çin'e gidiyor. tki ülke arasındaki ilişkiler o kadar yakın oldu ki Berlin ve Pekin arasına kırmızı telefon hattı çekilmesi planlanıyor. Çin'le böyle direkt bir ilişkı sadece ABD Başkanı'nın sahip olduğu bir şey. ABD Başkanı'nın sahip olduğu bu imtiyaz, kriz anlarındaki tansıyonu düşürmeye yanyor. Peki Almanya bu hattı ne için kullanacak? îki ülke arasında pek kriz ortamı olduğu söylenemez. Eski Almanya Cumhurbaşkanı Johannes Rau ve şimdiki HorstKöhler iyi ilişkilerden en çok nasıl verim alınacağı konusunda başbakana bir hayli akıl verdiler. Rau, 2003 'te Almanya'nın, yakınlaştığı Çin'e insan haklan konusunda saygı sımrlannı aşmadan kanşması gerektiğini söylemişti. Köhler ise daha çok dış politika üzerinde durmuştu. Ildsınin de önerilerinin ortak yanlan var. Schröder pazartesi günü altıncı kez Çin'de olacak. Pekin, başbakanın geçen seferki ziyaretinde olduğu gibi, yine AB'nin silah ambargosunun kaldırıhnasının gerekliliği konusunda fıkir beyan etmesini bekliyor. Schröder ise Pekin'in insan haklanna saygı göstermesini... Rau'nun şu sözlerini ammsıyordur: "Başbakan Alman ekonomisine yardun etmek için etinden geleni yapryor." Schröder iki cumhurbaşkanının desteğı ve Pekin'le iyi ilişkilere sahip. Bunu ülke lehine kullanmak maharetine kalmış. (Die Wett, Almanya, 3 Arahk) verilmeSİnekesİngÖZİe fmd^ ekım ayında açıklanan Turkıye müzakerelerinin başlamasıyla Türkiye'nin AB tarafından sürekli olarak gözetim altma ahnüikeye yönelik has olmayacağı konusunda ması ve yükümlülüklerini yerine gemanetutumuylakar b d i r s i z l i k o l d u ğ u n u şı karşıya bulunutirmediğinin belirgösteriyor. yorlar. Örneğin. lenmesi halinde göFransa Devlet Başrüşmelerin kesilmekanı Chirac'ı destekleyen parti Türsi öngörülüyor. Son gelişmelerse bu ön görüşe AB ile Türkiye arasında kiye'nin AB üyeliğine karşı çıktığından, Çhirac baskılara dayanama imtiyazh bir ortaklığın oluşması önerisinin de eklendiğini gösteriyor. Bu yıp tutumunu sertleştirdi. gelişmelerin Ankara'yı alarma geçiÇhirac geçenlerde, Türkiye'nin rerek sert tepkide bulunmasuıa yol tam üye olmasını engelleyecek ve açtığı malumdur. Ankara'nın Ege'de bu arada AB ile komşu ülke arasınihlalleri arttırarak, Kıbns'ı tanımada işbirliği ve banş ortamını sağlayı reddederek ve Patrikhane'ye salyabilecek bir formülün bulunması dırarak Yunanistan'a yönelik tutumu olasılığının araştınlmasını istedi. sertleştirmesinin nedeni budur. Eski Cumhurbaşkanı Val'ery Giscar d'Estaing ise geçen hafta AB'nin Dolayısıyla "17 Arahk'ta AB ile geleceğiyle ilgili yabancı basında üyelik müzakereleri için tarih ahrsa yer alan önemli bir makalesinde AB Türkiye tutum değiştirecek mi" soile Türkiye arasında imtiyazlı bir orrusuna değil. "Gelecekte Türkiye'nin taklıktan yana olduğunu, AB ile Tür AB'ye tam üye olmayacağı aıüaşıhrkiye arasında birliğin hassas yapısısa ne olacak" sorusuna yanıt arannı tehlikeye sokmayacak şekilde bir malıdır. ilişkinin kuruhnası gerektiğini açık(To Vima, Yunanistan, 28 Kasım) ça belirtti. Avusturya hükümetinin de bakılmasına rağmen veriler, bu süreç sonuçlandığında Türkiye'nin AB'nin parçası olup raporunda) ü yeiik Filistin bufirsatıkaçırmamalı Y aser Arafat'ın ölümünden sonra uluslararası kamuoyu Filistin'in geleceğine odaklandı. Filistin Kurtuluş Orgütü (FKÖ) Başkanı ve eski Başbakan Mahmut Abbas'ın konuya ilişkin sorulara verdiği yanıtlar şöyle: Birçok kişi Arafat'ın ölümünün bir dönüm noktası olduğunu düşünüyor. Siz de böyle mi düşünüyorsunuz? Arafat, Filistin halkı için sembolik bir liderdi. Oslo görüşmelerini ben yaptım. Ancak Arafat'sız başaramazdım, Oslo Banş Anlaşması imzalanamazdı. 9 Ocak'taki devlet başkanbğı seçimi için ada\ uğmızı kov dunuz. Seçileceğinizi düşünüyor musunuz? Sanıyorum. Umanm. tsrail Başbakam Ariel Saron, ABD'de değişen bir adam olarak nitelendiriliyor. Ve, Gazze'yi terk etmek isti\x)r. Onu nasıl değerlendiriyorsunuz? ABD Dışişleri Bakanı Coün Püwefl ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'dan Şaron'un seçimlerde bize yardımcı olacağına dair birçok işaret aldım. Doğu Kudüslülere o>' hakkı verecek gibi görünüyor». Evet ve bu bölgedeki tüm kontrol noktalan esnekleştirilecek. Şaron'un Gazze'den tek taraflı olarak çekUme fikri hoşunuza gidiyor mu? Güvenlik birimimizi oluşturduğumuzda Gazze'yi almaya hazınz. "Bunu bugün yap" derseniz yapamam. Çeküme planı siz teşkilatı kurana kadar beklemeli mi? Özellikle Gazze'de çok kaotik bir durum var. Güvenlik birimlerinizin ve cezaevlekontrol etmiyoruz. İşgal altındayız ve Israillilerin kent ve köylerden çıkmalannı istiyoruz. Gazze'ye gittiğinizde sizi neredej'se öldürüyorlardL Hayır, münferit bir saldınydı. Beni öldürmeyi planlamıyorlardı. Şaron çeküme planı nedenrvle suikast tehnkesi\1e karşı karşıya. Sanıyorum bazı uyanlar aldı. Ancak o güçlü bir adam. Hükümetınde de güç • Elimize Filistin'de banşı sağlamak için iyi bir firsat geçti. Bu, Filistin'in ikinci şansı. Bölge ve uluslararası kamuoyu için de ikinci bir şans olarak görüyorum. Bu firsatı kaçırırsak kimseyi değil kendimizi suçlamalıyız. rinizin zarar gördüğü söyleniyor™ Yeniden yapılandırmamız gerekiyor. Bu da zaman alacak. Avrupalılar bize yardıma hazırlar. Mısırlılar da eğitim ve teçhizat konusunda yardım edecekler. Baü Şeria'da insanlann evlerinden dışan çıkmav a korktuklan hissine kapınyorum. Bu doğru mu? Şu anda Batı Şeria'daki hiçbir şeyi lü durumda. Ben ise hâlâ başlangıç aşamasında sayılınm. Şaron Baü Şeria'yı elinde rutmak için mi Gazze'den çeküı>or? Ne düşündüğünü bilmiyorum. Onunla ne zaman buluşacaksınız? Seçimlerden sonra. Ama ben Şaron'la her zaman buluşmaya açığım. İsrail Genelkurmay Başkanı sizin ilk döneminizde tsrail'in bir şansı kaçırdığını söyledi. Birçok şansı kaçırdılar. Bana yardım etmediler. 52 gün süreyle ateşkes yaptım. Bana hiçbir şey vermediler. Tutuklulann serbest bırakılması, kapalı yollann açılması, hiçbir şey... Sonra da "Ebu Mazen'e yardım etmediğimiz için üzgünüz" dediler. ABD'liler de aynı şeyi yaptı. Ama ne işe yaradı? Hükümet düştü. Yine aynı şeyi yaparlarsa sonuçlan felaket olur. tsrail'in ne yapmasıru istersiniz? Duvar örmeyi durdurmalılar. Bu hiç medeni ve insani değil. Tüm yerleşim birimi işgalciliğini durdurmalılar ve tutuklulan serbest bırakmalılar. tsrail cephesi de hep aynı soruya taküı kalacak: "Terörüdurdurabilir misiniz?'' Bu, hedeflerimizden biri. Ortalığı sakinleştirmek. Bunu Filistinlikr için ikinci bir şau olarak görüyor musunuz? Elbette. Bölge ve uluslararası kamuoyıı için de ikinci bir şans olarak görüyorum Ve, bu firsatı kaçınrsak kimseyi değil kendimizi suçlamalıyız. (Newsweek, ABD, 6 Arahk sayısı)